«شرق» بررسی می‌کند: بودجه فرهنگی کشور کجا هزینه می‌شود
گروه سیاست، مهدی قدیمی . محمد حسن نجمی . مسعود کاظمی: هر سال در لایحه بودجه‌های سنواتی، ردیف‌هایی به اقدامات فرهنگی در نهادها و ارگان‌های مختلف تعلق می‌گیرد. در کنار این ردیف‌ها، بودجه‌هایی نیز به مؤسسات، شوراها، ستادها، بنیادها و سازمان‌های غیردولتی اختصاص دارد که فعالیت‌های آنها نیز در حوزه فرهنگی تعریف می‌شود. علاوه بر اینها، سال‌هاست که جدولی جداگانه (قبلا با عنوان جدول ۱۲ و در چندسال اخیر با عنوان جدول ۱۷) به پیوست لایحه بودجه منتشر می‌شود که در آن بودجه‌هایی به مؤسسات و مراکز فرهنگی خاصی که توانسته‌اند از هر طریق ممکن نامشان را در این جدول بگنجانند، تعلق می‌گیرد. هرچند بودجه تعلق‌یافته به این جدول در دولت یازدهم به لحاظ عددی کاهش یافته اما، بخش د‌رخورتوجهی از این کاهش ناشی از انتقال برخی از این نهادها و مؤسسات به ردیف‌های ثابت بودجه‌ای و خروج از جدول ۱۷ بوده است.
به‌این‌ترتیب درحالی‌که مؤسسات و نهادهایی نظیر مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(ره)، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی(به مدیریت مصباح یزدی) و بنیاد سعدی(به مدیریت حداد عادل)، از جدول ۱۷ خارج و به ردیف‌های ثابت بودجه سالانه اضافه شده‌اند، همچنان در این جدول که از ابتدا برای سازمان‌های مردم‌نهاد در نظر گرفته شده بود، مؤسساتی که یا مربوط به افراد خاص یا متعلق به نهادها و ارگان‌های خاص هستند، بودجه می‌گیرند. در سال‌های اخیر مهم‌ترین انتقاد برخی از نمایندگان نسبت به این جدول، غیرقابل نظارت‌بودن و شفاف‌نبودن هزینه‌های دریافت‌کنندگان بودجه‌اش بوده است. پیش از این مهدی کوچک‌زاده که هر سال در زمان بررسی لایحه بودجه نسبت به این جدول تذکر می‌دهد، درباره این بودجه‌ها گفته بود: «ملاک و معیار انتخاب این تعداد نهاد برای دریافت کمک‌های مالی نامشخص است کمااینکه هزاران مؤسسه غیردولتی در کشور دایر است. سؤال من این است که این ردیف بودجه، چرا به برخی افراد خاص تعلق می‌گیرد؟ نهاد یا مؤسسه مذبور ممکن است مبالغ دریافتی را برای خرید اتومبیل، خانه یا مواردی از این دست هزینه کند که در این صورت هم قابل‌حسابرسی و نظارت نیستند. بهتر است این بودجه‌ها در قالب یک قرارداد خدمت معین و مشخص به این نهادها پرداخت شود، تا به‌عنوان‌مثال روند کاری نهادی که می‌خواهد با این پول مقبره سعدی را مرمت یا نو‌سازی کند، قابل‌نظارت و پیگیری باشد. بهتر است با شفاف‌سازی، از هزینه‌کردن این مبالغ در جاهای غیرضروری جلو‌گیری کرد».احمد بخشایش‌اردستانی، دیگر نماینده اصولگرای مجلس هم که همواره از منتقدان این بودجه‌هاست در این‌باره گفته بود: «مگر چشم‌های بعضی‌ها روشن‌تر یا خونشان رنگین‌تر است که شامل بودجه دولتی می‌شوند، بنابراین تقاضا دارم گزارشی شفاف از فعالیت‌هایشان به نمایندگان ارائه کنند». همچنین حجت‌الاسلام باقری، دیگر نماینده اصولگرای مجلس نهم، نیز در این‌باره گفته بود: «دریافت کمک‌های مالی این نهادهای غیردولتی «بی‌انضباطی مالی» ایجاد می‌کند، گرچه مبالغ آن کم و اندک باشد اما سبب رشد فزاینده این نهادها در سالیان آینده می‌شود. اگرچه برخی از آنها فعالیت‌های پژوهشی و کاربردی و فرهنگی خوبی انجام می‌دهند اما صحبت ما با مؤسساتی است که توسط افراد و برخی سیاسیون اداره می‌شوند و بودجه فرهنگی می‌گیرند و صرف فعالیت‌های سیاسی می‌کنند».با این پیش‌زمینه امسال هم نگاهی داریم به مؤسساتی که از بودجه‌های جدول ۱۷ بهره‌مند می‌شوند. نکته جالب اینکه با وجود قرارداشتن نهادهایی مانند سازمان تبلیغات اسلامی، بسیج و حوزه علمیه قم و شورای سیاست‌گذاری ائمه‌جمعه، در ردیف‌های ثابت بودجه سنواتی، باز هم بخش‌های متعلق به این نهادها در جدول ۱۷ نیز حضور دارند و از این محل نیز بودجه دریافت می‌کنند. از نکات قابل‌تأمل در اختصاص بودجه‌ها به این جدول، این است که در بین ۵۹ مؤسسه‌ای که از محل این جدول، بودجه دریافت می‌کنند، در مرحله بررسی لایحه پیشنهادی دولت در کمیسیون تلفیق مجلس، برای ۲۱ مؤسسه، افزایش بودجه در نظر گرفته شد که این موارد در جدول زیر در مقابل نام این مؤسسات و روبه‌روی عبارت «پس از افزایش در مجلس» درج شده است. از دیگر نکات جالب در اعطای این بودجه‌ها، اضافه‌شدن یک مؤسسه جدید به دریافت‌کنندگان این اعتبارات توسط مجلس است. به نحوی که جدول ۱۷ در لایحه پیشنهادی دولت شامل ۵۹ مؤسسه است اما در بودجه‌ای که کمیسیون تلفیق مجلس تصویب کرده، این تعداد به ۶۰ مورد رسیده و مؤسسه‌ای که به فهرست دریافت‌کنندگان بودجه اضافه شده، «بنیاد انصارالانصار» نام دارد. بودجه تصویب‌شده برای این مؤسسه در کمیسیون تلفیق یک‌میلیاردتومان است. این افزایش به‌همراه سایر افزایش‌هایی که کمیسیون تلفیق مجلس در بودجه برخی از این مؤسسات ایجاد کرده، باعث شده تا مجموع اعتبارات جدول ۱۷ (مجموع اعتبارات هزینه‌ای و تملک دارایی‌ها) از رقم ۲۴۴میلیارد و ۸۶۶میلیون‌تومان با ۳۱میلیارد و ۶۰۰میلیون‌تومان افزایش به ۲۷۶میلیارد و ۴۶۶میلیون‌تومان برسد.
کالبدشکافی مؤسسات جدول ۱۷
اینکه چه مؤسساتی و بنا بر چه سازوکاری می‌توانند در میان ردیف‌های این جدول جا بگیرند، مشخص نیست و از آن نامشخص‌تر این است که این مؤسسات و نهادها در قبال دریافت این بودجه‌ها، موظف به انجام چه‌کاری هستند و چه مرجع نظارتی‌ای، بر نحوه هزینه‌کردن این بودجه‌ها نظارت می‌کند. بااین‌حال مروری بر شناسنامه و فعالیت‌های این مؤسسات می‌تواند لااقل در این‌باره که چه مؤسساتی از این بودجه‌ها بهره‌مند می‌شوند، شفاف‌سازی کند. در ادامه نگاهی داریم به شرح وظایف و ترکیب برخی از این مؤسسات.
زیرمجموعه‌های سازمان تبلیغات و حوزه علمیه
سازمان تبلیغات اسلامی علاوه بر بودجه درنظرگرفته‌شده در ردیف‌های اصلی، از جدول ۱۷ هم بودجه می‌گیرد و این بودجه مربوط به هشت زیرمجموعه این سازمان است. اولین زیرمجموعه بنیاد دعبل خزایی است. سازماندهی، آموزش و خدمات رفاهی و تأمین اجتماعی مداحان و فعالان هیئت‌های مذهبی و تبلیغات در زمینه گسترش فرهنگ عزاداری و مداحی، وظیفه‌ای است که برای این مؤسسه تعریف شده است. مؤسسه بعدی هم «سازمان مدارس معارف اسلامی» است که به عنوان بخشی از مجموعه سازمان تبلیغات اسلامی به‌منظور ارتقای سطح علمی، تربیتی و فرهنگی دانش‌آموزان، فعالیت‌ها و برنامه‌های گوناگونی را انجام می‌دهد. ردیف بعدی بودجه سازمان تبلیغات در جدول ۱۷، به مؤسسه تسنیم نور تعلق دارد که در سال ۸۴ تأسیس شده و آن‌گونه که در اساسنامه و سایت این مؤسسه آمده، وظایفش شامل موارد زیر است:
الف) مشارکت در برگزاری همایش و سمینار برای سازمان‌ها و مراکز دولتی و خصوصی؛
ب) مطالعات و تحقیقات در موضوعات متناسب با اهداف و فعالیت‌های مؤسسه و اجرای طرح‌های پژوهشی؛
ج) ارائه خدمات پیمان مدیریت برای اجرای پروژه‌های فرهنگی و هنری؛
د) شناساندن تمدن ایران و فرهنگ انقلاب اسلامی؛
هـ) اجرا و برگزاری همایش‌ها، جشنواره‌ها، مسابقات و نمایشگاه‌های فرهنگی؛
و) طراحی و برگزاری دوره‌های آموزشی فرهنگی و هنری تک‌مهارتی در زمینه‌های فرهنگی، هنری مطبوعاتی، امور سیاحتی و زیارتی و اردویی.
همچنین به نوشته سایت این مؤسسه، برای اجرای وظایف فوق، در سال‌های گذشته مراکز زیر به مؤسسه فرهنگی تسنیم نور واگذار شده‌اند:
* اردوگاه نور کرج
* اردوگاه و مجموعه رفاهی نور نشتارود
* اردوگاه نور سی‌سخت
* اردوگاه نور فیروزکوه
* مجتمع رفاهی نور کلاردشت
* مجتمع رفاهی نور گلستان مشهد
* مجتمع‌های فرهنگی آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی) شهرستان نجف‌آباد و شهرستان قهدریجان استان اصفهان.
درباره دیگر زیرمجموعه سازمان تبلیغات، یعنی مؤسسه فرهنگی بصیرت و ترکیب اعضا و وظایف آن اطلاعی در دست نیست. پژوهشکده باقرالعلوم هم نهادی علمی- پژوهی است در حوزه دین و مفاهیم دانش روز و درباره مؤسسه تبیان هم در سایت این مؤسسه آمده است: «با توجه به تأثیرات درخور توجهی که ارتقای روزافزون فناوری ارتباطات و اطلاعات (ICT) در دگرگونی مناسبات اجتماعی و توسعه دانش و فرهنگ در سال‌های اخیر ایفا کرده است، تصمیم بر آن شد که مؤسسه مستقلی برای پرداختن به این مقوله مهم تأسیس شود». مؤسسه دارالحدیث هم در قم به فعالیت مشغول است و در راستای ساماندهی احادیث و ترویج معارف حدیثی به عنوان نخستین مجموعه مستقل حدیث‌پژوهی در جهان تشیع، درباره حدیث و مسائل مربوط به آن، تحت ریاست آیت‌الله ری‌شهری فعالیت می‌کند.
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم هم به جز اعتباراتی که در بودجه اصلی کشور دارد، برای چهار زیرمجموعه خود از طریق جدول ۱۷ تأمین اعتبار می‌کند که عبارت‌اند از دانشگاه باقرالعلوم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، مرکز موضوع‌شناسی احکام و مرکز ملی پاسخ‌گویی به سؤالات دینی. این چهار زیرمجموعه به همراه هشت زیرمجموعه سازمان تبلیغات که از جدول ۱۷ بودجه می‌گیرند، به دلیل مشخص‌بودن نهادهای اصلی بودجه گیرنده، جزء مؤسساتی هستند که نظارت بر بودجه‌های آنها برای نهادهایی مانند دیوان محاسبات میسر است.
سایر مؤسسات جدول ۱۷
در بین سایر مؤسسات و نهادهایی که از محل این جدول، بودجه دریافت می‌کنند، ردیف‌هایی مانند «شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه بابت کمک به تکمیل و تجهیز مصلی‌ها»، «دائره‌المعارف بزرگ اسلامی»، «کمک به مدارس دینی مناطق محروم و خواهران»، «کمک به بنیاد بازی‌های رایانه‌ای»، «اقلیت‌های دینی» و «بعثه مقام معظم رهبری در حج و زیارت»، ازجمله ردیف‌هایی هستند که درباره هویت و ماهیت آنها و همچنین استفاده‌ای که از این بودجه‌ها می‌کنند، ابهام چندانی وجود ندارد. همچنین ردیف‌هایی نظیر کمک به مسجد جمکران، بسیج دانش‌آموزی، اتحادیه جهانی آشوریان، فدراسیون کشتی با چوخه و ورزش‌های زورخانه‌ای، اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان و سازمان‌های دانش‌آموزی نیز در ظاهر، ردیف‌هایی عادی به نظر می‌رسند. در میان دانشگاه‌ها و مراکز دیگر درج شده در این جدول نیز نام‌های آشنایی مانند دانشگاه امام صادق، دانشگاه مفید(به ریاست آیت‌الله موسوی اردبیلی)، مؤسسه ایراس (متعلق به مهدی سنایی سفیر فعلی ایران در روسیه) و مرکز اسناد انقلاب اسلامی به ریاست روح‌الله حسینیان به چشم می‌خورد. در برخی موارد، مانند «طرح زیارت» هم ما نتوانستیم به محتوای این طرح و محل هزینه‌شدن بودجه آن دسترسی پیدا کنیم. همچنین درحالی‌که مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) و آستان امام خمینی(ره) در ردیف‌های بودجه دارای اعتبار هستند، در این جدول هم یک ردیف به برگزاری مراسم‌های آستان امام خمینی(ره) اختصاص یافته است، اما برخی از مؤسساتی که در این ردیف‌ها، نامشان به عنوان دریافت‌کنندگان بودجه آمده، مؤسساتی هستند که مروری بر ترکیب مؤسسان و مدیران آنها و همچنین مسئولیت‌هایی که برای آنها تعریف شده، خالی از لطف نیست:
(مؤسسه پرتو ثقلین) متعلق به آیت‌الله سیدمحمدرضا مدرسی‌یزدی است. او هم‌اکنون یکی از فقهای شورای نگهبان است. دفتر مرکزی این مؤسسه در شهر قم واقع شده و هدف آن انعکاس و انتشار کامل اخبار و آثار مربوط به آیت‌الله سیدمحمّدرضا مدرّسی طباطبایی‌یزدی است.
(مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی) با هدف ارائه ترجمه‌هایی صحیح، سلیس، شیوا و به دور از تحریف قرآن مجید، در سال ۱۳۸۳ ثبت شده است. مدیرعامل این مؤسسه حجت‌الاسلام محمدرضا نقدی است. رئیس هیأت‌مدیره این مؤسسه نصرالله چمران، برادر شهید مصطفی چمران و مهدی چمران رئیس شورای شهر تهران، است. نایب‌رئیس مؤسسه ترجمان وحی، محسن پرویز، معاون وزیر ارشاد در دولت‌های نهم و دوره وزارت صفارهرندی، است.
شهرک مهدیه قم: مؤسسه‌ای است که برای اعطای واحد مسکونی به طلاب در شهر قم دایر شده است. طلابی که شرایط مورد نظر این مؤسسه را دارا باشند، می‌توانند واحد مسکونی در این شهرک دریافت کنند. متأهل‌بودن، دراختیارنداشتن مسکن اعم از ملکی یا وقفی (و مانند آن) در قم و شهرستان‌ها یا استیجاری که دیگری اجاره‌بهای آن را تأمین کند و نداشتن توانایی مالی برای پرداخت اجاره، از شرایط این شهرک اعلام شده است.
جشنواره عمار: فستیوالی سینمایی است که اولین دوره آن در سال ۱۳۸۹ برگزار شد و به آثار سینمایی در حوزه مقاومت و انقلاب اسلامی اختصاص دارد. وحید جلیلی، رئیس شورای سیاست‌گذاری جشنواره مردمی فیلم عمار، است. او برادر سعید جلیلی، دبیر سابق شورای‌عالی امنیت ملی، است. در سال‌های گذشته افرادی مانند حجت‌الاسلام علیرضا پناهیان، حسن عباسی و حسن رحیم‌پورازغدی در مراسم افتتاحیه و اختتامیه این جشنواره به سخنرانی پرداخته‌اند.
مؤسسه آینده روشن: با محوریت مهدویت و موعودگرایی به ارائه تحقیقات، تولید محتوا و محصولات فرهنگی و سمعی‌بصری، برگزاری همایش و نشست‌های تخصصی و همچنین انتشار کتاب و نشریات می‌پردازد. این مؤسسه همراه با آغاز به کار دولت نهم تأسیس شد و ریاست آن را حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمسعود پورسیدآقایی برعهده دارد. اولین همایش بین‌المللی دکترین مهدویت توسط این مؤسسه در سال ۸۴ و با سخنرانی احمدی‌نژاد برگزار شده بود. در سال ۱۳۸۸ که اسفندیار رحیم‌مشایی در یک سخنرانی مدعی شده بود مؤسسه آینده روشن را او تأسیس کرده، دبیرخانه این مؤسسه اطلاعیه‌ای صادر کرد و دراین‌باره توضیحاتی ارائه داده بود. در بخشی از آن اطلاعیه آمده بود: «پیرو سخنان رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور، آقای اسفندیار رحیم‌مشایی درباره بنیان‌گذاری مؤسسه آینده روشن، به اطلاع می‌رساند مؤسسه آینده روشن (پژوهشکده مهدویت) نهادی حوزوی است که به همت و تلاش جمعی از فضلای حوزه علمیه قم برای تعمیق و گسترش آموزه بالنده مهدویت و در راستای فرمایشات مقام معظم رهبری (دامت برکاته) شکل گرفته است».
هیأت رزمندگان اسلام: در سال ۱۳۷۶ و پس از استقرار دولت اصلاحات، توسط جمعی از مداحان معروف و برخی روحانیون شکل گرفت. منصور ارضی، سعید حدادیان، حسین سازور، محمود کریمی و محمدرضا طاهری از مداحان معروف این هیأت در تهران هستند. رزمندگان اسلام تقریبا در همه شهرهای ایران صاحب دفتر و تشکیلات است. هم‌اکنون سردار علی‌اکبر مداحی، ریاست این هیأت را برعهده دارد.
دانشگاه ادیان و مذاهب: در سال ۱۳۸۴ تأسیس شد. این دانشگاه مرکزی آموزشی، پژوهشی و بین‌المللی است که در زمینه ادیان و مذاهب در داخل و خارج از ایران فعالیت می‌کند. این دانشگاه غیرانتفاعی و غیرتجاری است. در سال ۱۳۸۷ محمدمهدی زاهدی، وزیر علوم وقت، پذیرفت مرکز آموزش‌عالی مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب به «دانشگاه ادیان و مذاهب» ارتقا یابد. ریاست این دانشگاه را حجت‌الاسلام سیدابوالحسن نواب برعهده دارد. نواب از سال ۱۳۸۴ تاکنون، سمت معاونت سیاسی جامعه روحانیت مبارز را برعهده داشته است. هیأت مؤسس دانشگاه ادیان و مذاهب براساس مصوبه شماره ۵۵۶ مورخ ۲۲/۵/۱۳۸۴ شورای گسترش آموزش‌عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، عبارت‌اند از آقایان: سیدابوالحسن نواب، محمدعلی تسخیری، محسن جوادی، حمید حوالی‌شهریاری، محمدعلی شمالی، علیرضا اعرافی، حمید پارسانیا، احمد واعظی و حسین توفیقی.
پژوهشکده تاریخ اسلام: یکی از مراکز تحقیقات تاریخی در ایران به مدیریت سیدهادی خامنه‌ای است. براساس اعلام مسئولان این پژوهشکده، اهدافش عبارت‌اند از: تحقیق، تحلیل و تدوین تاریخ اسلام، فرهنگ و تمدن اسلامی و سیره پیامبر اکرم و ائمه معصومین (علیهم‌السلام)، رمزگشایی از نقاط مبهم تاریخ و پاسخ‌گویی به شبهه‌ها و پرسش‌ها در زمینه موضوعات گوناگون تاریخ. همچنین این پژوهشکده، فصل‌نامه‌ای با نام مطالعات تاریخ اسلام به مدیرمسئولی هادی خامنه‌ای و سردبیری مهدی محقق منتشر می‌کند.
مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه: در سال ۱۳۸۵ تأسیس شد. هدف این مؤسسه شناسایی و معرفی دقیق و متقن و علمی و همه‌جانبه میراث مکتوب شیعه و نیز پدیدآورندگان آنها بیان شده است. ریاست این مؤسسه برعهده حجت‌الاسلام رضا مختاری است. مختاری در انتخابات خبرگان رهبری در اسفند ۹۴ از حوزه انتخابیه چهارمحال‌وبختیاری نامزد شده بود که موفق به پیروزی در انتخابات و حضور در مجلس خبرگان رهبری نشد.
بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی: در پورتال رسمی این بنیاد و به‌عنوان معرفی و اهداف آن آمده است: «در مورد بازنگری در تاریخ سده پیشین نیز نه‌تنها از سوی نهادهای علمی و پژوهشی اقدامی اساسی و جدی صورت نگرفته است، بلکه برخی از مراکز به‌اصطلاح پژوهشی تنها هنر خود را در این می‌پندارند که نوشته‌های سراپا دروغ و آکنده از تحریف و تزویر فراماسون‌ها و دیگر تحریفگران تاریخ را دوباره‌نویسی کنند و یا به صورت چکیده به بازار کتاب عرضه دارند و روی خیانت آنان به تاریخ و تاریخ‌نگاری سرپوش بگذارند».
ریاست این بنیاد را حجت‌الاسلام سیدحمید حسینی‌روحانی (زیارتی) برعهده دارد. او در سال ۱۳۷۶ از مرکز اسناد انقلاب اسلامی استعفا و در سال ۱۳۸۸ بنیاد جدیدی به نام تاریخ‌پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی را پایه‌گذاری کرد.
دانشگاه عدالت: این دانشگاه را آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی تأسیس کرده و از نکات جالب توجه این دانشگاه احداث شعبه‌ای در دوبی بوده است. البته دوم تیر ۹۴ شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم با توجه به عدم اخذ مجوز ایجاد شعبه توسط دانشگاه غیردولتی عدالت از این شورا، تأسیس شعبه در دوبی، پردیس بین‌المللی جنوب، واحد خواهران و سایر شعبات توسط این دانشگاه و هرگونه پذیرش دانشجو در شعب فاقد مجوز (اعم از رشته‌های مصوب شورای گسترش آموزش عالی) را فاقد وجاهت قانونی و مسئولیت آن را برعهده مسئولان آن دانشگاه دانست. هم‌اکنون حجت‌الاسلام محمدحسین بیاتی با حکمی از سوی هاشمی‌شاهرودی ریاست این دانشگاه را برعهده دارد.
مجمع عالی حکمت اسلامی: در سال ۱۳۸۴ تأسیس شده است. آن‌طور که در قسمت تاریخچه پایگاه اینترنتی این مجمع آمده، «مجمع عالی حکمت اسلامی با هدایت مقام معظم رهبری و تحت اشراف حضرات آیات جوادی آملی، سبحانی و مصباح‌یزدی، پس از تعیین هیأت مؤسس توسط ناظران محترم عالی و انتخاب هیأت‌مدیره توسط مجمع عمومی، از اسفندماه ۱۳۸۴ فعالیت رسمی خود را با برگزاری اولین نشست از سلسله نشست‌های کرسی نظریه‌پردازی با موضوع حرکت در مجردات آغاز کرد». براساس ماده ۲۶ اساسنامه این مجمع، هیأت مؤسس جمعی از استادان و محققان در زمینه علوم عقلی هستند که توسط هیأت عالی نظارت تعیین یا تأیید می‌شوند. اعضای هیأت مؤسس عبارت‌اند از: «علیرضا اعرافی»، «علی زمانی قمشه‌ای»، «احمد بهشتی»، «سیدمحمد غروی»، «حمید پارسانیا»، «غلامرضا فیاضی»، «مرتضی جوادی»، «محسن قمی»، «علی ربانی گلپایگانی» و «حسن معلمی». دفتر اصلی این مجمع در «قم» قرار دارد و علاوه بر آن دو شعبه نیز در «مشهد» و «اصفهان» دارد.
بنیاد حکمت اسلامی صدرا: طبق آنچه در سایت این مؤسسه آمده: «بنیاد حکمت اسلامی صدرا در سال ۱۳۷۳ با نظر مقام معظم رهبری و با هدف نشر حکمت و فلسفه اسلامی پایه‌ریزی شد. در ابتدا این بنیاد فعالیت خود را با برگزاری همایش جهانی ملاصدرا آغاز کرد که به این منظور شورایی با ریاست آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای تشکیل شد. هدف از برگزاری این همایش معرفی و بزرگداشت حکیم صدرالمتألهین شیرازی بود که در تاریخ اول تا پنجم خرداد سال ۱۳۷۸ باشکوه تمام برگزار شد». پس از برگزاری موفقیت‌آمیز همایش و ملاحظه پیامدهای مثبت آن، ضرورت بسط و گسترش این پایگاه احساس شد. از این‌رو بنیاد حکمت اسلامی صدرا با اهداف زیر به صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرد: «معرفی فلسفه اسلامی به‌ویژه مکتب ملاصدرا و آرا و اندیشههای او»، «ترجمه، تصحیح و چاپ و نشر کتب ملاصدرا و دیگر آثار مربوط به این حوزه»، «تقویت بنیان‌های حکمت و فلسفه و اندیشه دینی و بالابردن سطح آن در جامعه»، «ارتباط با فیلسوفان و مراکز فلسفی در داخل و خارج کشور و مبادله افکار و اطلاعات و همکاری‌هایی از این قبیل» و «پژوهش و فعالیت‌های علمی-تحقیقی در حوزه فلسفه». همچنین بنیاد صدرا در راستای محقق‌شدن اهداف یادشده اقدامات زیر را به عمل آورده است: «تشکیل انجمن ملی و بین‌المللی ملاصدرا»، «تشکیل دبیرخانه دائمی همایش‌ها»، «تشکیل دبیرخانه تصحیح متون»، «تشکیل دبیرخانه ترجمه آثار ملاصدرا»، «راه‌اندازی سایت اینترنتی ملاصدرا به سه زبان»، «تأسیس بخش خانه حکمت و فلسفه»، «تأسیس بخش فلسفه و کودک»، «تأسیس مرکزی برای تهیه یک دوره ۴۰ جلدی تاریخ فلسفه در ایران و جهان».
بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء: اساسنامه «بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء» در جلسه ۲۸ آبان ۱۳۹۲ شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید و از سوی رئیس این شورا به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ابلاغ شد. هدف این مؤسسه در ماده ۱ اساسنامه این‌گونه بیان شده است: «استفاضه مفید و جامع از آثار و اندیشههای تفسیری، فلسفی، کلامی و فقهی حکیم متأله حضرت آیت‌الله جوادی‌آملی (دام ظله) در جهت: «تبیین، ترویج و تعمیق علوم اسلامی در حوزه‌های مختلف»، «آموزش و تربیت پژوهشگران، فضلا و مدرسان کارآمد، خلاق و مبتکر در حوزه‌های مذکور»، «توسعه، تعمیق و ایجاد ظرفیت‌های علمی و پژوهشی در حوزه‌های مذکور»، «تثبیت و تحکیم بنیان‌های نظری و تقویت علمی مبانی نظری حکومت اسلامی و دفاع از اندیشههای متعالی اسلام ناب»، «پاسخ‌گویی به نیازهای تمدنی جهان اسلام»، «گسترش و افزایش تعاملات و ارتباط علمی به‌ویژه میان نخبگان در حوزه‌های مذکور» و «توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و تلاش درجهت تولید و تأمین دانش فنی مورد نظر و ایجاد مراکز تحقیقاتی و آموزشی وابسته به آن» همچنین در ماده ۵ اساسنامه بنیاد آمده که بنیاد در راستای اهداف خود فعالیت‌های زیر را انجام خواهد داد: «تأسیس، اداره، حمایت و گسترش حوزه‌ها، دانشگاه‌ها، معاهد قرآنی و مؤسسات آموزشی و پژوهشی و فرهنگی تابعه، وابسته و مردم‌نهاد (NGO) بومی و غیربومی در داخل و خارج کشور»، «پژوهش در آثار حضرت آیت‌الله جوادی‌آملی (مدظله) به منظور استخراج و معرفی دیدگاه‌های معظم‌له»، «برنامه‌ریزی و ارائه خدمات آموزشی برای تربیت پژوهشگران، محققان، استادان و زمینه‌سازی برای تربیت متفکران در راستای اهداف بنیاد»، «حمایت از فعالیت‌های پژوهشی اعم از تألیف و ترجمه کتاب، مقاله، پایان‌نامه‌های تحصیلی و ابداع و نوآوری در علوم اسلامی و الهی در راستای آثار و اندیشههای معظم‌له»، «همکاری با دیگر مراکز و نهادهای داخلی و خارجی فعال در زمینه علوم وحیانی»، «تأمین نیازهای فکری جهان اسلام از طریق ترجمه متون و آثار پژوهشی»، «ارتباط با صاحب‌نظران، محققان و دانشمندان داخل و خارج از کشور»، «فراهم‌آوردن امکانات لازم و متناسب با فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و فرهنگی مرتبط»، «تأسیس پژوهشکده‌ها، دانشکده‌ها، مراکز و مؤسسات پژوهشی و آموزشی در حوزه‌های مختلف علوم اسلامی؛ با پیشنهاد هیأت امناء و تصویب مراجع ذی‌ربط»، «طراحی و تدوین اجرای نظام‌های آموزشی، پژوهشی، تربیتی و فرهنگی»، «طراحی و اجرای رشته‌ها در سطوح و مقاطع مختلف تحصیلی اعم از حوزوی و دانشگاهی در چارچوب قوانین و مقررات مربوطه»، «جذب و پذیرش داوطلبان با آزمون اختصاصی در چارچوب قوانین و مقررات مربوطه»، «عضویت در نهادها و سازمان‌های بین‌المللی علمی- فرهنگی و اعطای مدرک و عضویت افتخاری به شخصیت‌های علمی جهان»، «تأسیس مؤسسات مالی-اعتباری و خدماتی وابسته برای دستیابی به اهداف بنیاد و حمایت از دانش‌آموختگان»، «انجام فعالیت‌های انتشاراتی اعم از نشر مکتوب و الکترونیک به‌منظور انتشار کتاب و سی‌دی و اقدام به تأسیس و تجهیز مراکز چاپ و نشر و ایجاد پایگاه اطلاع‌رسانی رایانه‌ای و مطبوعاتی و انتشار نشریات تخصصی و فرهنگی و برگزاری همایش‌ها و فعالیت‌های علمی-ترویجی به‌منظور تحقق اهداف بنیاد» و «تولید و عرضه محصولات کامپیوتری و محصولات سمعی- بصری (رسانه‌ای) در زمینه‌های علمی معارف اسلامی». ماده ۷ اساسنامه، مؤسس بنیاد را آیت‌الله «جوادی آملی» معرفی کرده است. همچنین در ماده ۹ اساسنامه آمده: «هیأت امنا مرکب از سه تا پنج نفر از فضلا، نخبگان و شخصیت‌های علمی و فرهنگی حوزه و دانشگاه است که از سوی مؤسس بنیاد برای پنج سال انتخاب می‌شوند. اسامی اعضا به شرح ذیل است: «رئیس بنیاد»، «حجت‌الاسلام‌والمسلمین مرتضی واعظ جوادی»، «حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قمی»، «حجت‌الاسلام والمسلمین محمد جعفر علمی» و «حجت‌الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا».
مؤسسه امام صادق (ع): برای جست‌وجو درباره مؤسسه امام صادق (ع)، هنگامی که نام این مؤسسه جست‌وجو می‌شود، نخستین لینک معرفی‌شده، بخش عربی سایت اطلاع‌رسانی آیت‌الله «جعفر سبحانی» است. آن‌طور که در بخش عربی آمده، قدمت مؤسسه امام صادق (ع) به سال ۱۴۰۰ هجری قمری یعنی حدود ۳۷ سال پیش می‌رسد. مؤسسه آموزش عالی اخلاق و تربیت: در پایگاه اطلاع‌رسانی این مؤسسه، نام رئیس مؤسسه یا هیأت امنای آن ذکر نشده است، اما نشانی دفتر آن، در شهر «قم» است. معاون آموزش مؤسسه آموزش عالی اخلاق و تربیت، سال ۱۳۹۱ در مصاحبه‌ای گفته بود: «پیگیری‌های لازم برای تأسیس این مؤسسه از سال ۸۶ آغاز شد و بیش از دو سال طول کشید تا مجوز این مؤسسه از وزارت علوم اخذ شد». در سایت این مؤسسه، در ذیل اسم آن عبارت «غیرانتفاعی-غیردولتی» نوشته شده است.
بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(عج): در اساسنامه «بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(عج)»، آمده: «با عنایت خداوند متعال و با توجه خاصه حضرت ولی‌الله الاعظم امام عصر(عج) و پس از کسب موافقت مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای مدظله العالی از سوی حضرت حجت‌الاسلام والمسلمین قرائتی در تاریخ ۹/۳/۷۹ و به انگیزه ارتقای سطح دانش و بینش عمومی و اشاعه فرهنگ اسلام ناب محمدی (ص) با محوریت مسئله امامت و مهدویت و با التزام به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و رعایت مقررات موضوعه کشوری و شرایط پیش‌بینی‌شده در این اساسنامه، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج) تشکیل شد».
همچنین در بخش هدف این اساسنامه آمده: «بنیاد به منظور ترویج و معرفی بیشتر
امام زمان (عج) و شناساندن فرهنگ مهدویت و آشناکردن جامعه مخصوصا نسل نو با نقش امام زمان (عج) در زمان غیبت و در تعیین حکومت جهانی واحد و تحکیم پایه‌های امامت و ولایت تأسیس شده و برای نیل به اهداف بنیاد از کلیه شیوه‌های مطلوب است» که روش‌های بنیاد در اساسنامه آن درج شده است. طبق آنچه در سایت شعبه تهران این بنیاد آمده، شعبات «بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(عج)» در استان‌های کشور مشغول فعالیت هستند.
بودجه‌های فرهنگی در ردیف‌های دیگر لایحه
اما بودجه‌های فرهنگی تنها منحصر به همین موارد نیست و نهادهای و ارگان‌های مختلف نیز در این راستا بودجه‌های مختلفی دریافت می‌کنند و در ردیف‌های مربوط به سایر نهادها و ارگان‌ها هم در مجلس، تغییرات جالبی در بودجه‌بندی رخ داده است. به جز بودجه هزار و ۸۵میلیاردو ۸۰۰میلیون تومانی صداوسیما که در بررسی‌های مجلس هم دست‌نخورده باقی مانده، بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ایفای وظایف خود در سال ۹۵ در لایحه پیشنهادی دولت، ۴۲۶میلیارد و ۴۰۰میلیون تومان برآورد شده بود که مجلس آن را به ۳۶۸میلیارد و ۸۰۰میلیون تومان کاهش داد و در ازای این کاهش، سه ردیف بودجه دیگر برای مأموریت‌هایی خاص به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داد که عبارت‌اند از:
– بنیاد بین‌المللی فرهنگی و هنری امام رضا (ع) ۸میلیاردو ۶۰۰میلیون تومان
– ستاد عالی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد ۵۳میلیارد تومان
– کمک به اشخاص حقوقی غیردولتی ۲۸میلیارد تومان
این در حالی است که برای بازسازی مساجد و حسینیه‌ها و برنامه‌های عام‌المنفعه، یک ردیف ۸۰میلیاردتومانی هم در اختیار قرارگاه خاتم‌الانبیا سپاه است تا در اجرای «طرح کوثر» به این مأموریت بپردازد. سایر نهادها و مؤسسات فرهنگی و مذهبی را که در لایحه بودجه امسال ردیف اعتباری داشتند و در مجلس، بودجه‌های اختصاص‌یافته به برخی از آنها تغییر کرد نیز در جدول صفحه ۷ می‌توان مشاهده کرد.
