از گذشته‌های دور، چاقوسازی یکی از صنایع‌دستی نامی ایران به‌ویژه شهر زنجان بوده است که هنوز هم این شهر، مرکزیت این صنعت را دارد و یکی از انواع چاقوها، چاقوی ویژه خوشنویسان است و باز شهر زنجان در این زمینه شهره آفاق بوده و دارای استادان زبردستی است که از سراسر ایران برای خرید بدان جا می‌رفتند و می‌روند و استادان آن، این هنر را پی‌درپی به نسل‌های بعدی می‌آموختند و تا امروز ادامه دارد.
یکی از نامی‌ترین آن‌ها استاد ابوالفضل نظم پرور است که شهرت چاقوهای او حتّی به مصر و عراق هم رسیده بود. او چاقوسازی را از استاد فتح علی زنجانی آموخت و هم‌اکنون بسیاری از خوشنویسان ایران و جهان، به داشتن چاقوهای دست‌ساز او افتخار می‌کنند.
چاقوی خوشنویسی که در اندازه‌های گوناگون بوده و برای تراشیدن قلم ساخته‌شده و به کار می‌رود معمولاً بین یک تا شش‌تیغه برای کاربردهای گوناگون قلم دارد. چاقوسازان، سطح خارجی دسته چاقو را از جنس صدف، شاخ گوزن، شاخ گاومیش، استیل، نقره، مسوار، عاج و اخیراً از پلاستیک سخت می‌سازند. تیغه‌های باریک برای تراشیدن قلم کتابت و تراشیدن میدان و کنارهای قلم است و تیغه بزرگ برای قط (قطع) زدن و تراشیدن قلم‌های بزرگ و محکم.
در جهان نیز قلم‌تراش‌های معروفی ساخت کشورهای انگلستان و آلمان وجود دارد که مارک راجرز در بین انگلیسی‌ها و مارک دو مرغ نشان در بین آلمانی‌ها معروف‌تر است. دو مارک معروف دیگر زبیال و سولین جر است.
تیز بودن تیغه و مناسب بودن قلم‌تراش و مهارت فرد در تراشیدن قلم و در پی آن در چگونگی کتابت و نگارش بسیار مؤثّر است ازاین‌رو در بسیاری از کتاب‌ها و رسالات خوشنویسی درباره صفت قلم‌تراش بحث به میان آمده است. ازجمله سلطان‌علی مشهدی (سلطان الخطاطین) که خود از بزرگان هنر خوشنویسی درزمینه خطّ نستعلیق است در رساله خود به نام آداب خط می‌گوید:
با تو ذکرِ قلم‌تراش کنم ر حرف‌های نهفته فاش کنم ر تیغِ او نی دراز، نی کوتاه ر تُنک و پهن نیست خاطرخواه ر تا که در خانه قلم گردد ر وان قلم، قابلِ رقم گردد ر (رسالاتی در خوشنویسی، ص ۲۳)
مجنون رفیقی نیز در رساله آداب خط آورده است:
آن را که قلم همی تراشد ر باید سه قلم‌تراش باشد ر اوّل قوی و سطبر باشد ر پرآب چو تیغِ ابر باشد ر وان طُرفه قلم‌تراش برگیر ر وز روی قلم‌تراش برگیر ر دوم تُنک و ضعیف باشد ر تا در شکمِ قلم درآید ر سیم پهن از برای قط زن ر چون اُستُره تندوتیز قط زن
(رسالاتی در خوشنویسی، ص ۱۸۶)
در شعر کهن فارسی در این معنا بیشتر از واژه «گِزلِک» بهره برده شده. ولی امروزه خوشنویسان از آن بانام‌های چاقو یا قلم‌تراش یاد می‌کنند.
گزلک
چاقوی کوچک دسته دراز را می‌گویند و نیز نوعی از قلم‌تراش است که سر آن برگشته و دنباله‌اش باریک باشد و بیشتر در مصر ساخته می‌شده است. (برهان قاطع و غیاث اللغات) از این وسیله برای حک‌واصلاح هم استفاده می‌شده است.
سلطان‌علی مشهدی درباره تراشیدن قلم در همان رساله آداب خط می‌گوید:
تا قلم را درست دست تدبیر ر نتراشد به گزلک تدبیر ر نرود بر مراد دل، قلمش ر خوش نباشد به چشم کس، رقمش
(رسالاتی در خوشنویسی، ص ۲۳)
کتاب‌نامه: قلیچ خانی، حمیدرضا: رسالاتی در خوشنویسی و هنرهای وابسته، تهران: روزنه،۱۳۷۳٫
———— : زرافشان، تهران: فرهنگ معاصر، ۱۳۹۲٫
———— : فرهنگ واژگان و اصطلاحات خوشنویسی و هنرهای وابسته، تهران: روزنه، چاپ سوم،۱۳۹۰٫
