گوهر های فراموش شده شهرمان را دریابیم(از همشهری عزیزمان زهره خضری – کارشناس ارشد مرمت بناها و آثار تاریخی ، مدرس دانشگاه آزاد اسلامی تربت حیدریه )

    به روزهای پایانی فروردین نزدیک می شویم ، تعطیلات به پایان رسیده ، شور و حال نوروز سپری شده و تنها حلاوت و شیرینی  دید و بازدید های نوروزی و خاطرات به یادماندنی سفرهای آن در خاطر مان مانده است . سرزمین پرگهرمان به لطف الهی سرشار از جاذبه های فرهنگی ، تاریخی و طبیعی است که در گوشه – گوشه آن نهفته اند و همه ساله چاشنی هر سفر نوروزی ، بازدید از این بناهای تاریخی و جاذبه های طبیعی خواهد بود  .

   میدان بی نظیر نقش جهان در اصفهان ؛ خانه لاریها ، باغ دولت آباد و بادگیر رفیعش در یزد؛ پاسارگاد ، تخت جمشید و باغ ارم در شیراز؛ چغازنبیل ، مقبره دانیال نبی و سازه های آبی شوشتر در خوزستان  ؛ مسجد آقا بزرگ ، خانه های طباطبایی ، بروجردیها و عباسیها و باغ فین درکاشان ؛ ارگ بم ، باغ شازده و روستای صخره ای میمند در کرمان ، کاخ گلستان و شمس العماره در تهران ؛ ایل گلی و مسجد کبود در تبریز ؛ مجموعه شیخ صفی در اردبیل  ؛ برج قابوس در گرگان و . . . . این همه ، تنها قطره ای است از جاذبه های بی نظیر گردشگری کشورمان .

   کمی نزدیک تر بیاییم دراستان خراسان رضوی و  شهرهای پیرامونمان : بارگاه مقدس امام رضا ( ع) و شهر کهن توس در مشهد ؛ مجموعه خیام و عطار و شهر باستانی شادیاخ در نیشابور؛ برج خسروگرد ، مسجد جامع فریومد و آرامگاه اسرار در سبزوار ؛ رباط شرف ( موزه آجرکاری ایران ) در سرخس ؛ مجموعه کهن آرامگاه شیخ احمد جامی و مزار قاسم انوار در تربت جام ؛ مسجد جامع ملک زوزن ، مدرسه غیاثیه خرگرد( موزه کاشیکاری معرق ایران) و آسبادهای نشتیفان در خواف ؛ خانه قرایی در رشتخوار و به تربت که برسیم ، مجموعه قطب الدین حیدر می شود مهمترین جایگاه گردشگری که هر تربتی ( البته اگر خودش با این مجموعه آشنایی داشته باشد و تا کنون فارغ از نمایشگاه های کتاب و خرید کالایی که هر فصل به مناسبتی در آن برگزار می شود ، سری به آن زده باشد ) میهمانانش را به نظاره این مجموعه ، خواهد برد و  همین . . . . !!!!

     به راستی آثار باستانی شهری با پیشینه حداقل ۷۰۰ ساله ( صرفاً به استناد مزار قطب الدین حیدر که در دوره ایلخانی پایه ریزی شده است ) در همین مجموعه خلاصه می شود ؟ به استناد تابلوهای راهنمایی که میراث فرهنگی در ورودی بناهای ثبتی نصب نموده بناهایی چون :  حمام حاجی رئیس ، خانه امینی ( ساختمان اداری میراث فرهنگی شهرستان) ، خانه حاجی رئیس ، مسجد عماد ، مسجد حاج شیخ یوسفعلی و حمام صفائیان  (دو اثر اخیر دو سالی می شود از فهرست آثار ملی خارجی شده اند )، رباط لاری و هشتی ورودی رباط علیا و حمام نواب ، نیز دارای پیشینه تاریخی هستند . البته امکان بازدید از آنها به جز خانه امینی برای عموم فراهم  نیست .

   پیشینه کهن تربت حیدریه در این چند اثر انگشت شمار خلاصه نمی شود. اگر سری به منطقه جنوب و جنوب شرقی شهر بزنید ، حوزه ای که امروزه بافت فرسوده خوانده می شود و روزگاری نه خیلی دور، هسته اولیه شکل گیری شهر و اعیان نشین آن بوده و در میان مخروبه های برجای مانده از پروژه زعفرانیه قدم بزنید ، گوهر هایی را در میان ساخت و سازهای ناهمگون و رنگ و وارنگ معماری امروزی مان خواهید دید که با رنگ خاکی مات بجا مانده از آجرچینی های اواخر قاجاریه ، خودنمایی می کنند .

     طی سالهای اخیر بخش مهمی از این گنجینه های معماری ارزشمند که هم به لحاظ ساختار معماری و هم از حیث جایگاه فرهنگی و اجتماعی منحصر بفرد بودند تخریب شده و متاسفانه حتی تصویری که به عنوان سندی تاریخی معرف ویژگی های هنری و تاریخی آنها باشد برجای نمانده است . خانه مرحوم دکتر علوی یکی از مردمی ترین پزشکان شهرمان که در فعالیت های انقلابی مردم تربت خانه – باغش یکی از مهمترین مراکز تجمع مردمی بود در خیابان فردوسی شمالی ، خانه مرحوم شهیدی ( صدرالعلمای شهر که در انقلاب مشروطیت نقش موثری داشته و توسط سالار به شهادت رسیدند ) در خیابان طالقانی و مطب دکتر علوی در خیابان فردوسی جنوبی ( مشرف به سرای امین ) و . . .  بخشی از این آثار می باشند .  

   چند سالی است به همت دانشجویان محترم معماری دانشگاه آزاد اسلامی و علمی – کاربردی شهرمان و تعدادی از فارغ التحصیلان بومی رشته مرمت بناهای تاریخی دانشگاه سبزوار اقدام به شناسایی آثار معماری ارزشمند شهرمان به ویژه خانه های تاریخی آن نموده ایم . مطالعات ما در حال گردآوری است  تا در قالب کتابی بتواند ارزش های معمارانه این آثار معماری فراموش شده را به شهروندان تربتی و به ویژه متخصصین حوزه های معماری و مرمت بناهای تاریخی معرفی نماید . این اندوخته اندک اگر افزوده شود به اطلاعات ذیقیمت شهروندان پیشکسوت تربتی در داخل و خارج از کشور که گنجینه ای از دانسته ها را در ذهن و خاطر دارند و نیز تصاویر و اسنادی که در گنجه ها و آلبوم های قدیمی نهفته در انباری ها گرد و خاک گذر زمان میخورند، بی شک اثر بدیلی خواهد شد که شایسته و بایسته شهرمان تربت حیدریه خواهد بود .

   صمیمانه از تمامی شهروندان تربتی در سراسر دنیا استدعا دارم در یک تلاش جمعی کارشناسان و متخصصین و دانشجویان همشهری تان که دغدغه حفظ پیشینه تاریخی کهن شهرشان ، بی هیچ چشمداشت مالی دارند را با ارسال تصاویر، اسناد و اطلاعات تاریخی به آدرس ایمیل :   Email:torbathouse@gmail.comو شماره تماس : ۰۹۳۵۵۶۱۲۳۲۱ یاری کنید  تا بتوانند گرد و غبار فراموشی را از چهره این  گوهر های ناب  و تکرار نشدنی تاریخ  معماری کهن شهرمان ، بزدایند .     باعث افتخار ما خواهد بود که نام همشهریانی که همراه و همیارمان می شوند در این کتاب درج شود . امید آن دارم درسالی که با انتخاب هوشمندانه رهبری معظم مسمّا گردیده به : " اقتصاد مقاومتی ، اقدام و عمل " این تلاش ، راهگشای اقدامات موثر مسئولین ذیربط و سرمایه گذاران داخلی جهت حفظ ، احیاء و بهره برداری از این بناهای ارزشمند و رونق وتوسعه صنعت گردشگری شهرمان شود .