گردشگری و کاهش گونه‌های جانوری غار ده‌شیخ
یک دکترای بیوسیستماتیک با مطالعه بر روی گونه‌های جانوری غار ده‌شیخ در کهیگیلویه و بویراحمد به این نتیجه رسید که تبدیل این غار به منطقه گردشگری از گونه‌های جانوری آن کاسته است .
محدثه السادات تهامی، دانشجوی دکتری رشته بیوسیستماتیک جانوری، گزارشی از گونه‌های موجود در غار ده‌شیخ استان کهگیلویه و بویراحمد که به‌تازگی برای استفاده گردشگری به بخش خصوصی سپرده شده، تهیه کرده است و آن را در اختیار خبرنگار مهر قرار داد.
در این گزارش آمده است: غار ده‌شیخ غاری است به‌اصطلاح زنده، دارای غارنهشته‌هایی متنوع، زیبا و بسیار کهن و با عظمتی شگرف که حاکی از قدمت چندین و چند میلیون ساله آن است. به‌علاوه، فون جانوری غنی و منحصربه‌فردی را در خود جای داده است.
این غار ازنظر ویژگی‌های غارشناسی زیستی، شرایط اکولوژیک منحصربه‌فردی دارد که از آن جمله می‌توان به تاریکی در تمام ساعات شبانه‌روز، رطوبت بالا در تمام فصول سال و دمای نسبتاً ثابت سالیانه و مهم‌تر از آن فقر شدید منابع غذایی درون این اکوسیستم اشاره کرد.
یکی از اصلی‌ترین دلایل فقر انرژی (یا همان منبع غذایی) نبود نور است، در غیاب نور هیچ‌گونه گیاه (فتوسنتزکننده‌ای) رشد نخواهد کرد و این یعنی نبود اساس و پایه هرم غذایی جانداران. همین امر حیات تمامی موجودات یک غار، از بی‌مهره تا مهره‌دار، را به هم وابسته‌تر می‌کند، چراکه یک گونه جانوری به‌نحوی (خود موجود زنده، لاشه آن، مواد دفعی آن، تخم آن یا لارو آن) منبع غذایی گونه دیگری می‌شود.
بنابراین درمی‌یابیم که محیط غار به‌عنوان زیستگاه اختصاصی جانوران غارزی، محیطی بسیار حساس و آسیب‌پذیر است و هرگونه اختلال در ترکیب عناصر شیمیایی آن، ترکیب گازهای آن، تغییر دما و رطوبت آن، آلودگی نور و آلودگی صوتی و… می‌تواند منجر به ازبین‌بردن محیط زنده آن شود. جانوران غارزی از این نظر که میلیون‌ها سال تکامل را طی کرده‌اند تا توانسته‌اند ازطریق تغییر در ژن‌های خود، خود را با شرایط غیرمعمول غار وفق دهند، اهمیت بسیار ویژه‌ای دارند، به‌طوری‌که طبق مطالعاتی که تا به امروز داشته‌ایم، بسیاری از این موجودات فقط محدود به یک غار و بومی همان یک غار هستند و شاید در هیچ کجای ایران و در هیچ کجای دنیا یافت نشوند. پس همانا باید به چشم گنجینه‌ای ملی به آنها بنگریم .
با مورد توجه قرارگرفتن غارها به‌عنوان اکوسیستم‌های زنده، پویا و بسیار حساس، طی تحقیقات حاصل از پروژه‌های دانشجویی دانشگاه شیراز تعدادی از انواع گونه‌های زیستی در غار ده‌شیخ مشاهده و شناسایی شده‌اند، که از آن جمله می‌توان به قاب‌بالان، عقرب‌های کاذب، راست‌بالان، عنکبوتیان، صدپایان، خزندگان، جوندگان و خفاش‌ها و… اشاره کرد.
علاوه بر این گونه‌های دیگری از دوبالان(diptera)،
پولک‌بالان(Lepidoptera) و حشرات ریز میکروسکوپی وابسته به خاک مرطوب کف غار از گروه‌هایPsocoptera, collembula و گونه‌های دیگر نیز مشاهده شده‌اند که مطالعه بر روی آنها همچنان ادامه دارد. با نگاهی کلی به لیست فوق می‌توان به تنوع عظیم جانوری در غار ده‌شیخ و حضور گونه‌های بومی و منحصر به همان غار پی برد. اختلال در چرخه زندگی هریک از این گونه‌ها منجر به انقراض تدریجی آن گونه خواهد شد و این موضوع با تأثیرگذاری بر زندگی سایر گونه‌ها، به‌تدریج به برهم‌خوردن تعادل در چرخه غذایی درون غار و نابودی محیط زیست آن منجر می‌شود. غاری که در آن زندگی در جریان نباشد غاری مرده و در مسیر زوال است.
آخرین بازدیدها از غار نشان دهنده تغییر دهانه ورودی غار و نصب در و همچنین نورپردازی داخل غار بوده است. خاک کف غار در اثر رفت و آمدهای فراوان و دست کاری‌ها، به بستری سفت و محکم تبدیل شده و مطلوبیت خود را برای زندگی حشرات خاک‌زی از دست داده است.
کارشناسان با ابراز تأسف اعلام می‌کنند که در آخرین بازدید کمترین تعداد و تنوع جانوری در محیط داخل غار مشاهده شده است و تداوم وضعیت موجود منجر به انقراض کامل گونه‌های بومی ذکرشده خواهد شد.
تغییر شکل و اندازه دهانه ورودی غار و نصب در موجب تغییرات جریان هوا به داخل، به‌خصوص در قسمت‌های ابتدایی تر، و درنتیجه افت رطوبت مورد نیاز برای حشرات غارزی به‌خصوص جیرجیرک‌های غارزی می‌شود که بیشتر نزدیک به دهانه زندگی می‌کنند و بسیار به رطوبت بالا حساس هستند. به علاوه، تغییرات شدید دما طی فصول سال استرس و تهدیدی برای غارزیان محسوب می‌شود.
همچنین نصب روشنایی داخل غار رشد جلبک‌ها و گیاهان که بومی محیط غار نیستند و درنتیجه برهم‌خوردن تعادل اکوسیستم را دربرخواهد داشت. البته اینها موارد بسیار کمی از هزاران مورد تأثیر توریستی‌شدن یک غار، و به‌ویژه غار ده‌شیخ، بر محیط زیست آن است.
**
غار ده‌شیخ یکی از غارهای استان کهگیلویه و بویراحمد، در نزدیکی روستای ده‌شیخ در ۵۱ کیلومتری یاسوج و ۳۵ کیلومتری شهر سی‌سخت (مرکز شهرستان دنا) قرار دارد.براساس بررسی‌های زمین‌شناسی، شکل‌گیری این غار مربوط به دوره دوم زمین‌شناسی بوده است. در طی سالیان طولانی، بر اثر ریزش نزولات جوی، حفره‌هایی در غار ایجاد شده و آب درون حفره‌ها به بیرون راه یافته و به این ترتیب قندیل‌های اعجاب‌انگیز و دالان‌های زیبایی در آن ایجاد شده است.
غار ده‌شیخ یکی از شگفت‌انگیزترین غارهای شناخته‌شده در کشور است و آن را «علی‌صدر۲» لقب داده‌اند. دهانه این غار در ارتفاع ۱۶۷۰ متری از سطح دریا واقع شده و بسیار تنگ و باریک است، به‌طوری که باید مسیر ابتدای غار را که در حدود ۵ تا ۶ متر است را به‌صورت نشسته طی کرد.
طی بررسی‌های باستان‌شناسی، بقایای انسانی و حیوانی و سفال از این غار به‌دست آمده است.
