چهل سال پس از شکست کودتای نظامی در اسپانیا ( نوشته محمود فاضلی اعتماد ۱۴ اسفند ۹۹ صفحه ۶)
توسط کاظم خطیبی · اسفند 15, 1399
مراسم چهلمین سالگرد کودتا در اسپانیا برای اولین بار بدون حضور خوان کارلوس پادشاه بازنشسته و نمایندگان احزاب ناسیونالیست و استقلالطلب در کنگره برگزار شد. در این مراسم پادشاه فلیپه ششم نقش پدرش را در شکست این کودتا در ۱۲ فوریه سال ۱۹۸۱ برجسته کرد و مدعی شد قاطعیت خوآن کارلوس اول در موفقیت دموکراسی نقشی تعیین کننده داشت. در نطق پادشاه، که به دلیل اعتراضات اخیر از اهمیت ویژهای برخوردار بود، به سه نکته «برجسته ساختن نقش مهم پادشاه خوآن کارلوس در دموکراسی، اشاره به تهدیدهای موجود علیه دموکراسی و لزوم تعهد شهروندان و نهادها به دفاع و حفظ دموکراسی و دفاع از خود به عنوان بالاترین نماینده پادشاهی پارلمانی و سمبل یکپارچگی» اشاره شد.
رئیس کنگره نمایندگان نیز در باره شکننده بودن دموکراسی، قطبی کردن و ایجاد گسست در جامعه هشدار و نقش پادشاه خوآن کارلوس را در ادامه دموکراسی برجسته کرد و مدعی شد دموکراسی با قاطعیت به حمله کودتاچیان به کنگره پاسخ داد و قصد آنها را برای پایان دادن به پلورالیسم ناکام گذاشت.
چند حزب کوچک اسپانیا نیز که مجموعا ۳۰ کرسی از ۳۵۰ کرسی کنگره را تشکیل میدهند بیانیهای را در لزوم از بین بردن رژیم پا گرفته در سال ۱۹۷۸ به دلیل پایههای ضد دموکراتیک عامل سرکوب، نابرابری، بیعدالتی و فساد منتشر کردند. پابلو ایگلسیاس رهبر حزب پودموس علاوه بر عدم تشویق نطق پادشاه، در برابر خبرنگاران از تمجید از پادشاهی که خود به امارات گریخته و زندانی کردن فردی به خاطر یک توئیت انتقاد کرد.
پادشاه سابق که در آن زمان ۴۳ سال داشت در جریان یک سخنرانی تلویزیونی از روند برقراری دموکراسی که نزدیک به شش سال پیش از آن به دنبال مرگ فرانسیسکو فرانکو، دیکتاتور سابق آغاز شده بود، دفاع کرد. نظامیانی که وزراء و اعضای پارلمان را گروگان گرفته بودند به دنبال سخنرانی خوان کارلوس مجبور به پذیرش شکست کودتا شدند. فرانکو به عنوان یک دیکتاتوری مصلحتگرا و فرصتطلب که در سالهای سیاه، سلطه او همیشه فضای اختناق و عوام فریبی وجود داشت در سال ۱۹۷۵ پس از ۳۶ سال حکومت با مشت آهنین درگذشت در وصیتنامهاش خوان کارلوس را به عنوان پادشاه جدید اسپانیا معرفی کرد. قانون اساسی جدیدی که عمدتا از نظرات هواداران فرانکو متاثر بود، به این خواست فرانکو جنبه قانونی و حقوقی بخشید. رایدهندگان در رفراندوم سال ۱۹۷۸ تنها با یک گزینه روبهرو کرد: «اگر دموکراسی میخواهید باید با پادشاهی خاندان خوان کارلوس موافقت کنید.»
خوان کارلوس در سال ۲۰۱۴ از سلطنت کنارهگیری کرد، سال گذشته به دنبال چند رسوایی مالی تصمیم گرفت در امارات ساکن شود. دستگاه قضایی اسپانیا در مجموع سه پرونده تحقیق علیه خوان کارلوس را به اتهام تخلفات مالی و مالیاتی در دستور کار دارد. کارلوس که تا همین چهار سال پیش پادشاه اسپانیا بود گرچه در سطح جامعه هوادارانی داشت اما افشای فساد و مخفیکاری، فقدان شفافیت و عدم پاسخگویی، وجهه او را بیش از آن خدشهدار کرد. آخرین بار که او به هنگام اوج بحران اقتصادی، بیکاری، تورم و نارضایتیهای عمومی، هوس شکار فیل در آفریقا کرد، تصورش را هم نمیکرد که بروز حادثه و شکستگی کمر، موجی از انتقاد و اعتراض در جامعه اسپانیا برانگیزد. اتهاماتی همچون پولشویی و فرار از مالیات که این اواخر در رسانهها مطرح شد بهطور غیرمستقیم وجهه و اعتبار فیلیپه پادشاه جوان را هم با مشکل روبهرو کرد.
کاهش محبوبیت و کارآیی نظام سلطنتی اسپانیا آینده این نظام را با تردید روبهرو کرده و بر شمار هواداران نظام جمهوری افزوده است. آمارها در اسپانیا نشان میدهد کمتر از ۵۰ درصد مردم حامی ادامه نظام سلطنتی بوده و ۶۰ درصد آنها از ایده برگزاری همهپرسی برای تعیین نظام سیاسی کشور حمایت کردهاند. نظرسنجیها نشان میدهد که اکثریت شهروندان زیر سی و پنج سال مخالف نظام پادشاهی بوده و بیشترین مدافعان سلطنت در افراد بالای ۵۵ سال دیده میشود. البته کار مخالفان سلطنت برای تغییر نظام هم چندان آسان نیست. به لحاظ قانونی برای تغییر قانون اساسی به سه چهارم آرا در هر دو مجلس اسپانیا نیاز است.
اسپانیا در حالی این مراسم را برگزار کرد که چندی پیش ۲۷۱ از اعضای سابق نیروهای مسلح این کشور درخصوص دیکتاتوری اظهاراتی جنجالی مطرح کرده و از بابت پایان یافتن آن اظهار تاسف کردند! این گروه از نظامیان بیانیهای را صادر کرده و به موجب آن به دولت ائتلافی تحت رهبری سوسیالیستها در اسپانیا حمله کردند. آنها مدعی بودند اتحاد اسپانیا از سوی جداییطلبان کاتالونیا در تهدید قرار گرفته و از بابت «وخامت دموکراسی» تاسف خوردند. این گروه از واژه نامناسبی علیه حامیان استقلال کاتالونیا استفاده کردند. این گروه نظامیان با نفرت از ائتلاف میان حزب سوسیالیست اسپانیا و حزب پودموس سخن گفتند.
همزمان با چهلمین سالگرد کودتا در اسپانیا، اعتراضات در شهرهای مادرید، بارسلون و دیگر شهرهای اسپانیا بابت دستگیری «پابلو هاسل» شاعر و خواننده اشعار اعتراضی ادامه داشت. معترضان به دستگیری یک هنرمند شیشههای برخی مغازههای بارسلون را شکستند و اعتراض خود را به ۹ ماه حبس او نشان دادند. او به جرم انتشار توییتهایی موهن علیه پادشاه سابق اسپانیا، دربار، متهمکردن پلیس به شکنجه و کشتن تظاهرکنندگان، مخالفت با کشتار مردم یمن از سوی عربستان، انتقاد به فروش سلاح اسپانیا به عربستان، تمجید از گروه اتا و القاعده محکوم به تحمل ۹ ماه زندان شد. دستگیری او موجی از انتقادها را در زمینه نقض آزادی بیان در اسپانیا به همراه داشت. هاسل که به داشتن دیدگاههای چپگرایانه مشهور است بعد از عدم تسلیم شدن به پلیس برای طیکردن مجازاتش دستگیر شد.