دو نمایشگاه همزمان در تهران ازابوالقاسم قاسم زاده
دو نمایشگاه بزرگ، یکی نمایشگاه کتاب و دیگری نمایشگاه بین‌المللی نفت و گاز و پتروشیمی در تهران همزمان گشایش یافت. نمایشگاه کتاب که امسال به همت شهرداری تهران در مکانی با نام «شهر آفتاب» برگزار می‌شود از ساحت فرهنگی اجتماعی جایگاه مهم و اساسی دارد. اما امسال ساخت شهر آفتاب برای انجام نمایشگاه‌ها و به‌خصوص نمایشگاه سالانه و بین‌المللی کتاب در تهران متفاوت از گذشته است. معماری شهر آفتاب آن هم در فاصله زمانی فشرده از دست‌آوردهای شاخص شهرداری تهران است که هنوز آن‌گونه که باید از طریق رسانه‌ها معرفی و نشان داده نشده است. ساختمان نمایشگاه که از معماری ایرانی و اسلامی الگو گرفته در سراسر خاورمیانه بی‌نظیر است و دست‌آوردی از قدرت و توان مهندسی و معماری کشور ما است که میتوان آن را در سطح بین‌المللی معرفی کرد. جا داشت که شهرداری تهران قبل از گشایش آن از خبرنگاران فرهنگی رسانه‌های بین‌المللی دعوت می‌کرد تا در طوفان سیاست‌زدگی خبری علیه ایران به‌خصوص در رسانه‌های غربی، از انجام چنین پروژه بزرگ فرهنگی بازدید کنند و گوشه‌ای از توان ساخت و ساز ملی را ببینند. ما در مبارزه رسانه‌ای، با اختاپوس سلطه صهیونیست‌ها بر رسانه‌های جهان و خبرسازی منفی علیه ایران مواجه هستیم. «ایران‌هراسی» از اصلی‌ترین محورهای سیاسی تبلیغی آنها است تا ایران را در التهاب فزاینده خبرهای منفی به جهانیان نشان دهند. مشکل این است که ما در درون، چنان سیاست‌زدگی داریم و چنان ادبیات پرخاشگری را در رسانه‌ها نسبت به یکدیگر رایج کرده‌ایم که دست‌آورد یک پروژه موفق اجرایی در داخل کشور در محاق اطلاع‌رسانی و خبری گرفتار می‌شود. اگر همین شهر آفتاب در یکی از کشورهای منطقه ساخته می‌شد، ساعت‌ها برنامه‌های خبری و تولیدی در معرفی آن در رسانه‌های داخلی و خارجی انجام می‌گرفت. در حالی که اگر همین امروز نگاهی به مطبوعات داخلی داشته باشید، در حد یک گزارش خبری کوتاه و بی‌رمق از رویداد بزرگ فرهنگی در کشور خبر داده‌اند!
بخش دیگر درباره نمایشگاه کتاب به مسئولیت مدیریت وزارت ارشاد اسلامی بر می‌گردد که در انجام آن چگونه با مراکز و نهادهای عمده فرهنگی و علمی کشور همکاری و تعامل داشته است. وزارت آموزش عالی و مراکز وسیع دانشگاهی آن، وزارت آموزش و پرورش، نهاد شورای انقلاب فرهنگی و ده‌ها ارگان آموزشی و فرهنگی چه نقشی را در مدت برگزاری نمایشگاه کتاب در تهران دارند!؟ آیا تعریف از نمایشگاه سالانه بین‌المللی کتاب در تهران تنها در حد «بازار بزرگ» کتاب است و یا با برنامه‌ریزی میتوان از این رویداد مهم فرهنگی، بهره‌گیری بسیار گرفت! همه از مشکلات گوناگون تولید کتاب و سطح نازل کتاب‌خوانی در جامعه داد سخن می‌دهند، اما همه ساله با برگزاری نمایشگاه کتاب تنها گلایه‌ها و شکایت نویسندگان و ناشران و بیان کمبودها و کاستی‌ها نمایان می‌گردد، تا سال دیگر همچنان تکرار گردد. نمایشگاه کتاب جایگاه خوب نقد برنامه‌ریزی‌های فرهنگی درباره تولید و انتشار کتاب و مهمترین وسیله نشر و ارتقاء اندیشه در کشور است. آیا از انجام نمایشگاه کتاب، گامی به جلو برای حل مشکلات آن برداشته می‌شود؟
امروز تنها یک روزنامه صبح تهران وابسته به شهرداری خبر داده است که حدود ۸۰۰ هزار نفر تنها در یک روز (پنجشنبه) از نمایشگاه کتاب بازدید کرده‌اند و در گزارشی از این استقبال مردمی و کمبودها در نمایشگاه می‌نویسد:
«استقبال مردم از نمایشگاه کتاب بیست ونهم که در شهر آفتاب برپاست، موجب تعجب ناشران، برگزارکنندگان نمایشگاه و حتی بروز برخی کمبودها در ۳ روز ابتدایی این نمایشگاه شد.
البته از زمانی که قرار شد نمایشگاه کتاب امسال در مجموعه شهر آفتاب برگزار شود، برخی بر این نکته تأکید می‌کردند که نمایشگاه امسال به دلیل برگزاری در شهر آفتاب و دور بودن از مرکز شهر با عدم استقبال از سوی مردم مواجه خواهد شد اما تجربه ۳ روزی که از برگزاری این نمایشگاه می‌گذرد نشان داده که شهر آفتاب با وجود معماری خاص خود و بهره‌گیری از معماری ایرانی و اسلامی تبدیل به جاذبه‌ای فرهنگی و هنری برای علاقه‌مندان کتاب شده است. روز پنجشنبه بسیاری از بازدیدکنندگان که با خودروی شخصی به سمت شهر آفتاب و نمایشگاه کتاب روانه شده بودند ساعتی را در ترافیک ورودی سپری کردند. این امر با شدت کمتری دیروز هم وجود داشت. البته استقبال شهروندان از مترو برای رسیدن به نمایشگاه موجب شد تا سرفاصله حرکت قطارها از ایستگاه شهر آفتاب از ۱۲ دقیقه یک بار به هر ۶ دقیقه یک بار برسد. دیگر وسایل حمل و نقل عمومی در نظر گرفته شده هم با تمام ظرفیت به خدمات‌رسانی مشغول بودند. طبق آمارهای مختلف تخمین زده شده که روز پنجشنبه و همزمان با عید سعید مبعث حدود ۸۰۰ هزار نفر از نمایشگاه کتاب بازدید کردند البته قطع برق در برخی از دقایق یا تمام شدن برخی عناوین کتاب‌ها موجب شد تا بازدیدکنندگان با مشکلاتی روبه‌رو شوند.»
***
نمایشگاه دوم که باید آن را رویداد مهم اقتصادی در آغاز سال جدید به‌شمار آورد، نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز و پتروشیمی در تهران است که براساس گزارش‌های خبری در فهرست ۱۹۰۰ شرکت حاضر در این نمایشگاه، ۸۸۰ شرکت خارجی از ۴۰ کشور جهان در آن حضور دارند.
شرکت‌هایی مانند زیمنس آلمان، لوک‌اویل، گازپروم روسیه و لینکولن الکتریک آمریکا که در سال‌های گذشته و در پروژه تحریم از حضور در ایران خودداری می‌کردند به اولین نمایشگاه بین‌المللی صنعت نفت تهران در دوره پساتحریم آمده‌اند. معاون وزیر نفت گفت «امسال آمار شرکت‌های خارجی حدود ۶۴ درصد افزایش یافته و برخی از شرکت‌ها و کشورها برای نخستین بار در این دوره از نمایشگاه شرکت کرده‌اند.»
خبرنگاری از بیست و یکمین نمایشگاه بین‌المللی نفت و گاز در تهران چنین گزارش کرده است: «بیست و یکمین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی با حضور ۱۹۰۰ شرکت از جمهوری اسلامی ایران و ۴۰ کشور دیگر، در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران آغاز به‌کار کرد اما حال و هوای این دوره از نمایشگاه صنعت نفت قابل قیاس با سال‌های گذشته نیست. به‌طوری که این نمایشگاه، نخستین نمایشگاه بین‌المللی صنعت نفت در دوران پساتحریم به‌شمار می‌رود و از این بابت میزبان شمار زیادی از شرکت‌های برتر نفتی جهان است. در این نمایشگاه که روز پنجشنبه ۱۶ اردیبهشت گشایش یافت ۸۸۰ شرکت مهم از ۴۰ کشور از جمله آلمان، اوکراین، چین، ایتالیا، امارات، ارمنستان، اتریش، بلژیک، فرانسه، هنگ‌کنگ، هند، مالزی، هلند، لهستان، کانادا، ونزوئلا، کره جنوبی، روسیه، اسپانیا، ترکیه، انگلیس، جمهوری آذربایجان، نروژ، برزیل، بلغارستان، رومانی، ژاپن، نیوزیلند، تایوان، اندونزی، فنلاند، سوئیس، موناکو، استرالیا، سنگاپور، سوئد، پرتغال و آمریکا (از طریق نمایندگی‌های اروپایی) شرکت کرده‌اند و این نخستین باری است که این تعداد شرکت‌کننده خارجی در این نمایشگاه حضور دارند.»
صنعت نفت را در ایران قبل و بعد از انقلاب، «صنعت مادر» نامیده‌اند. جایگاه و اهمیت آن در اقتصاد کلان کشور چنان است که مهمترین و اساسی‌ترین نبض برنامه‌ریزی برای توسعه فراگیر را به خود اختصاص داده است. صنعت نفت اگر توسعه پیدا کند دیگر بخش‌های اقتصادی و حتی فرهنگی و اجتماعی را متحول می‌کند. متأسفانه سال‌هاست در ادبیات سیاسی و عمومی، از وسعت و اهمیت این صنعت تنها در حد یک «کالا» در ارائه نفت خام و برای درآمدهای دلاری یاد می‌شود. در حالی که با توسعه صنعت نفت و گاز بخش‌های مهمی از اقتصاد از تولید تا کارآفرینی، از رشد قدرت برنامه‌ریزی‌های کلان تا سامان بخشیدن به مشکلات گوناگون کشور محوریت و مرکزیت می‌یابد. در دولت یازدهم این تحول کلید خورده است. اگرچه وزارت نفت و علی‌الخصوص وزیر آن در نوک پیکان بی‌مهری‌ها و تقابل سیاست‌زدگی‌ها و باندبازی‌ها قرار گرفت اما تا اینجای کار در انجام برنامه‌ریزی نفتی برای تحول در صنعت نفت و گاز موفق بوده است. کافی است نگاهی به صنعت نفت و گاز در کارنامه دولت نهم و دهم با درآمدهای نجومی دلارهای نفتی داشته باشید تا سختی کار مدیریت وزارت نفت در دولت روحانی و نقدهای منفی در مجلس نهم را دریابید. برگزاری نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز و پتروشیمی، گام دیگر برای عبور از رکود در صنعت نفت و بازسازی مجدد جایگاه آن در کشور و در سطح بین‌المللی است. در دو روز نخست نمایشگاه امسال تفاهمنامه‌های داخلی و خارجی به امضاء رسیده است که از جمله آن، همکاری مشترک میان پژوهشگاه صنعت نفت و «Kigam» کره جنوبی و همچنین دانشگاه فردوسی و نفت مرکزی در زمینه‌های پژوهشی، پتروفیزیک، ژئوفیزیک، مخازن کربنانه ایران و ذخایر متعارف و نامتعارف هیدروکربوری، انجام مطالعات مخزنی در حوزه کپه داغ در شمال شرق کشور و نمک‌زدایی است.
