تربت حیدریه- ایرنا- تربت حیدریه که در ۱۵۰ کیلومتری جنوب غرب مشهد، مرکز استان خراسان رضوی واقع شده، به سبب وجود بناها و آثار تاریخی و نیز جاذبه های زیبای طبیعی، می تواند برای گردشگران و مسافران نوروزی جذابیت زیادی داشته باشد.

به گزارش ایرنا وجه تسمیه تربت حیدریه به اعتبار نام قطب الدین حیدر، عارف نامی و متوفی به سال ۶۱۸ هجری قمری، تقریبا از قرن نهم هجری به بعد بر این منطقه نهاده شده است.
براساس شواهد و کشفیات باستان شناسی اطراف شهرستان تربت حیدریه و بویژه در غار ماپری، سنگ نگاره های کدکن و سفال های مکشوفه از چند محوطه تاریخی، از وجود زیستگاه هایی در هزاره های چهارم و پنجم قبل از میلاد در این منطقه حکایت دارد. 
به لحاظ عقبه تاریخی، این منطقه در گذر زمان از جمله مناطق آباد و پررونق بوده و روزگاری نیز جزو قلمرو اشکانیان به شمارمی آمده است. 
تربت حیدریه در عصر صفوی به دلیل موقعیت ویژه اش (استقرار در مسیر جاده هرات) از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و در طول دهه نخست قرن دهم این ولایت به دلیل قرار داشتن در خاک خراسان در معرض فتنه ازبکیه قرار گرفت و در کشمکش های بیش از ۲۰۰ ساله قزلباشان صفوی، بارها و بارها به وسیله سواران ازبک غارت شد.
قلعه تربت نیز چون در کنار شاهراه بزرگ غرب به شرق (پایتخت به هرات) قرار گرفته در فتنه های خراسان نیز، مورد تاراج قرار داشته، که در دوره قاجار هرچند اسحاق خان قرایی برج و باروی محکمی برای شهر ساخت و اوضاع شهر را سامان داد، اما از حمله ازبک ها و ترکمن ها صدمات فراوانی متحمل شد. 
در خصوص معرفی جاذبه های تاریخی و گردشگری این خطه رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی گردشگری شهرستان تربت حیدریه به خبرنگار ایرنا گفت: در این شهرستان افزون بر ۲۰۰ اثر تاریخی و جاذبه‌ گردشگری وجود دارد که تاکنون حدود ۵۰ اثر در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
علی محمدی افزود: شاخص ترین این آثار مجموعه تاریخی و فرهنگی قطب الدین حیدر، کاروانسرای طبسی، کاروانسرای لاری، حمام حاجی رئیس، مقبره و مسجد شیخ حیدر کدکنی، رباط کامه، رباط کسکک، مزار بوری آباد، مزار شیخ ابوالقاسم گورکانی، چندین آب انبار،‌ سرا، بازار سنتی و بیش از ۴۰ خانه تاریخی در بافت تاریخی شهر است.
وی به معرفی تفرجگاه ها و مناطق گردشگری تربت حیدریه پرداخت و گفت: در محدوده شهرستان سه رشته کوه به هم پیوسته که عموماً جهت شرقی غربی دارند و به همراه ارتفاعات پراکنده در جنوب و جنوب شرقی عمده ارتفاعات این شهرستان را تشکیل می دهند.
محمدی افزود: وجود این کوه های متعدد که جلگه های وسیعی را در برگرفته از عوامل مهم تنوع آب و هوایی در این ناحیه به شمار می روند که از مهمترین مناطق می توان به آبشار رودمعجن، رودخانه حصار، ارتفاعات ملکوه، مناطق ییلاقی صنوبر، بکاول، کامه و سریشا، منطقه شکارممنوع سریشا، موزه حیات وحش، باغ ملی و پیشکوه اشاره کرد. 
وی گفت: این مناطق قابلیت بازدید برای گردشگران اکوتوریسم، توریسم روستایی و عشایری و گردشگران ورزشی را دارند.
محمدی به میراث‌ معنوی منطقه نیز اشاره و اظهار کرد: آیین 'کف زنی' بایگ تربت حیدریه که بتازگی در شورای ثبت میراث معنوی کشور در فهرست میراث معنوی آثار ناملموس کشور به ثبت رسیده از میراث فرهنگی مهم منطقه است.
وی افزود: کف یکی از شب چره های زمستانی و مراسم کف زنی یکی از آداب و رسوم قدیمی مردم منطقه بایگ تربت حیدریه است که ماده اولیه آن از ریشه گیاهی به نام 'چوبک' یا 'بیخ' به دست می آید و بعد از کندن پوست و قطعه قطعه کردن آن، چند بار در آب جوشانده و سپس در تغار با چوبی مخصوص به طور منظم هم می زنند و پس از اضافه کردن شیره انگور، به صورت کف در می آید که پس از سفت و شیرین شدن، صرف می کنند. 
محمدی با بیان اینکه در بایگ از این کف نیز برای تهیه حلواجوزی که سوغات مخصوص منطقه تربت حیدریه است استفاده می کنند، افزود: چله کشی ابریشم بایگ تربت حیدریه نیز به عنوان نخستین اثر معنوی ناملموس این خطه پارسال به ثبت ملی رسیده بود.
از دیگر میراث معنوی تربت حیدریه مشاهیر، آداب و رسوم سنتی، موسیقی مقامی، هنرهای سنتی، غذاهای محلی و پوشش‌های سنتی در روستاها، بازی های بومی و محلی هستند که مدیر میراث فرهنگی تربت حیدریه به آن ها اشاره کرد. 
محمدی صنایع دستی و مشاغل سنتی این خطه را نیز ارزشمند خواند و گفت: آهنگری، مسگری، نجاری، نمدمالی، حصیربافی و همچنین فرشبافی از جمله این مشاغل بوده و هست.
وی در ادامه به وجود گیاهان دارویی منطقه اشاره کرد و گفت: وجود جلگه های وسیع و کوه های پراکنده، باعث تنوع آب وهوایی و در نتیجه گوناگونی محصولات کشاورزی این خطه شده است. 
محمدی افزود: کنگر، انواع گون، انواع درمنه، لاله، ریواس، گل گاوزبان، کلپوره، آویشن، گل ختمی و کما از جمله مهترین گونه های گیاهی دارویی منطقه هستند.
وی در ادامه به بیان ویژگی های شاخص شهرستان تربت حیدریه پرداخت و گفت: تربت حیدریه از دیرباز دروازه ورودی به مشهد از بخش جنوب خراسان بوده و وجود بیش از ۱۳ کاروانسرای تاریخی نشان از موقعیت راهبردی این شهرستان در گذشته داشته است.
محمدی افزود: وجود بیش از ۴۰ خانه مربوط به دوران قاجار در بافت داخلی شهر، کاروانسرای شورحصار، میاندشت، ‌کامه و لاری مربوط به دوران صفویه و تیموری از دیگر جاذبه های شاخص تاریخی تربت حیدریه است.
شهرستان تربت حیدریه دارای چهار بخش مرکزی، جلگه رخ، کدکن و بایگ، چهار شهر، هشت دهستان و ۱۳۶ آبادی با جمعیت ۶۹ هزار و ۹۷۴ نفر است و حدود ۷۰ هزار نفر از جمعیت این شهرستان ساکن روستاها هستند. 
مرکز شهرستان ۲۵۰ هزار نفری تربت حیدریه در ۱۵۰ کیلومتری جنوب غربی مشهد قرار دارد.
۶۱۲۱/۵۱۳۲
خبرنگار: علیرضا حسینی مقدم ** انتشار دهنده: علی اصغر ایزدی