بازخوانی تاریخ مشارکت سیاسی زنان ایران در مجلس برای پاسخ به یک پرسش؛ چرا زنان ایرانی در مجلس جایی ندارند؟

مهدخت قویدل- سال انتخابات مجلس است و مثل همیشه شور و هیجان آن از ماه ها قبل شروع می شود. این بار اما فعالیت های انتخاباتی از نوع دیگری است و زنان بیشتر خبرهای پیش انتخابات را به خود اختصاص داده اند. فعالان سیاسی زن عزمشان را جزم کرده اند که از کرسی های مجلس دهم سهمی حداقل ۳۰ درصدی را از آن خودشان کنند. سهمی که برای به دست آوردن آن از ماه ها قبل کمپین های مختلفی زده اند و حالا سه ماه مانده به انتخابات، همایشی تخصصی با محوریت افزایش مشارکت سیاسی زنان برگزار کرده اند. "سمینار ملی زنان در تاریخ مجالس ایرانی"، که روز گذشته در دانشگاه تهران برگزار شد،‌ بازخوانی تاریخ مشارکت سیاسی زنان و حضورشان در مجلس از انقلاب مشروطه تا امروز بود.

به گزارش روزان، این سمینار ملی با پیام آیت الله هاشمی رفسنجانی آغاز شد که بر ضرورت افزایش سهم زنان در سپهر سیاسی کشور تاکید داشت. معاون امور زنان ریاست جمهوری هم در ادامه مراسم گفت:" حالا که بیش از صد سال از جنبش مشروطه و وجود مجلس در ایران می گذرد باید بررسی کنیم که چرا با وجود نقش زنان در مبارزات مشروطه آنها جایی در آن مجلس نداشتند. " وضعیتی که تا امروز هم کماکان ادامه دارد. امروز در سال ۱۳۹۴ و بعد از گذشت این همه سال زنان ایران که ۵۰ درصد جمعیت کشور را تشکیل می دهند تنها سهمی ۵ درصدی از مجلس شورای اسلامی دارند. 

جایگاه زنان در مجلس با درصد مشارکت آنها تناسب ندارد

شهیندخت مولاوردی،‌ معاون زنان ریاست جمهوری که مهمان افتتاحیه این سمینار بود گفت: در مجموع در ۳۳ دوره قانونگذاری در ایران از مشروطه تا امروز جایگاه زنان در نهاد قانونگذاری با میزان مشارکت آنها در شکل گیری این نهادها تناسب چندانی نداشته است. وی حضور زنان در عرصه سیاسی ایران را در سه دوره تقسیم بندی کرد و گفت: دوره اول به جنبش مشروطه خواهی برمی‌گردد که زنان پا به پای مردان در مبارزات مشروطه نقش داشتند. دوره دوم، مربوط به زمان پهلوی است که زنان به مجلس ملی و سنا راه یافتند و حق رای دادن و انتخاب شدن را کسب کردند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی هم نه تنها قانون اساسی مانعی برای مشارکت زنان در عرصه های سیاسی به ویژه مجلس شورای اسلامی ایجاد نکرد، بلکه این مشارکت را تشویق کرد.

معاون رئیس جمهوری با طرح این پرسش که باید ارزیابی کنیم چه شد که زنان پس از مشروطه نتوانستند جایگاهی را که برای آن تلاش کرده بودند، به دست آورند، ادامه داد: یکی از مطالبات زنان پس از مشروطه، ایجاد تشکل های زنان بود که مورد مخالفت هایی از سوی نهادهای مختلف قرار گرفت. از دیگر مطالبات زنان در دوران مشروطه، برخورداری از حق رای بود اما مشروطه زنان را از این حق منع کرد و اجازه انتخاب شدن را به زنان نداد. مولاوردی افزود: در ابتدای انقلاب، ۱۱ نفر از نمایندگان مجلس نامه ای به امام (ره) نوشتند که حضور زنان در مجلس را تحریم کنند اما پاسخ امام این بود که این کار ضرر دارد و اگر ما در دوره پهلوی این کار را کردیم، به این دلیل بود که همه امور مجلس را خلاف می دانستیم.

اجازه سهمیه بندی مجلس در مقدمه قانون اساسی

مولاوردی تصریح کرد: صدای زنان در جای جای دنیا نشنیده گرفته می شود و مرزهای سیاسی برای زنان در همه جای دنیا وجود دارد. یکی از دلایل آن عدم تمایل حداکثری زنان برای حضور در عرصه های مردانه است. به گفته وی، غیبت طولانی زنان در عرصه های قدرت، تغییر این شرایط را با مشکل مواجه کرده است و تا زمان عادی شدن این وضعیت، دولت ها تدابیر کوتاه مدتی را برای افزایش حضور زنان در نظر می گیرند. از جمله می توان به سیاست کرسی های رزرو شده برای زنان اشاره کرد که هدف آن ایجاد پارلمانی است که جهت سازی جنسیتی در آن وجود داشته باشد.

این حقوقدان با تاکید بر اینکه هدف از سهمیه بندی کرسی های مجلس برای زنان، تغییر نهادهای جامعه بر اساس نیازها و علایق همه مردان و زنان است، گفت: اتحادیه بین المجالس بر اساس تحقیقاتی اعلام کرده است که سهمیه بندی مجالس، تاثیرات مثبتی در تحقق اهداف حقوق بشری و مطالبات زنان داشته است. در سراسر جهان، زنان نمایندگانی مسئول و متعهد به صلح و امنیت هستند و در هیچ کجای دنیا در شرایط رقابت نابرابر به تعداد معقولی از زن و مرد در مجلس نمی توان رسید. وی با اشاره به برخی مخالفت ها و اظهارنظرها در خصوص طرح سهمیه بندی جنسیتی مجلس برای زنان، گفت: این موضوع منافاتی با قانون ندارد و در مقدمه قانون اساسی هم بر آن تاکید شده است.

۹۰ درصد راه را در مجلس طی کرده ام

سهیلا جلودارزاده،‌ نماینده سه دوره مجلس در ادامه این سمینار پشت تریبون قرار گرفت و گفت که قبل از آمدن به این مراسم استخاره کرده و این آیه آمده است: "قُلْ إِنَّمَا أَعِظکُم بِوَحِدَهٍ أَن تَقُومُوا للَّهِ مَثْنى وَ فُرَدَى". بگو تنها شما را به یک چیز اندرز می دهم و آن اینکه دو نفر دو نفر، یا یک‌نفر یک‌نفر براى خدا قیام کنید. اولین زنی که در ایران بعد انقلاب عضو هیئت رئیسه مجلس شده گفت که آمده تاتجربیاتش از کاندیدا شدن را در اختیار زنان شرکت کننده در این برنامه بگذارد. جلودار زاده گفت: مقارن با انقلاب اسلامی حرکت سیاسی خود را شروع کردم و تا هیئت رئیسه مجلس این راه را ادامه دادم و هنوز دنبال کامل کردن این تجربه هستم. می شود گفت ۹۰ درصد را ه را طی کردم.

وی با اشاره به اینکه در سال ۷۰ برای اولین بار از تهران کاندید شد اظهار داشت: در آن دوره نفر ۳۱ تهران شدم. اما در دوره پنجم در سال ۷۴ بالاخره وارد مجلس شدم. جلودارزاده به ویژگی مهم حضور زنان در مجلس پنجم پرداخت وتصریح کرد: در مجلس پنجم ما بر سر مطالبات زنان با نمایندگان زن اصولگرای مجلس به تفاهم رسیدیم و توانسیتم "محاسبه مهریه به نرخ روز" را که یکی از مشکل ترین مصوبات اقتصادی-فرهنگی- مذهبی بود، به تصویب برسانیم. نماینده مجلس ششم تاکید کرد: باسر کار آمدن  دولتی که بر مبنای عدالت با زنان و مردان رفتار می کرد در مجلس ششم توانستیم بخش زیادی از مطالبات جامعه زنان از جمله ممنوعیت ازدواج زیر سن بلوغ و اصلاح قانون حضانت فرزندان را پیگیری کنیم.

حضور یک زن برای اولین بار در هیئت رئیسه مجلس

جلودارزاده  در ادامه افزود: اتفاق مهم در مجلس ششم حضور من به عنوان یک زن در هیئت رئیسه مجلس بود. برای اولین بار در سطح سیاست گذاری و مدیریت در عالی ترین نهاد سیاسی کشور که مجلس باشد و در هیئت رئیسه مجلس یک زن رای آورد. یک بار از مردم حوزه انتخابیه ام رای گرفتم یک بار هم برای هیئت رئیسه از نمایندگان مجلس که نماینده کل مردم هستند رای گرفتم. این نشان داد همه مردم ایران با حضور زنان در مدیریت عالی کشور موافق هستند. این نماینده سابق مجلس در پایان برضرورت حرکت سیاسی فعالان زنان برای حضور در سطح قانونگذاری و سیاستگذاری اشاره کرد و یادآور شد: در این مقطع هدف ما مشارکت ۳۰ درصدی  زنان در مجلس است.

بسته شدن راه حضور زنان در سیاست با کلیشه های جنسیتی

الهه کولایی، نماینده مجلس ششم هم گفت: یکی از مهمترین مسائل جامعه ایران کم بودن مشارکت سیاسی زنان است. وی تاکید کرد: این همایش مجالی است که بتوانیم به تجربه ها و تلاش های زنان ایران برای افزایش مشارکت سیاسی از عصر مشروطه و شکل گیری پارلمان در ایران تا امروز نگاهی بیندازیم. ایرانی ها در منطقه، بعد از ملت روسیه که کشوری نیمه اروپایی است، اولین تجربه را برای تشکیل مجلس و دموکراسی خواهی داشتند. این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه افزایش مشارکت سیاسی زنان، امروز یک دغدغه بین المللی است،‌خاطر نشان کرد: حکومت ها در منطقه خاورمیانه، هزینه زیادی را صرف توسعه و آموزش زنان می کنند؛ ولی زمان بهره برداری که می رسد به دلیل کلیشه های جنسیتی رایج در منطقه راه بر زنان بسته می شود.  این معضل را در حوزه سیاست و اقتصاد به شدت می بینیم و کاملا مشهود است.

کولایی در ادامه این پرسش را مطرح کرد چرا با وجود اینکه همه حقوق مطرح در قانون اساسی به زن ها تعلق پیدا می کند  اما زنان برای رسیدن به این حقوق با این همه مانع مواجه می شوند؟ وی تصریح کرد: پس از مشروطه زنان به جای اینکه سهمی در مجلس  به دست بیاورند، در قانون جزء مهجورین قرار گرفتند. حق رای زنان در کشور ما مثل کشورهای در حال توسعه اهدا نشده است. در این کشور ا ابتدا حق رای داده شد و با فاصله حق انتخاب شدن به زنان اهدا شد؛ اما در کشور ما حق رای و انتخاب شدن یکجا به زنان داده شد. وی با ابراز تاسف از وضعیت مشارکت سیاسی پایین زنان در ایران گفت: امروز در مجموع در موضوع مشارکت سیاسی زنان در خاورمیانه و در بین همسایگان هم وضع قابل دفاعی نداریم.