مجله فارین پالیسی در گزارشی اقدامات روسیه در سوریه را باعث تقویت جایگاه مسکو فراتر از مرزهای خاورمیانه می‌داند و این درحالیست که سیاست مردد آمریکا در منطقه باعث دل سردی اروپایی‌ها و رفتن آنها به سمت روسیه می‌شود.این مجله نوشت،پس از آغاز حملات هوایی روسیه علیه داعش در خاک سوریه رسانه های جهان به چندین انگیزه بالقوه پشت اقدامات نظامی ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه در منطقه اشاره می‌کنند.
تقویت دولت سوریه و پر کردن خلاء قدرت ناشی از بی کفایتی آمریکا برای مقابله با داعش در میان این انگیزه‌هاست. البته به نظر می رسد که کسی به تاثیرات جانبی اقدامات پوتین در سوریه توجهی نکرده است.این مجله در ادامه می آورد، فراتر از خاورمیانه، اقدامات رئیس جمهوری روسیه می‌تواند باعث تقویت خود او در جبهه ثانوی شود که همان اروپاست. عملیات نظامی روسیه در سوریه به مسکو این فرصت را می دهد تا بر سیاست خارجی متمرکز بر کشورهای اروپایی تاثیر بگذارد. دولت های اروپایی که از مواضع آمریکا از آغاز جنگ سوریه حمایت می‌کنند و هم اکنون اولویت خود را بجای مقابله با اسد، بر شکست داعش متمرکز کرده‌اند، به این فکر فرو رفته اند که اگر تمام این مدت حق با پوتین بوده باشد، آن وقت چه می شود. آیا پوتین شریکی قابل اعتمادتر از واشنگتن است؟
خسارت های ناخواسته از درگیری‌های سوریه در کشورهای اروپایی اثر دارد. رویارویی با بحران آوارگان و مهاجران و تهدید تروریستی ناشی از به خدمت گرفتن شبه نظامیان و اتباع اروپایی به شدت ارتباط و ائتلاف میان آمریکا و اتحادیه اروپا را مخدوش کرده است.مجله فارین پالیسی این سوال را مطرح می کند که آمریکا تا کی می‌تواند انتظار داشته باشد متحدانش از مسیری حمایت کنند که به ندرت حامی آنها در مقابل این خطرات بوده است؟ شمار کمی از رهبران اروپایی که هنوز بر کناره گیری اسد تاکید دارند، به نظر به انزوا کشیده شده اند.
این مجله در ادامه می آورد، اقدامات اخیر پوتین وی را به چهره ای بسیار قابل قبول و معتبرتر از واشنگتن تبدیل کرده است. هزینه ادامه مقاومت آمریکا در سیاست خود در خاورمیانه، از بین رفتن اتحاد آمریکا و اروپا برای سال‌های پیش روست.
معادله جدید روس‌ها در سوریه
سردبیر مجله لبنانی «المرایا» نوشت مواضع روسیه در قبال بحران سوریه و مبارزه با تروریسم این اصل را در عرصه سیاسی بنیان نهاد که حکومت با زور و قدرت سرنگون نمی‌شوند، اما با زور و قدرت می‌توان مانع سرنگونی حکومت‌ها شد.«فادی اسماعیل بودیه»، سردبیر مجله لبنانی «المرایا» طی یادداشتی اختصاصی برای خبرگزاری فارس به بررسی حضور مستقیم نظامی روسیه در سوریه پرداخت.
پوتین، احیای اقتدار روسیه، بحران سوریه
در این یادداشت آمده است،انتخاب «ولادیمیر پوتین» به ریاست جمهوری روسیه نقطه عطف مهمی در احیای قدرت این کشور داشت و موجب ایفای نقش اساسی روسیه در عرصه بین الملل جهت تغییر معادلات این عرصه و تحمیل مسکو بعنوان شریک واشنگتن در پرونده‌های بین المللی شد.از زمان آغاز بحران سوریه پوتین سیاست شفاف و روشنی در برابر این بحران اتخاذ و اعلام کرد که در کنار نظام مشروع و منتخب مردم سوریه قرار دارد و در این راستا نقش بسیار مهمی را در شورای امنیت برای ممانعت از تصویب قطعنامه‌های سیاسی و نظام علیه دمشق ایفا کرد.
افزون بر آن تیم دیپلماتیک روسیه در طول بحران برای دستیابی به راه حل سیاسی بصورت مستمر با گروه‌های معارضی که در فهرست گروه‌های تروریستی و مسلح قرار نمی‌گرفتند، در تماس بود و در این خصوص نشست‌هایی را برگزار کرد که در کنفرانس مسکو ۱ و مسکو ۲ نمود پیدا می‌کند.
آمریکای نگران، بحران کریمه و اوکراین را کلید می‌زند
اما تمامی این تلاش‌ها همواره با مانع تراشی و سنگ اندازی آمریکایی‌ها مواجه بود که موفقیت روس‌ها در این پرونده را به زیان خود می‌دیدند. به همین منظور بحران اوکراین و جزیره کریمه با هدف مجازات مسکو و مشغول کردن آن به این بحران را کلید زد، اما با کوه سخت و پر صلابت پوتین و مردم روسیه برخورد کرد تا مسکو اصل جدیدی را وارد بازی‌های عرصه بین الملل کند و به واشنگتن بقبولاند که روسیه پوتین، قدرت بزرگی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.آمریکایی‌ها طی بحران سوریه تلاش کردند، ائتلافی بین المللی برای مبارزه با تروریسم ایجاد کنند و در این راه برای فرونشاندن خشم و غضب افکار عمومی جهان که هر روز از ابعاد جدید توطئه آمریکا علیه سوریه و حمایت واشنگتن از گروه‌های تروریستی آگاه می‌شدند، نیروی هوایی کشورهای همپیمان را برای آنچه آن را مبارزه با تروریسم نامیده بود، فراخواند.اما اندکی از تشکیل این ائتلاف نگذشته بود که ماهیت دروغین و فریبنده آن و ناتوانی از تحقق حتی یکی از اهداف مشخص شده طی یک سال فعالیتش برای جهانیان آشکار شد.
جامعه بین المللی طی یک سال مبارزه ائتلاف بین‌المللی ضد تروریسم به رهبری آمریکا مشاهده کرد، این ائتلاف نه تنها گامی در مبارزه با تروریسم در منطقه خاورمیانه برنداشته، بلکه به توسعه و گسترش نفوذ این گروه‌ها و حمایت مالی و نظامی از آنها اقدام کرده است.رئیس جمهوری روسیه در واکنش به ناتوانی ائتلاف آمریکایی مبارزه با تروریسم تصریح کرد،جای تعجب دارد، آمریکایی که می‌تواند، از کره زمین آب را در سطح مریخ ببیند، کاروان‌های داعش روی زمین را نمی‌بیند.عدم جدیت ائتلاف آمریکا در مبارزه با تروریسم، از جمله داعش موجب شد تا روسیه از پیوستن به آن خودداری کند و به حضور مشاوران نظامی خود در سوریه آن هم با تایید و هماهنگی دمشق اکتفا کرد.
معامله غرب با پوتین، تلاش برای تغییر موضع مسکو
«فرانسوا اولاند»، رئیس جمهوری فرانسه تلاش کرد، با تبدیل بحران اوکراین به اهرم فشاری روی همتای روس خود موجب تغییر موضع مسکو در قبال دمشق شود، اما پاسخ مسکو دشمنان سوریه را غافلگیر کرد، چون مسکو اعلام کرده بود که به درخواست دمشق، جنگنده‌های خود را راهی سوریه خواهد کرد.به محض اعلام این خبر از زبان پوتین آمریکا جنگ روانی و رسانه‌ای گسترده‌ای را آغاز و تلاش کرد که از قدرت و اقتدار ارتش سوریه در تغییر معادلات حاکم بر میدان در سوریه بکاهد و در افکار عمومی جهان نسبت به اهداف این حضور روسی شک و تردید ایجاد کند.به همین منظور رئیس جمهوری آمریکا و وزیر دفاع این کشورها بارها تصریح کردند ، از دخالت روسیه در سوریه احساس نگرانی بسیار می‌کنند. در همین راستا پاریس نیز در واکنش به این حضور، تاکید کرد که دخالت روسیه در سوریه بازتابی منفی بر روند سیاسی خواهد گذاشت.
ایران، حزب الله و حمایت از روسیه در مبارزه با تروریسم
در ادامه این سیاست، آمریکا به بلغارستان فشار بسیاری وارد کرد تا آسمان خود را به روی جنگنده‌های روس ببندد تا در مقابل ایران بعنوان یکی از همپیمانان روسیه و سوریه از آمادگی خود جهت همکاری و هماهنگی با روسیه در مبارزه‌اش با تروریسم و غلبه بر آنها خبر داد و آسمان خود را به روی عبور جنگنده‌های روس گشود.به موازات آن، سید «حسن نصرالله»، دبیرکل جنبش حزب الله لبنان در مصاحبه‌ای تلویزیونی از این موضع روسیه استقبال کرد و جدیت مسکو در مبارزه با تروریسم در سوریه و حمایت از دمشق و همچنین منافع روسیه در این کشور را ستود.
روسیه با قدرت به عرصه سیاسی بین‌الملل باز‌گشته است تا به جهانیان بگوید که روسیه بزرگ را نه می‌توان نادیده گرفت و نه مجازات کرد. بلکه مسکو خواهان حضور و مشارکت جهت حل بحران‌های بین‌المللی است تا زمینه تحکیم پایه‌های صلح و ثبات و دموکراسی را در جهان هموار کند.
این هدفی است که آمریکا و غرب از آن بشدت ابراز نگرانی می‌کنند، چون قدرت یافتن روسیه در عرصه بین‌المللی و حضورش جهت حل بحران‌های بین المللی بمعنای پایان دادن به یکه تازی آمریکا در این عرصه است.در عرصه میدانی، جنگنده‌های روس ضربات سخت و سنگینی را به گروه‌های تروریستی از جمله داعش و جبهه النصره وارد و آنها را وادار کردند، خانواده‌های خود را از سوریه خارج و راهی عراق یا ترکیه کنند.
همچنین جنگنده‌های روس، در عملیات خود تعداد زیادی از انبارهای تسلیحاتی و تجهیزات نظامی و ذخایر گروه‌های تروریستی را منهدم کردند و موجب شد تا ارتش سوریه با پوشش هوایی این جنگنده‌ها عملیات زمینی گسترده‌ای را در چندین جبهه علیه گروه‌های مسلح تروریستی آغاز کند.آنچه در سوریه می‌‌گذرد، برخلاف عراق است که جنگنده‌های آمریکایی آنگونه که ادعا می‌کردند، بجای هدف گیری داعش، نیروهای ارتش و کمیته‌های دفاع مردمی این کشور را هدف می‌گرفتند.روسیه امروز را می‌توان، همپیمان حکومت‌ها و مردمی دانست که تروریسم کمر به نابودی آنها بسته‌اند، از سوریه و عراق گرفته تا مصر و در این راه تا ریشه‌کن سازی تروریسم به مبارزه‌اش در کنار این کشورها ادامه خواهد داد.
مواضع روسیه در قبال بحران سوریه و مبارزه با تروریسم این اصل را در عرصه سیاسی بنیان نهاد که حکومت با زور و قدرت سرنگون نمی‌شوند، اما با زور و قدرت می‌توان مانع سرنگونی حکومت‌ها شد.
سرنوشت سوریه در تقابل قدرت‌های منطقه
بمباران مواضع مخالفان سوری توسط روسیه کشورهای منطقه را که در تلاشند رئیس جمهوری سوریه را سرنگون کنند، خشمگین کرده است. تحلیلگران می‌گویند، عربستان سعودی، قطر و ترکیه احتمالا در حال حاضر کمک نظامی به مخالفان سوری را افزایش می‌دهند تا از آنها و هدفشان حمایت کنند.
روزنامه گاردین در گزارشی خبری نوشت،جنگنده‌های روسیه که از پایگاه هوایی جدیدی در سوریه به پرواز درآمده و حملات هوایی خود را آغاز کرده‌اند، منتقدان غربی را برآن داشتند تا موضع خودشان را برای برکناری بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه از قدرت نرم‌تر کنند اما گروه دیگری از مخالفان اسد مداخله مسکو را بیشتر از آنکه سرنوشت‌ساز و تعیین کننده ببینند آن را تحریک آمیز توصیف می‌کنند.
قدرت‌های منطقه‌ای بی‌سر و صدا اما موثر پول، تسلیحات و دیگر حمایت‌های لازم را برای مخالفان سوری فراهم کرده و باعث بزرگترین حملات علیه نیروهای دولت دمشق می‌شوند. در انجام این کار آنها به شدت در درگیری سرمایه‌گذاری می‌کنند که بخشی از یک مبارزه منطقه‌ای وسیع‌تر علیه قدرت و نفوذ ایران است.در هفته‌ای که روسیه حملات هوایی متعددی انجام داد، این کشورها صریحا اعلام کردند که همزمان با تلاش مسکو برای حفظ اسد بر سر قدرت، دست کم بر برکناری او متعهد می‌مانند .
عادل الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان سعودی چند ساعت پیش از آغاز نخستین حمله هوایی روسیه هشدار داد: هیچ آینده‌ای برای اسد در سوریه وجود ندارد. اگر اسد به عنوان بخشی از گذار سیاسی عزل نشود، عربستان سعودی گزینه نظامی را اتخاذ خواهد کرد که با برکناری اسد از قدرت پایان می‌یابد.
جولین بارنس دیسی، یکی از مقامات ارشد در شورای روابط خارجه اروپا ادعا کرد: مداخله روسیه مشکل بزرگی برای کشورهایی است که از مخالفان سوری حمایت می‌کنند به ویژه کشورهای منطقه همچون قطر، عربستان سعودی و ترکیه و احتمالا به عنوان اقدامی برای مقابله با تشدید ناآرامی‌ها واکنشی شدید به این مساله خواهند داشت.تحلیلگران می‌گویند، همزمان با گسترش جنگ داخلی سوریه، عربستان سعودی نسبت به موضعش راسخ‌تر شده است.
محمد الیحیی، یکی از مقامات مرکز ملک فیصل برای تحقیق و مطالعات اسلامی در ریاض می‌گوید،از زمان آغاز ناآرامی‌ها در سوریه، دیدگاه ریاض این بود که بشار اسد باید برود. هیچ نشانه‌ای از اینکه ریاض از آن زمان تاکنون موضع خود را تغییر داده وجود ندارد.او در سخنانی مضحک مدعی شد،برای ریاض و متحدان منطقه‌ای‌اش کاملا مشخص است که افزایش اقدامات اخیر ایران و روسیه تنها باعث ایجاد یک منطقه بی‌ثبات‌تر و ریختن خون‌های بیشتر می‌شود.تحلیلگران معتقدند،ریاض بر حمایت از مخالفان سوری در جنوب سوریه تمرکز کرده است.
در حالی که براساس گزارش‌ها، ترکیه و قطر از مخالفان سوری در شمال کشور از جمله شبه نظامیان محافظه کار همچون “احرار الشام” حمایت کرده‌اند.این گروه تروریستی متحد با جبهه النصره، شاخه القاعده اخیرا به یک آتش بس محلی با نیروهای اسد در شمال کشور دست یافته است. گمان می‌رود موفقیت‌های نسبی این گروه در مقابله با نیروهای دولت دمشق یکی از علت‌های کمپین حملات هوایی روسیه و قرار گرفتن آنها به عنوان نخستین اهداف این حملات هوایی بوده است.علی باکر، تحلیل‌گر منطقه‌ای می‌گوید: به احتمال زیاد تلاش‌های آتی بر تقویت موثر بودن ائتلاف‌های بزرگ، هماهنگی و همکاری میان پرنفوذترین و موثرترین گروه‌ها در سوریه معطوف خواهد بود.
او افزود: نگرانی‌ها نسبت به فروپاشی دولت اسد و به جا ماندن خلاء خطرناک قدرت، متحدان را برآن داشت تا از تلاش‌ها برای یک گذار سیاسی حمایت کنند اما حملات هوایی روسیه این ارزیابی را تغییر داد.همکاری و هماهنگی بسیار نزدیک و شدیدی میان عربستان، قطر و ترکیه وجود دارد. آنها تقریبا در خصوص سوریه یک رویکرد دارند.پس از فروپاشی آتش بس میان آنکارا و گروه‌های کرد، ترکیه برای برگزاری انتخابات مناقشه‌آمیز آماده می‌شود و ناآرامی‌های داخلی مانع حمایت ترکیه شده است.با این حال قطر و عربستان سعودی برای واکنش به مداخله مسکو قطعا بودجه، رابطه و اهداف سیاسی دارند .
عربستان سعودی و قطر اکنون وارد یک جنگ خونین و پرهزینه در یمن شده‌اند که احتمالا منابع مالی و نظامی آنها را محدود می‌کند. آنها همچنین تاکنون از ممنوعیت‌های غرب در خصوص ارسال تسلیحات پیشرفته از جمله موشک‌هایی که می‌توانند هواپیماها را ساقط کنند به خاطر ترس از اینکه ممکن است این تسلیحات به دست افراد “نادرستی” بیفتد و علیه خودشان استفاده شوند، تمکین کرده‌اند.
بارنس دیسی می‌گوید: مساله نامشخص کنونی میزان قدرت به اضافه کارایی و قابلیتی است که قدرت‌های منطقه‌ای می‌خواهند در مذاکرات مطرحشان کنند. آیا سعودی‌ها تلاش می‌کنند تا مسائل را به صورت قاطعانه در دست‌های خود بگیرند از جمله با ارسال تسلیحات پیشرفته به مخالفان سوری که تاکنون از انجام این کار منع شده بودند؟بعید است که تعداد زیادی نیروی زمینی به سوریه اعزام شوند چرا که بسیاری از آنها در یمن مستقر هستند.
حسن حسن، نویسنده کتاب “داعش: داخل ارتش ترور” می‌گوید: نقش نظامی عربستان بیشتر از مداخله و تهاجم خواهد بود. عربستان تاکنون سوریه را یک تهدید امنیتی مستقیم نمی‌دانست.برخلاف سوریه که ایران در آنجا نفوذ دارد، مردم یمن سال‌ها است که زورگویی‌های عربستان را به چشم دیده‌اند و این مهم در یمن به نوعی از سوی برخی از یمنی‌ها پذیرفته شده است.او افزود: بهترین راه برای واکنش نشان دادن به مداخله روسیه مشارکت بیشتر با مخالفان سوری و افزایش حمایت‌ها از آن‌هاست تا بتوانند این حمله را خنثی کرده و تعادلی را بر روی زمین ایجاد کنند.
آن موقع روس‌ها متوجه خواهند شد که در رابطه با آنچه که می‌توانند در سوریه به دست آورند، محدودیت‌هایی وجود دارد و رویکرد خود را تغییر خواهند داد .مقامات عربستان به خصوص نگرانند که آمریکایی‌ها به دنبال توافق اتمی با ایران از استراتژی خود نسبت به تهران عقب نشینی کنند.جین کینینمانت، یکی از محققان ارشد در اندیشکده بین‌المللی چتم هاوس می‌گوید: به دنبال توافق اتمی قدرت‌های جهانی با ایران، تنش‌ها حقیقتا در حال افزایش هستند. سعودی‌ها احساس می‌کنند که آمریکا و جامعه بین‌المللی نسبت به این مساله کاری انجام نمی‌دهند.
این در حالی است که،تلاش‌های رییس جمهوری روسیه برای ابقای همتای سوری خود در آینده، بیانگر آن چیزی است که دولت آمریکا مدت‌هاست آن را به صورت ضمنی پذیرفته است.روزنامه انگلیسی تلگراف در تحلیلی از دید نویسنده‌اش می‌آورد: «ولادیمیر پوتین، رییس جمهوری روسیه، از تصمیمات دولت آمریکا در قبال سوریه به نفع خود بهره برده است.
درحالیکه دخالت آمریکا برای آموزش شمار کمی از تروریست‌های سوری که آنها را مخالفان سوری میانه‌رو! می‌خواند،کم شده است، حملات هوایی گاه و بیگاه و پذیرفتن ضمنی حضور بشار اسد، رییس جمهوری سوریه در قدرت باعث شده تا مسکو این فرصت را مغتنم بشمارد.روسیه حضور خود را در شهر ساحلی لاذقیه که جزو استحکامات علویان سوری است، افزایش داده است و حضورش را در بندر طرطوس که تنها راه دریایی روسیه در خاورمیانه می‌تواند باشد، تشدید کرده است.
پوتین حتی اخیرا پا را فراتر گذاشته و توافقی را با دمشق، بغداد و تهران امضا کرده تا درباره داعش در عراق و سوریه به تبادل اطلاعات با آنها بپردازد. در مقابل مقام‌های کاخ سفید به نیویورک تایمز گفتند که باراک اوباما، رییس جمهوری آمریکا به واسطه این اقدامات از جانب روسیه غافلگیر شده و این دو درباره حذف اسد از یک ائتلاف ضد داعش توافقی ندارند. اما این واکنشی ضعیف تلقی می‌شود. این یک شکایت بی سر و صدا است نه یک فریاد پر خشم. این یک خشم حقیقی یا یک لغو مذاکرات با رهبری روسیه نبود. البته این مساله به این خاطر رخ داد که کاخ سفید مدت‌هاست از ایده خود در برکناری اسد دست کشیده است.
موضع باراک اوباما این است که هیچ راه حلی برای بحران‌های به وجود آمده در سوریه بدون برکناری اسد ندارد. عملکردها همواره رساتر از حرف‌ها بوده و اقدامات دولت آمریکا پیامی بسیار متفاوت داشته است. جنگنده‌های آمریکایی در حال رها کردن بمب بر روی سوریه هستند اما تنها در مناطقی که از کنترل دولت اسد خارج هستند. این جنگنده‌ها تنها داعش یا جبهه النصره، شاخه القاعده در سوریه را هدف قرار می‌دهند.
مواردی وجود دارد که جنگنده‌های ائتلاف تحت رهبری آمریکا مواضع افراط‌گرایان را در خطوط مقدم و جایی که با دولت اسد می‌جنگند، بمباران کرده‌اند و اگر بخواهیم دقیق شویم این جنگنده‌ها به صورت غیر مستقیم به پشتیبانی دمشق می‌پردازند .درمیان سیاستگذاران دولت واشنگتن، این ایده که اسد همچنان بخشی از مشکل سوریه محسوب می‌شود، به نظر دیدگاهی از بین رفته است.سه سال قبل، سوریه مساله مهم و بر سر زبانها بود.
اما امروز، کاروان سیاسی به سمت جلو حرکت می‌کند و تمایل برای به روز نگهداشتن تحولات سوریه تقریباً از بین رفته است.سیر تحولات به گونه‌ای بود که برنامه‌ای که تحت حمایت مالی وزارت خارجه آمریکا آنچه جرایم جنگی بالقوه توسط دولت دمشق خوانده می‌شد را مستندسازی می‌کرد، متوقف شده و جایش را مطالعه اقدامات خودکامه و استبدادی داعش گرفته است.تغییر سیاست را حتی می‌توان در گزارش‌های خبری هم مشاهده کرد.
تلویزیون و روزنامه‌ها اکنون بیشتر بر تهدید داعش متمرکز شده‌اند .حتی مهاجران سوری در اروپا که از سراسر سوریه و به دلایل مختلف فرار می‌کنند، به نظر از دست داعش می‌گریزند .اما در سوریه، تغییراتی نه چندان زیاد رخ داده است. داعش حالا کنترل چندین بخش را به دست گرفته اما داستان واقعی همچنان انجام اقدامات دولت دمشق است.سوری‌ها که شاهد درخواست‌های دولت آمریکا مبنی بر برکناری اسد بوده‌اند حالا می‌بینند که آمریکایی‌هایی چشم بر روی بمباران هدفمند با توجیه هدف قرار دادن داعش بسته‌اند.این ایده که آمریکا اخلاقی‌ترین نیروی جهان است حالا به نظر یک شوخی بی رحمانه می‌رسد .
ادامه دارد
