«محمد حسین ساکت» مستشار پیشین دیوان عالی کشور در گفتوگو با ایلنا: تشکیل اجتماعات و راهپیماییها، ابرقانون است/ عدم اجرای قانون برگزاری تجمعات به جامعه زیان میرساند/ چرا حوصله و تحملِ شنیدن خواسته دیگران را نداریم؟/ ضرورت الگوبرداری از مبانی گفتگو در بینش سیاسی اسلام
توسط کاظم خطیبی · آذر 22, 1400
مستشار پیشین دیوان عالی کشور با بیان اینکه اصل ۲۷ قانون اساسی ابر قانون است، گفت: اگر قرار باشد قانون اجرا نشود، یا دور زده شده و بد اجرا و تفسیر شود، زیان آن به جامعه وارد میشود. البته این موضوع در خصوص دیگر مقررات و قوانین نیز صادق است و زیان آن قطعا به جامعه وارد میشود
«محمد حسین ساکت» مستشار پیشین دیوان عالی کشور، مدرس دانشگاه و وکیل دادگستری در گفتوگو با خبرنگار ایلنا در پاسخ به این سوال که در فصل حقوق ملت در قانون اساسی اصلی آمده که مردم در تشکیل اجتماعات و راهپیماییها، بدون حمل سلاح، به شرط آن که مخل به مبانی اسلام نباشد آزاد هستند، اما میبینیم که اجرای این اصل در تمام این سالها معطل لایحه یا طرح است، در حالی که دیگر اصولی که در این فصل آمده است، مانند تحصیل رایگان بدون هیچ طرح و لایحهای در حال اجراست، راهکاری که میتوان درخصوص اجرای این اصل از قانون اساسی برای تحقق حقوق ملت ارائه کرد، از نظر شما چیست؟ گفت: در فصل حقوق ملت از قانون اساسی یک اصولی در نظر گرفته شده است که به حقوق ملت مربوط میشود. اصل بیست و هفتم هم یکی از این اصول در این فصل از قانون اساسی است. در این اصل آمده است، تشکیل اجتماعات و راهپیماییها بدون حمل سلاح به شرط آنکه مخل مبانی اسلام نباشد، آزاد است. در هیچ جای دنیا هم برپایی تظاهرات با داشتن سلاح مجاز نیست.
وی ادامه داد: حال این اصل اجرا نمیشود و یا زمانی که قرار است اجرا شود، با مشکلاتی مواجه میشود که معمولا از خیر آن میگذرند. البته باید به این نکته هم توجه کنیم که مگر دیگر اصولی که در این فصل از قانون آمده است به طور کامل رعایت میشود به طور مثال رایگان بودن مدارس تا پایان مقطع متوسطه آیا رعایت میشود؟ ایجاد مدارس غیردولتی، غیرانتفاعی و … نشان دهنده این است که این اصل از قانون هم رعایت نمیشود.
مستشار پیشین دیوان عالی کشور با بیان اینکه باید برای برگزاری راهپیماییها بر مبنای اصل بیست و هفتم قانون اساسی باید مجوز اخذ شود، خاطرنشان کرد: اما آیا تاکنون دیدهاید که برای برگزاری یک تجمع بدون سنگاندازی مجوز داده شود؟ وقتی مجوز نمیدهند و یا آییننامه آن تنظیم نشده و یا به هر دلیلی رعایت نمیشود، مردم مجبور میشوند به صورت خودجوش یا با برنامهریزی در یک گوشهای جمع شوند. وقتی در یک گوشه تجمع میکنند با ممانعت نیروهای امنیتی و انتظامی مواجه میشوند.
وی ادامه داد: این قانون ابرقانون است و اگر قرار باشد قانون اجرا نشود، یا دور زده شده و یا بد اجرا شود و یا بد تفسیر شود زیان آن به جامعه وارد میشود. البته این موضوع در خصوص دیگر مقررات و قوانین نیز صادق است و زیان آن قطعا به جامعه وارد میشود.
مستشار پیشین دیوان عالی کشور در پاسخ به این سوال که چه اقدامی باید صورت بگیرد تا مردم بتوانند مطالبات خود را بدور از خشونت بازگو کنند، گفت: اگر افراد برای برگزاری تجمعات اجازه گرفته باشند، مجاز هستند در حد مقررات قانونی حرفهای خود را بزنند، اما اگر اجازه نگرفتهاند میتوانند با تعیین یک نماینده از سوی سازمانی که مورد اعتراض است و همچنین تعیین نمایندهای از افرادی که تجمع کردهاند، وارد مذاکره شوند. من نمیدانم چرا گفتگو را فراموش کردهایم، چرا ما این حوصله و تحمل را نداریم که صحبت دیگران را بشنویم و خودمان هم صحبت کنیم. البته این موضوع به این دلیل است که مردم سالاری و دموکراسی در کشور ما نهادینه نشده است.
وی افزود: نمیخواهم به مبانی دموکراسی و مردم سالاری در غرب اشاره کنم که اگرچه هر چیز خوبی را از هر جایی کسب کنیم مشکلی ندارد، اما همین مبانی را در بینش سیاسی اسلام داریم و افرادی که با تاریخ و تمدن اسلامی آشنا هستند میدانند که مبانی گفتگو در بینش سیاسی اسلام دارای سابقه است و میتوانیم این موضوع را از بینش سیاسی اسلام احیا کرده و از آن الگوبرداری کنیم.
وی ادامه داد: در اصفهان شاهد بودیم که مردم یک هوشمندی از خود نشان دادند و در بستر رودخانه زایندهرود تجمع کردند که دیگر نه بانک و نه سطل آشغالی به آتش کشیده نشود، اما باز هم دیدیم که در نهایت به خشونت کشیده شد، در حالی که میتوانست مدیریت شود و هیچ نیازی هم به خشونت نبود.
مستشار پیشین دیوان عالی کشور تاکید کرد: در این اصل آمده است که برپایی تجمعات به شرط آنکه مخل مبانی اسلام نباشد، امکانپذیر است، مخل مبانی اسلام یعنی چه؟ این موضوع خودش قابل تفسیر است. یعنی افرادی که تجمع میکنند، در راستای ضد توحید و ضد دین عمل میکنند؟ مبانی اسلام همین موضوعات است. خیلی کم پیش میآید که در تجمعات این اصل زیرپا گذاشته شود.
وی ادامه داد: من نمیدانم برای چه گفتگو نمیکنیم. شاید عادت نداریم و از همان ابتدا به سراغ آخرین راهکار میرویم. ضربالمثلی داریم که آخرین درمان داغ کردن است. بنابراین خشونت و متوسل شدن به زور باید آخرین راهکار باشد و نه اولین آن، اما میبینیم خشونت به عنوان اولین راهکار انتخاب میشود.
ساکت در پاسخ به این سوال که اگر به اصل بیست و هفتم از فصل حقوق ملت در قانون اساسی توجه شود تا چه میزان میتوان از بروز خشونت در اعتراضات جلوگیری کرد؟ گفت: در ضربالمثل دیگری آمده است که اگر برای انسان در کاری مانع ایجاد کنید، نسبت به انجام آن حریص میشود. وقتی به فردی بگویند به طور مثال فلان لباس را نپوش، ناخودآگاه یک حرکتی ایجاد میشود که چرا نباید بپوشد؟ اگر راهکارهای درست و قانونی باشد و بدون بهانه و جهتگیری و سوءگیری سیاسی حق اعتراض و تظاهرات به افراد داده شود، مگر افراد مرض دارند که تظاهرات را به خشونت بکشانند. وقتی افراد میتوانند به راحتی حرف خود را بزنند، چرا باید از راههای غیرمجاز استفاده کنند و در این صورت جلوی همه افراد سودجو نیز گرفته میشود.
وی تصریح کرد: البته امکان یک درصد هم وجود دارد که در تظاهراتهایی که با مجوز برگزار میشود، خشونت هم دیده شود، اما قطعا در آنجا هم راهکار خاص خود را میتوان به کار گرفت. در این موارد هم می توان به سراغ مسئولان برگزاری تجمعات رفت وقتی براساس قانون باشد، میتوان راهکارهای مختلفی ارائه کرد، وقتی “در” هست لازم نیست از “پنجره” وارد شد. اما در حال حاضر میبینیم که “در” را میبینند و از “پنجره” وارد میشوند. در نهایت هم به همین بهانه برخورد میشود و پاسخ مطلوب داده نمیشود و یا مطالبهها روی هم انباشته میشود و در جای دیگری سرباز میکند.
این وکیل پایه یک دادگستری خاطرنشان کرد: اولین موضوع این است که چرا باید کاری کنیم، اصلا مردم از موضوعی ناراضی باشند که بخواهند حالا برای آن تجمع کنند، چرا این چاله را از قبل پر نمیکنیم و اجازه میدهیم یک آدم یا یک ماشین در آن بیفتد، در حالی که مسئولان برای رسیدگی به مشکلات مردم و رفع آنها منصوب شدهاند. همیشه این مشکلات بیپاسخ میماند و روی هم انباشته میشود و در نهایت هم پاسخ درستی به آنها داده نمیشود.
ساکت در بخش دیگری از صحبتهای خود گفت: چگونه است که وقتی قرار است گروهی به نفع جریان حکومت تظاهرات کنند، مجوز، لازم ندارند؛ اگرچه که آنها هم باید مجوز داشته باشند، اما میخواهم به وجود سیاست یک بام و دو هوا اشاره کنم. به برخی مجوز میدهند و میبینیم تظاهرات علیه سفارت پاکستان یا عربستان یا فلان موضوع دیگر برگزار میشود و در این حین ممکن است دوتا شیشه هم شکسته شود، اما هیچ اتفاقی برای هیچ فردی نمیافتد و این موضوعات است که مردم را دچار ناراحتی میکند.