محمدحسن ابریشمی سال ۱۳۱۸ در تربت حیدریه متولد شد. در ۵ سالگی به مکتب آتو (مرحومه بی‌بی‌طاووس علوی طباطبایی) رفته و با خواندن قرآن و صد کلمه آشنا می‌شود. سال ۱۳۳۴ به همراه یکی از دوستان همکلاسی خود با اجازه رئیس دبیرستان قطب و رئیس فرهنگ در یکی از اتاق‌های دبیرستان کتابخانه‌ای دایر می‌کند. در رشته پزشکی دانشگاه ملی ثبت‌نام کرده و در پایان ترم اول به دلیل هزینه شهریه به ناچار ترک تحصیل می‌کند. در سال ۱۳۴۱ با موفقیت در آزمون به استخدام بانک کشاورزی درمی‌آید. اولین مقالات خود را تحت عنوان «شعرا و فضلای تربت جام» نوشت که در روزنامه آفتاب شرق در مشهد به چاپ رسید. بنابر اقتضا و طبیعت شغلی به همه روستاهای گستره پهناور تربت‌جام و بخش‌های آن سفر می‌کند و از شیوه کشاورزی سنتی، آداب و رسوم در نشست و برخاست با روستاییان نکات مهمی فرا می‌گیرد. در سال ۱۳۴۳ ضمن انتقال به بجنورد طی دو سال از روستاهای مختلف این شهرستان و بخش‌های وسیع آن ضمن مأموریت، دیدار داشته و پوشش گیاهی بسیار متنوع، وضعیت اقلیمی،کشت و کار و هر آنچه مربوط به کشاورزی و باغبانی و آب و آبیاری و طبیعت بود، اطلاعات زیادی کسب می‌کند. سال ۱۳۴۷ بنابر ترغیب شادروان حسینعلی راشد به تهران می‌آید و فعالیت خود را در اداره بررسی‌های اقتصادی بانک کشاورزی، بررسی‌های آماری و مطالعه کارها و اطلاعات کشاورزی، اقتصادی و تهیه گزارش ادامه می‌دهد. عنوان رساله لیسانس او «زعفران، طلای سرخ کرانه‌های کویر» که زیر نظر استادان تاریخ و جغرافیا دکتر رضا شعبانی و دکتر ایرانپور جزنی بود، بسیار مورد توجه قرار گرفت. بعد از مدتی یادداشت‌هایی درباره پیشینه کشاورزی در ایران نوشت و قصدش این بود که درباره تاریخ کشاورزی ایران مطلبی بنگارد، زیرا در این زمینه چنین کتابی وجود نداشت که پاسخگوی کشاورزی ایران باشد.
سال ۱۳۶۲ کتاب «زعفران طلای سرخ حاشیه کویر» را در ۳۰۸ صفحه می‌نویسد که از حمایت‌های معنوی و تشویق‌های سیدمحمد سلامتی، وزیرکشاورزی وقت برخوردار می‌شود. در سال ۱۳۶۳ تألیف کتاب «شناخت زعفران ایران» را به اتمام می‌رساند که سیدمحمدعلی جمال‌زاده و ایرج افشار تقریظ‌هایی شوق‌انگیز بر آن می‌نویسند. جمال‌زاده از این کتاب چنین یاد می‌کند: «کتاب شناخت زعفران ایران، هرکس را متعجب و متحیر خواهد ساخت، زیرا موضوع کتاب بسیار آموزنده و بی‌نظیر است…» ایرج افشار نیز در رابطه با کتاب می‌گوید: «خوشبختانه مؤلف این کتاب توانسته براساس مدارک متعدد، مقام زعفران، گیاه پیازی کوچک و کم زندگانی را در کشاورزی و بازرگانی و پزشکی نشان دهد و از نظر فرهنگی و مدنی بسیاری از اطلاعاتی که جای جای در مآخذ تاریخی و جغرافیایی قدیم آمده، گرد آورد و ما را از نکته‌های دلپسند برخوردار سازد…»
در فاصله سال‌های ۱۳۶۳ تا ۱۳۶۵ در اداره آمار و بررسی‌های اقتصادی بانک کشاورزی پیش‌نویس کتاب «شناخت تاریخی پسته ایران» را در ۸۷۶ صفحه آماده می‌کند و به این منظور به همه مناطق پسته‌خیز گذشته و کنونی ایران سفر کرده و با استفاده از صدها مأخذ مناطق مستعد پسته‌کاری در ادوار کهن را معرفی می‌کند.
کتاب «پسته ایران، شناخت تاریخی» در سال ۱۳۷۳ توسط مرکز نشر دانشگاهی منتشر و برنده جایزه کتاب گزیده سال شد.
رستنیها و پدیدههای نباتی در تاریخ طبری
محمدبن جریر طبری (متولد ۲۲۴قر ۸۳۹م در شهر آمل طبرستان، وفات ۳۱۰ ه ر ۹۳۲م در بغداد) مورخی عالی مقام، عالمی بزرگ، فقیه و مفسری پرکار و از نوابغ جهان بشری بوده است. او در اثر مشهور خود تاریخ طبری، حوادث عمدۀ جهان را از آغاز آفرینش تا سال ۳۰۲ هجری در ۱۵ جلد نقل کرده و در کتاب مهم دیگرش «جامع البیان فی تفسیر القرآن» و به‌ویژه «تاریخ الامم و الملوک باخبار الرسل و الملوک»، از مزروعات و پدیدههای نباتی فراوانی یاد کرده است که در تحقیق و تألیف تاریخ کشاورزی ایران اهمیت زیادی دارند. تألیفات مزبور به عربی و در قرن چهارم به فارسی ترجمه شده‌اند. افزون بر این، مرحوم ابوالقاسم پاینده تاریخ الرسل و الملوک را به فارسی ترجمه کرده که در سال ۱۳۴۸ تحت عنوان «تاریخ طبری» در ۱۵ جلد انتشار یافت.
این دانشمند و مفسر و مورخ نامدار، ضمن شرح وقایع، از رستنیها و درختان و پدیدههای گیاهی بسیاری نام برده و گاه به معرفی یا ذکر اوصافی از آنها پرداخته است. کتاب «رستنیها و پدیدههای نباتی در تاریخ طبری» پژوهشی ژرف در باب این رستنیها و پدیدههای منسوب به آنها در تاریخ طبری است که با همان ترتیب حوادث تاریخی و شرح وقایع مربوط تدوین شده است. در این مطالعه، علاوه بر تاریخ طبری، به فراوانی از تاریخنامه طبری (منسوب به ابوعلی بلعمی) ترجمه تفسیر طبری (متعلق به قرن چهارم) و دیگر منابع تاریخی و متون کهن بهره گرفته شده است.
ابریشمی این اثر خود را در سه گفتار تدوین کرده است؛ گفتار اول که از آغاز تا اسلام نام دارد، دربردارنده آفرینش، آب، خاک، درخت، قلم و نی است که روایاتی در باب آفرینش و همه مخلوقات، زمان، نور و ظلمت است.
در این گفتار، درختان موز و کُنار، درختان کُندر، سدر و در اصل خروج آدم از بهشت بررسی شده‌اند. ۳۰گونه میوه‌های بهشتی و اسامی آنها در نوشته طبری، طبقه‌بندی میوه‌ها در برخی دیگر از متون کهن فارسی، گندم، بذر کشتن و درو کردن و آس کردن از دیگر مطالب این گفتارند.
این پژوهشگر حوزه تاریخ کشاورزی در ادامه این گفتار به ریشه تاریخی برخی باورها، خروس و ماکیان، طعام و علف پرداخته و نیز سدر، حنوط، نخستین آتش‌پرست، انگور، شیره و مِی را از نظر گذرانده است. موارد اشاره شده بخشی از مطالب مندرج در گفتار اول هستند که علاقه‌مندان می‌‌توانند تمامی آنها را در این گفتار مطالعه کنند.
گفتار دوم این کتاب به بعد از اسلام تا پایان سال سیصد و دو هجری اختصاص یافته است. در این گفتار چوب‌های سقف خانه خدا، از کلیسا به کعبه و سپس نخل‌ها و کشت، نخستین مسجد پیامبر و نماز زیر درخت بررسی شده‌اند.
وی در بخش دیگری از این گفتار به خوردنی، روغن، نخلستان خبیر، خرمابنان، خرما و غلات در تاریخ طبری اشاره کرده است. خیزران، قضیب (تازیانه) بافته شده با «خیزران» و ادیم (چرم)، برنج یا حریره زهرآلود؟ یا «برنج» در وجه «کته؟» یا «دمپخت؟» از جمله مطالب گفتار دوم هستند. انواع غذاها، حلواها، آش‌ها، شهد و شکر و نبات مصری و نیز حلوای آذربایجان، زیلوی محفوری نیز در گفتار دوم آمده‌اند.
گفتار پایانی کتاب «رستنیها و پدیدههای نباتی در تاریخ طبری» به قبل و بعد از اسلام تا پایان قرن سوم هجری اختصاص دارد. در این گفتار ابتدا به وجود درختان سرسبز در کاخ- باغ‌های هخامنشی، اوصاف کاخ- باغ ساسانی مداین، تصوری از کاخ‌های هخامنشی، رستنیها در منقوشات کاخ‌ها و فرش‌های ایرانی ساسانیان و فرش مشهور ساسانیان با نقوش گل و گیاه و کشتزار اشاراه شده است. از دیگر مطالب خواندنی این گفتار وجوه تسمیه رستنیها در نام دختران در تاریخ طبری است. زعفران و مباحث مربوط به این رستنی خوش‌بو، مطلب دیگر این بخش است.
در ابتدای این اثر نظرات هشت تن از پژوهشگران از جمله سیدعبدالله انوار، دُره میرحیدر، حسن ابراهیم‌زاده، علی‌محمد بخشوده، علیرضا طلایی، محمدحسن راشد محصل، سید احمد امامی درباره کتاب حاضر به چاپ رسیده است.
«رستنیها و پدیدههای نباتی در تاریخ طبری» نوشته محمدحسن ابریشمی از سوی مرکز نشر دانشگاهی به قیمت ۱۹۰ هزار تومان در ۷۸۲ صفحه منتشر شده است.
