چه کسی استاندار تعیین می‌کند؟ علی نجفی‌توان
ا *
برخی نمایندگان روز گذشته اعلام کردند چنانچه اقدام خاصی از سوی وزارت کشور در مورد انتخاب استاندار فارس تا روز سه‌شنبه هفته جاری صورت نگیرد، استیضاح وزیر کشور را که به امضای تمامی نمایندگان استان فارس رسید به هیات‌رئیسه تقدیم می‌کنند. این موضوع در حالی مطرح شده که مجلس به عنوان یک نهاد و قوه مستقل دارای اختیارات، صلاحیت‌های متفاوت و متعددی از جمله تقنین در رابطه با نیازهای کشور در چهارچوب طرح‌ها و لوایحی که نمایندگان مجلس یا قوای مقننه و قضائیه ارائه می‌کنند، است و در عین حال با توجه به نظارتی که در امور سایر قوا دارد می‌تواند در تمام امور کشور تحقیق و تفحص کند و در عین حال در سایر امور مهم مانند موافقتنامه‌ها، قراردادها، اسناد بین‌المللی، تغییر مرزها و همچنین گرفتن وام‌های بلاعوض داخلی و خارجی و غیره حق نظارت و تصویب دارد و در عین حال هر یک از نمایندگان در مقابل ملت مسئولیت قانونی داشته و این مسئولیت در مقابل اختیاراتی را نیز طبق اصل۸۴ به آنها تکلیف کرده است که می‌توانند در امور داخلی و خارجی کشور اظهارنظر کنند. البته مکانیزم‌هایی که در رابطه با نظارت بر سایر قوا و نظارت بر امور و وظایف محوله سایر قوا به عهده نمایندگان گذاشته شده است، عبارتند از: سازوکارهایی مانند رای‌اعتماد، تحقیق و تفحص و همچنین سوال و تذکر، استیضاح و غیره که با این حال انجام این اختیارات و استفاده از این امتیازات و حقوق قانونی باید با شرایط خاص و بر اساس عرف و مقرراتی که در کشور حاکم است، انجام بپذیرد. در مورد انجام وظایف نمایندگی قطعا همان‌طوری که برای دو قوه دیگر مشخص شده برای قوه مقننه و نمایندگان مجلس نیز انجام این رسالت و نمایندگی چنین تعریف شده است که نماینده ضمن انجام وظایف حق دخالت در امور سایر قوا را ندارد زیرا اصل استقلال قوا نسبت به یکدیگر و با نظارت متقابل در قانون اساسی به عنوان یکی از ارکان مردم‌سالاری و دموکراسی پذیرفته شده و اساس و بنیاد نظام از لحاظ اجرایی بر مبنای استقلال سه قوا تعریف و تثبیت شده است. درمورد استعفای دیروز نمایندگان استان فارس در مجلس شورای اسلامی و تعیین ضرب‌الاجلی که برای تعیین استاندار مطرح کرده‌اند چند نکته باید مدنظر قرار گیرد: نخست اینکه انتخاب استاندار از وظایف قوه مجریه بوده و در صورت طولانی شدن زمان برای تعیین استاندار و بروز مشکلات نمایندگان مجلس می‌توانند از مکانیزم‌های نظارتی مانند سوال، تذکر و حداکثر استیضاح استفاده کنند. ثانیا تعیین‌تکلیف برای دولت بدین منظور که استاندار در ظرف زمانی مشخصی پیشنهاد، تعیین و منصوب و ضمانت اجرای عدم انجام این پیشنهاد نمایندگان، بحث استیضاح از نمایندگی باشد به نظر نوعی دخالت در انجام وظایف قوه دیگر و ناقض استقلال قوا خواهد بود بنابراین در این بحث اصلح ترین کار این است که موضوع از طریق گفتمان دو قوه حل و فصل شود و در غیر این صورت نماینده مجلس برای دفاع از آنچه که برای آن نمایندگی دارد و به عنوان وکیل ملت در مجلس حضور دارد تا حافظ منافع کشور باشد و با استفاده از سایر سازوکارهای قانونی باید به ایفای وظیفه پرداخته و در غیر این صورت توسل به سایر ابزار یعنی تحصن یا استعفا و غیره نه تنها مشکلی را حل نخواهد کرد بلکه یک رویه غیرمتعارف ایجاد خواهد کرد تا نماینده به جای اینکه از سازوکارهای قانونی استفاده کند از راه اعمال فشار آن هم با استعفا از نمایندگی ملت در مقابل قوه‌مجریه وارد شده و شرایطی ایجاد کند که با اصول و استقلال قوا منافات دارد. واقعیت امر این است که نماینده مجلس درشرایط نمایندگی به عنوان کسی که سازنده قانون است باید خود بیشتر از همه مجری قانون بوده و به قانون احترام بگذارد درغیر این صورت شرایطی قابل تصور است که نمایندگان یک استان یا نمایندگان مجلس برای القای یک مطلب یا تعیین تکلیف مشخص برای قوه‌مجریه یا قضائیه تهدید به استعفا نمایند. چنین شرایطی قابل دفاع و از لحاظ قانونی نیز قابل توجیه نیست. امیدواریم که نماینده‌های مجلس با توجه به این که خود قانونگذارند و حتما قانون را نیز می‌دانند؛ با استفاده از ابزارهای قانونی نظارت بر سایر قوا را اعمال کنند در غیر این صورت با استفاده از ابزارهای دیگر مثل استعفا یا… نوعی تزلزل در استقلال قوا ایجاد شده و مقابله به مثل می‌تواند اساس سه قوا را با مخاطره روبه‌رو کند، بنابراین نباید روش‌هایی را به کار گرفت که ممکن است با استفاده از آن ابتکاراتی تعیین و اعمال شود و در نتیجه سه قوا از انجام وظایف محوله به نحو متعارف و معمول باز بمانند.
* رئیس کانون وکلای دادگستری مرکز
