قامت خمیده علوم‌انسانی از کمبود بودجه/ «کاربردی‌سازی»رویای دیرینه

خبرگزاری مهر – زهرا ساختمانیان: تاکیدات مکرر مقام معظم رهبری در باب توجه به حوزه علوم انسانی به خصوص علوم انسانی مبتنی بر فرهنگ و ارزش های اسلامی و ایرانی در دیدارهای متعدد ایشان با اساتید، دانشجویان و اعضای تشکل های دانشجویی مطرح شده است اما گویا هنوز برای عمل کردن به این تأکیدات باید راه درازی را پیمود.

زخم های کهنه بر تن علوم انسانی این روزها به دنبال مرهمی است تا جان تازه ای به خود گیرد و بتوانند مانند دیگر علوم و فنون همراه با جامعه و همگام با نیاز مردم قدم بردارد.

کهنه ترین زخم علوم انسانی به زعم کارشناسان این حوزه تخصیص بودجه است. بودجه ای که اگر طی سالیان گذشته به درستی و متناسب با نیازهای پژوهشگران این حوزه اختصاص یافته بود، امروز این علم با قامتی استوار و تاثیری شگرف می توانست مرهمی بر مشکلات جامعه باشد نه اینکه خود به دنبال مرهم باشد.

به زعم بسیاری از کارشناسان مشکل اصلی علوم انسانی نبود حمایت های مالی و عدم تخصیص بودجه مناسب است. اینگونه به نظر می رسد که مشکلاتی از این دست سدی برای توسعه و کاربردی سازی این علم در کشور باشد.

مقدمات تجاری سازی علوم انسانی

این اساتید حوزه علوم انسانی معتقدند اگر حمایت های مالی به درستی و متناسب با شرایط این رشته اختصاص یابد، کشور شاهد روان سازی پژوهش در این حوزه خواهد شد و در آینده شاهد کاربردی سازی این پژوهش ها در زندگی مردم خواهیم بود چراکه حوزه علوم انسانی به خودی خود علم سودآوری نیست و حتی برای اجرای پژوهش های کاربردی و بررسی مشکلات اجتماعی جامعه نیز در ابتدا نیازمند حمایت های مالی است.

علوم انسانی در ابتدا باید مورد حمایت های مالی قرار گیرد تا بعد از مدتی بتواند جایگاه خود را در جامعه باز کند و مسئولان و مردم به کاربرد هرچه بیشتر آن در جامعه پی ببرند. بعد از این مرحله است که می توان شاهد تجاری سازی علوم انسانی بود. زیرا این علم جاده پیشرفت و تجاری سازی دیگر علوم را نیز هموار می کند.

علوم انسانی پله ترقی دیگر علوم 

ابراهیم واشقانی، معاون پژوهشی دانشگاه آزاد در گفتگویی با خبرنگار مهر می گوید: پژوهش در علوم انسانی منجر به تولید نرم افزار و شیوه های نوین اداری و بهبود وضعیت اجتماعی کشور می شود و با ورود این نوع نرم افزارها به جامعه قادر خواهیم بود زمینه تجاری سازی علم در علوم انسانی را محقق کنیم.

وی می افزاید: به طور مثال پژوهش های علوم انسانی می توانند راه های مناسبی برای اثربخشی و درآمدزایی دستگاه های اجرایی تدوین کنند که استفاده از این نوع پژوهش ها راه تجاری سازی حوزه علوم انسانی در کشور را هموار می کند.

معاون پژوهشی دانشگاه آزاد به تجاری سازی علم در حوزه علوم انسانی خوش بین است و آن را روندی اجرایی می داند و تعامل میان پژوهشگران، دستگاه های اجرایی، دولت و مجلس را راه دستیابی به این روند عنوان می کند.

اما واشقانی معتقد است؛ هنوز فرهنگ استفاده از نتایج پژوهش های علوم انسانی در کشور نهادینه نشده و تعامل لازم برای استفاده از ظرفیت نتایج پژوهش ها در این حوزه فراهم نیست.

حال تحقیقات علوم انسانی خوب نیست

رشته هایی مانند اقتصاد، مدیریت، بازرگانی، تبلیغات و بسیاری از دیگر رشته های علوم انسانی می توانند راه پیشرفت دیگر علوم را فراهم کنند اما آنقدر گوشه نشین شده اند که به گفته یعقوب فتح اللهی، معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس تحقیقات حوزه علوم انسانی با نوعی عقب ماندگی مواجه است.

وی در گفتگو با خبرنگار مهر می افزاید: در حوزه تحقیقات علوم انسانی، یک نوع عقب ماندگی احساس می شود و امیدواریم با تلاش و کوشش مستمر علمی دانشمندان، روشنفکران و متخصصین و اختصاص منابع مالی لازم و کافی در چهارچوب یک برنامه مدون این نوع عقب ماندگی ها جبران شود.

معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس اضافه می کند: تحقیقات دانشجویی مانند پایان نامه و رساله های دانشجویی در حوزه علوم انسانی در سطح نسبتا خوبی قرار دارد اما وقتی این روند با سایر رشته های دانشگاهی مقایسه و بررسی شود می توان گفت که وضعیت تحقیقات در این رشته از نظر کمی و کیفی قابل مقایسه با دیگر رشته های دانشگاهی نیست و باید تلاش بیشتری صورت گیرد تا این حوزه همراه با دیگر بخش های علمی حرکت کند.

تحصیل ۵۴ درصد دانشجویان در رشته های علوم انسانی

با وجود آنکه حدود ۵۴ درصد دانشجویان کشور در رشته های علوم انسانی تحصیل می کنند اما هنوز پژوهش در این حوزه با مشکلات مهمی مانند عدم کاربردی سازی مواجه است. این مشکل آنقدر بزرگ است که برای رفع آن باید ساختار آموزشی و پژوهشی کشور در حوزه علوم انسانی به طور کلی تغییر کند. در واقع این علم باید از پوسته قدیمی خود بیرون آید و متناسب با جامعه و ارزش های بومی و اسلامی رنگی تازه به خود گیرد.

پژوهش در حوزه علوم انسانی با چالش های متعددی مواجه است اما مهم ترین چالش این حوزه این است که هنوز بدنه کلی جامعه نیاز به علوم انسانی را احساس نکرده است و با توجه به اینکه پژوهش های علوم انسانی مستقیما به محصول ختم نمی شود، احساس نیاز به این پژوهش ها نیز صورت نمی گیرد.

عبدالحسین خسرو پناه، رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: برای رفع مشکل کاربردی سازی این حوزه باید ساختار علم در علوم انسانی، شیوه پژوهشی، شیوه آموزشی و نحوه تدوین پایان نامه های دانشجویان تغییر کند.

وی تاکید می کند: راه ارتباطی میان علوم انسانی و جامعه باید مدنظر قرار گیرد تا این علم مانند علم پزشکی بتواند در میان افراد رشد کند و حتی دیگر کشورها نیز بتوانند از آن بهره ببرند.

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه می افزاید: علوم انسانی تنها ایجاد رشته دانشگاهی و فارغ التحصیل شدن دانشجویان از این رشته ها نیست بلکه این علم باید گره ای از نیازهای اجتماعی و رفتاری در کشور را حل کند بنابراین اگر چنین نگاهی وجود داشته باشد می توان انتظار داشت ساختار آموزشی این رشته نیز تغییر کند.

انجام تحقیقات کاربردی در علوم مختلف از جمله علوم انسانی نیازمند زیرساخت هایی است که انگیزه اساتید و دانشجویان، اختصاص بودجه مناسب، نیاز سنجی از سطح جامعه، ایجاد بستر کارآفرینی برای فارغ التحصیلان، افزایش ارتباطات بین المللی و تعیین اولویت های پژوهشی از ملزومات این مهم هستند.

علوم انسانی برای رسیدن به نقطه مطلوب و جایگاه آرمانی اش در کشور هنوز راه زیادی دارد و نیازمند زیر ساخت های متعددی است که تامین بودجه لازم و برنامه ریزی دقیق و منظم مرهمی بر جان خسته این علم است تا بتواند جان تازه ای به خود گیرد و با توانی بیشتر حرکت کند.

کاربردی سازی علوم انسانی بیشتر از هر زمان دیگری نیازمند برنامه ریزی است تا بتوانیم به زودی طعم شیرین استفاده از این علم را در زندگی خود تجربه کنیم و به علمی در این حوزه دست یابیم که برگرفته از فرهنگ ایرانی و اسلامی باشد چراکه کاربردی سازی علوم انسانی اعتماد مردم نسبت به این علم را افزایش می دهد و این اعتماد موجب می شود تا پژوهشگران و اساتید این رشته انگیزه بیشتری برای فعالیت خود پیدا کنند.