تربت‌حیدریه – ایرنا – مجموعه فرهنگی – تاریخی قطب‌الدین حیدر از جمله بناهای ارزشمند خراسان رضوی که برای گردشگران جذابیت زیادی دارد به نوعی قدیمی ترین اثر فاخر تربت حیدریه و نیز وجه تسمیه نامگذاری این شهرستان است.
به گزارش ایرنا قطب‌الدین حیدر متوفی به سال ۶۱۸ هجری قمری از عارفان و صوفیان نامی ایران زمین از ترکستان به “زاوه” قدیم جایی در نزدیکی تربت حیدریه کنونی هجرت کرد و در همان‌جا درگذشت.
از جزئیات زندگی و دلیل اصلی مهاجرت قطب الدین حیدر اطلاعات دقیقی در دست نیست اما گفته می شود سکونت و تجمع عارفان و شاعران نامی آن زمان در این خطه از خراسان رضوی در هجرت او تاثیر داشته است.
اگرچه محل زندگی و دفن قطب الدین حیدر به حرمت نام و سیادت او از زاوه به تربت حیدریه (خاک حیدر) تغییر یافته و نامگذاری شد اما امروزه زاوه به مرکزیت دولت آباد یکی از شهرستانهای خراسان رضوی است که تا آبان سال ۱۳۸۷ یکی از بخش‌های تابعه تربت‌حیدریه بود.
معرفی بنای قطب الدین حیدر
مقبره قطب‌الدین حیدر مشتمل بر ایوانی مرتفع، ورودی و محوطه زیر گنبد است.
این مزار که در اصل از بناهای دوره تیموری است با گنبد دو جداره بر طاق نماهای شانزده گانه مستقر و استوار شده است.
بنای قطب الدین حیدر که همچون دیگر بناهای اسلامی “دوگنبده” است در دوره شاه عباس صفوی به سال ۱۰۲۳ هجری به همت خواجه سلطان محمود تربتی حاکم تربت با مصالح سنگ و گچ بسیار مستحکم مرمت و بازسازی شد.
مفهوم بنای دوگنبده آن است که علاوه بر گنبد کوچک درونی یا زیرین، یک گنبد بزرگ و بیرونی نیز بر روی گنبد کوچک ساخته شده است.
گنبد بیرونی علاوه بر نشان دادن عظمت بنا کار محافظت از تزئینات گنبد زیرین را بر عهده دارد از این روی تزئینات موجود بر گنبد زیرین بنای قطب‌الدین حیدر به دلیل محافظت توسط گنبد بیرونی آسیب چندانی ندیده است.
آبان پارسال اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تربت حیدریه با همکاری اداره اوقاف و امور خیریه برای نخستین بار اقدام به بازسازی مزار قطب‌الدین حیدر کرد.
این مرمت که توسط استاد علی‌اکبر نوروزی کارشناس ارشد مرمت آثار و بنای تاریخی انجام گرفت جلوه گری بیشتری به این اثر تاریخی داده است.
بنای قطب الدین حیدر در مجاورت کاروانسرایی که از گذشته دور تاکنون در بیشتر اوقات کارکرد اقامتی و اتراق تجار، مسافران و زائران امام رضا را داشته است ؛ در این زمانه به دلیل قرار گرفتن در مرکز شهر تربت حیدریه و دسترسی آسان به امکانات و خدمات شهری برای گردشگران جذابیت بیشتری دارد.
در همین ارتباط رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تربت حیدریه گفت که این شهرستان به سبب قرار گرفتن در دروازه ورودی جنوب مشهد مقدس و حرم ملکوتی امام رضا علیه السلام علاوه بر مسافران و گردشگران همواره میزبان زائران بارگاه قدس رضوی بویژه از استانهای جنوبی و جنوب شرق کشور نیز هست.
علی محمدی به خبرنگار ایرنا افزود: بسیاری از گردشگران و زائران که در تربت حیدریه توقف یا بیتوته دارند از آرامگاه و اثر تاریخی قطب الدین حیدر بازدید می کنند.
وی میانگین بازدید مسافران از آرامگاه قطب الدین حیدر را ۱۵۰۰ نفر در روز اعلام کرد و گفت: با صدور مجوز گردشگری برای کاروانسرای مجاور قطب الدین حیدر و راه اندازی نگارخانه، رستوران، نمایشگاه و فروشگاه صنایع دستی و نظایر آن آمار بازدید گردشگران به طرز قابل ملاحظه ای افزایش یافته است.
به گزارش ایرنا تربت حیدریه در دالان ارتباطی شرق کشور حلقه اصلی اتصال استانهای جنوبی و جنوب شرقی کشور همچون بندرعباس، اصفهان، فارس، یزد، کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی به مشهد مقدس محسوب می شود و میانگین تردد در کمربندی این شهرستان ۱۰ هزار خودرو در شبانه روز است.
تربت حیدریه از شهرستانهای مهم و بزرگ خراسان رضوی به عنوان معبر مهم گردشگری شرق کشور حدود ۴۰۰ اثر تاریخی و جاذبه گردشگری دارد که ۹۰ مورد آن در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تربت حیدریه در ۱۵۰ کیلومتری جنوب مشهد مقدس و مرکز استان خراسان رضوی قرار دارد.
