قطب پسته جهان دیگر خندان نیست

سرویس شهرستان ها: امسال تولید پسته در کرمان آنقدر کاهش یافته که باور آن سخت است اما درعین حال گاه با افرادی مواجه می‌شویم که از بروز خسارت سنگین به پسته‌کاران نه فقط ناراحت نیستند بلکه تلاش دارند خودشان را هم خوشحال نشان دهند وجملاتی هم در وصف یا توجیه خوشحالی‌شان بیان کنند !
کرمان و بزرگترین صادرکننده طلای سبز جهان – رفسنجان- امسال به‌واقع پسته ندارند؛ یعنی نتیجه و خروجی خسارت سرمازدگی در اوایل سال، خشکسالی‌های مداوم و در عین حال سیل مردادماه سال جاری چیزی باقی نگذاشت تا محصول چندانی از این استان تولید شود.
وخامت اوضاع تولید پسته در استان کرمان امسال به جایی رسیده است که وقتی در خیابان‌های شهر کرمان برای خرید پسته تَر به میوه‌فروشی‌ها مراجعه می‌کنید، پسته سایر استان‌ها را به مشتری می‌فروشند.
حدود یک دهه قبل میزان تولید پسته در استان کرمان افزون بر ۲۵۰هزار تن بود در حالی که امسال میزان آن خوشبینانه به ۱۰هزار تن برسد و نتیجه سقوط آزاد میزان تولید پسته که از سال های قبل شروع شده و به وضع امسال رسیده، بویژه در رفسنجان نتیجه‌ای جز کاهش درآمد ارزی کشور، مقروض شدن کشاورزان، بیکاری برخی اصناف و اقشار مختلفی که معیشت آنان مستقیم و غیرمستقیم به پسته وابسته است، ندارد.
پسته‌کاران دیگر کانادا نشین نمی شوند
طی چند سال گذشته هربار که از بروز خسارت به باغ های پسته کرمان سخن به میان می آید، برخی افراد نه فقط ابراز ناراحتی نمی کنند بلکه از زیان پسته‌کاران حداقل در کلام اظهار خوشحالی هم می کنند و می گویند: ما که توان خریدش را نداشتیم و نداریم؛ بگذار پسته‌داران متمول هم کمی کمتر در کانادا ( یا دیگر کشورهای غربی) ویلا بخرند و بچه‌هایشان را آنجا بفرستند!
در واقع گران شدن پسته طی سال های گذشته و این نوع نگاه که پسته‌کاران همه از طبقات مرفه هستند که پول های کلانشان را از رهگذر کاشت و تولید پسته به دست می آورند و خانواده هایشان را به کانادا و سایر کشورهای غربی فرستاده اند، سبب این رویکرد شده است که حتی برخی افراد از شنیدن بروز خسارت به باغداران سعی به واکنش نشان دادن به این شکل می کنند.
البته شرایط کنونی تولید پسته در کرمان در حالی است که دشت رفسنجان بشدت با افت منابع آبی و کیفیت پایین آب مواجه شده و حتی در برخی جلسات غیررسمی بعضی افراد از جمله برخی نخبگان یا دست اندرکاران متولی می گویند این وضع کنونی کم آبی و فرونشست زمین در منطقه شمال استان و بلایی که بر سر این منطقه آمده، به قیمت پسته کاری های سالانه برخی افراد مرفه کانادانشین بوده است که این زمین ها را به این حال و روز کشانده اند و خودشان هم سرمایه هایشان را هرسال بیشتر از پارسال آن هم در بلاد خارجی اندوخته اند.
اما این باور ذهنی غلط است یا به این شکل عمومیت ندارد؛ آیا مگر همه پسته‌کاران کانادانشین هستند؟ گرچه عده معدودی از باغداران بزرگ در شمال استان کرمان هستند که با درآمدهای چندهزارمیلیاردی در سال های اخیر کانادانشین یا در هر کشور دیگری ساکن شده اند اما بیشتر باغداران و بنا بر آمار بالای ۷۰تا ۸۰درصد آنان خرده مالکانی هستند که امرار معاششان به باغ هایی گره خورده است که حالا بیشتر آنان در تامین مایحتاج زندگی مانده اند و مستاصل شده اند.
وقتی پای صحبت این افراد می نشینیم و از هزینه های بالای تولید پسته می گویند، بر این نکته تاکید دارند که اگر قیمت پسته با نرخ های آنچنانی در بازار عرضه می شود به این معنی نیست که همه این پول ها به دست باغدار خرده مالکی که هزار و یک گرفتاری و هزینه در تولید دارد می رسد. آنها نقش دلالان و سایر مولفه ها را هم تشریح می کنند و می گویند این درست نیست که همه پسته کاران را با یک چشم ببینیم یا افزایش قیمت بالای پسته را گردن باغداران بیاندازیم.
این مسائل غیر از خسارت های سرمازدگی بهار و سیل تابستان امسال است که زیان های زیادی را به باغداران وارد کرد.
تغییر کشاورزی سنتی به پیشرفته به حمایت نیاز دارد‌
اما واقعیت این که پسته کاران کرمانی چند سالی است که دیگر برداشت چشمگیری ندارند و عمده محصول هم به دلایل مختلف مانند سرمازدگی، گرمازدگی، بروز آفات مختلف یا مثل تابستان امسال در جریان سیل از بین می رود و دست کشاورز خالی می ماند.
کارشناسان عمده ترین دلیل این وضع را به ناکارآمدی کشاورزی سنتی در کنار تغییرات اقلیمی گره می زنند و پیشنهادهایی دارند که اگر عملیاتی نشود دیگر نمی توان به باغ های پسته کرمان به ویژه رفسنجان که به عنوان بزرگترین جنگل دست کاشت پسته جهان خوانده می شود، امیدوار بود.
آنچه مورد قبول مسئولان و کارشناسان حوزه پسته قرار دارد، تغییر نگاه از کشاورزی سنتی به کشاورزی پیشرفته، تغییر در الگوی کشت و روش آبیاری است. همچنین استفاده از کودها و محلول های جدید برای تقویت گیاه و خاک، استفاده از ارقام پسته مقاوم در برابر گرما و سرما و همچنین ایجاد ارزش افزوده و جلوگیری از خام فروشی از جمله دیگر راهکارهایی است که برای برون رفت پسته کاران از وضع بحرانی موجود پیشنهاد می شود.
تغییر کشاورزی سنتی نیاز به فراهم آوردن مقدمات و پیش زمینه هایی دارد تا کشاورزان به این امر ترغیب شوند؛ فراهم کردن تسهیلات و ارائه مشوق هایی به طور مثال اختصاص یارانه در حوزه کود و سموم کشاورزی، ارائه تسهیلات آبیاری نوین و برگزاری دوره های آموزشی برای کشاورزان می تواند در تغییر الگوی سنتی موثر باشد.
در بحث تغییر الگوی کشت هم موضوع به این راحتی نیست زیرا باید بر اساس اقلیم منطقه مورد نظر، کشتی را جایگزین کرد که بتواند سوددهی پسته را هم درپی داشته باشد که خود حدیث مفصلی است و نیاز به تبیین و واکاوی دارد.کشاورزان پسته کار که در بدترین شرایط اقلیمی و کم آبی، روزگاری مرغوبترین پسته را تولید و با صادرات آن به چرخ های اقتصاد کشور کمک می کردند، امروز خسته از قهر طبیعت و موانع متعدد اقتصادی چشم به حمایت های حداقلی برای ادامه تولید دارند.
علی بلوچی از کشاورزان باسابقه منطقه نوق واقع در شمال رفسنجان با اشاره به کاهش چشمگیر محصول پسته در ۱۰سال گذشته در گفتگو با ایرنا می گوید: در سال های پرباری محصول در هر هکتار حدود ۱۰تا ۱۲تن پسته خشک برداشت می‌شد اما این مقدار در زمان بارآوری پسته به ۲هزار کیلو هم نمی رسد و با این وضعیت و گرانی کود، سم، هزینه های جانبی و دستمزد، پسته کاری دیگر مقرون به صرفه نیست.
وی با بیان این که خشکسالی و تغییر اقلیم حتی خاک منطقه را برای کشت پسته بی‌کیفیت کرده است ادامه داد: ما کشاورزان قبول داریم که سیستم سنتی کشاورزی و آبیاری دیگر پاسخگوی هزینه های کاشت و برداشت پسته نیست اما دولت باید برای تغییر کشاورزی سنتی به مدرن ، کشاورز را یاری کند.
این پسته کار همچنین با اشاره به رشد سرسام آور قیمت انواع کود و سموم کشاورزی طی ۳ سال گذشته ،ادامه می دهد: قیمت یک کیسه کود شیمیایی فسفات از ۶۰هزار تومان به ۶۰۰هزار تومان افزایش پیدا کرده است؛ کود حیوانی هم همین وضع را دارد، وقتی قیمت ها گران باشد کشاورز دیگر کمتر از کود و سم استفاده می کند و محصولش هم کیفیت و کمیت پایین تری خواهد داشت.
عباس خاصه سیرجانی معاون باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان با اشاره به کاهش مستمر برداشت پسته در شهرستان رفسنجان می گوید: کیفیت آب چاه های کشاورزی که در کنار آفات و سرمازدگی، شرایط تولید این محصول را بغرنج کرده است.
اما صرفنظر از ضرورت های تغییر شیوه های کاشت و نگهداشت پسته و نیز فرآوری و مراحل بعد از برداشت این محصول، مشکل دیگری که اینک فراروی این بخش قرار دارد کم آبی و خشکسالی هایی است که سبب فرونشست های فراوان در دشت رفسنجان شده است به طوری که گفته می شود این منطقه در ردیف نخستین های کشور در فرونشست زمین با میزان قابل تاملی است که به گواه برخی آمارها سالانه تا ۵۰ سانتیمتر می رسد.
درواقع دشت رفسنجان دیگر آبی ندارد که بخواهد به شکل غرقابی در اختیار کاشت درختان پسته قرار گیرد.اما نکته مهمی که ضروری به نظر می رسد این است که با وجود همه انتقادها درباره شیوه غلط آبیاری غرقابی درختان پسته، هنوز این درخت از مقاوم ترین گیاهانی است که در مناطق خشک و نیمه کویری طاقت تحمل کم آبی را دارد؛ به طوری که به باور برخی کارشناسان، این درخت گاهی با دوره آبیاری ۷۰روزه محصول می دهد و کمتر محصولی را می توان یافت که چنین دروه آبیاری طولانی را تحمل کند.
راهکار نجات پسته کرمان
هر چند پسته و پسته کاری استان کرمان از دوران طلایی خود در دهه های ۷۰و ۸۰فاصله گرفته است و در مناطقی هم بشدت رو به زوال می رود، اما اعمال راهکارهایی مانند کاهش سطح زیر کشت، تغییر نگاه و الگوی کشاورزی و رفتن به روش های مدرن و جدید، استفاده از فناوری های روز و غیره می تواند باغات پسته را تا اندازه ای از نابودی کامل نجات دهد و حتی در مواردی با اصلاح شیوه های کشت و برداشت پسته شاهد افزایش محصول هم باشیم.
امید که از این پس دیگر شاهد انفعال و بی‌برنامگی در این عرصه نباشیم و با تغییر الگوهای کشت و شیوه های آبیاری و کاشت و تولید پسته، حداقل بتوان بخشی از باغ های موجود را حفظ کرد.شنبه ۳۰ مهر ۱۴۰۱ روزنامه اطلاعات

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *