مشارکت تجاری نزدیک چین و ایران:این توافق ممکن است ضربه‌ای بزرگ به سیاست تهاجمی دولت ترامپ در قبال ایران پس از خارج شدن از توافقی که دولت اوباما و شش دولت دیگر در سال ۲۰۱۵ پس از دو سال مذاکره به آن رسیدند، بزند
بابک قرائی مقدم - ایران و چین بدون سر و صدا مشغول تنظیم پیش‌نویس سند همکاری هستند که راه را برای میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی و سایر بخش‌ها باز کرده می‌تواند تلا‌ش‌های ترامپ و یارانش برای منزوی کردن ایران را از بین ببرد.
سند همکاری این دو کشور که متن پیشنهادی چند صفحه‌ای است و در اختیار نیویورک تایمز قرار گرفته به صورتی وسیع فعالیت‌های چین را در حوزه‌های بانکی، ارتباطات از راه دور، بنادر، راه آهن و دهها طرح دیگر در ایران گسترش خواهد داد و در مقابل، چین به صورت مداوم فرآورده‌های نفتی ایران را با یک تخفیف، بنا بر گفته یک مقام رسمی ایران و تاجر نفتی، برای ۲۵ سال آینده دریافت خواهد کرد.
مدرک مذکور همچنین به یک همکاری بین دو کشور اشاره می‌کند که می‌تواند به صورت بالقوه باعث شود که چین جای پایی مهم در منطقه‌ای که ایالات متحده برای دهه‌ها حضور داشته است، باز نماید. این همکاری‌ها شامل آموزش، تحقیقات مشترک و توسعه تسلیحاتی همچنین همکاری‌های اطلاعاتی علیه فعالیت‌های تروریستی، مبارزه علیه مواد مخدر، قاچاق انسان و سایر جرایم خواهد بود.
همکاری مذکور که برای اولین بار توسط رهبر چین، « شی جین پینگ »،هنگام سفر به ایران در سال ۲۰۱۶ مطرح شده بود، در ماه ژوئن امسال بنا بر گفته محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در هیئت دولت حسن روحانی تصویب شد. این قرارداد هنوز در مجلس ایران مورد تائید قرار نگرفته است.
در پکن، هنوز مقامات رسمی موضوع این قرارداد را فاش نکرده‌اند و هنوز مشخص نیست که دولت آقای «شی» آن را امضا کرده باشد یا اینکه در چه زمانی این موضوع را ممکن است در معرض عموم قرار دهد. این احتمال وجود دارد که آشکار شدن جزئیات این قرارداد روابط بین چین و ایالات متحده آمریکا را به مرحله خطرناکی برساند.
این توافق ممکن است ضربه‌ای بزرگ به سیاست تهاجمی دولت ترامپ در قبال ایران پس از خارج شدن از توافقی که دولت اوباما و شش دولت دیگر در سال ۲۰۱۵ پس از دو سال مذاکره به آن رسیدند، بزند.
تحریم‌های بازگردانده شده از طرف ایالات متحده آمریکا که هرگونه استفاده از سیستم‌های بانکی بین‌المللی برای شرکتهایی که با ایران مبادله داشته باشند را به خطر می‌اندازد، باعث ایجاد خفگی در اقتصاد ایران بوسیله ترساندن شدید شرکتهای خارجی برای تجارت و سرمایه‌گذاری در این کشور گردیده است.
اما ناامیدی تهران باعث تمایل شدید این کشور به چین، که دارای تکنولوژی و علاقه به نفت میباشد، شده است. ایران یکی از بزرگترین صادرکنندگان نفت جهان بوده اما صادرات این کشور پس از آنکه دولت ترامپ در سال ۲۰۱۸ تحریم‌های شدید خود را علیه این کشور آغاز کرد، کاهش پیدا کرده است. چین حدود ۷۵٪ از نفت خود را از خارج تامین می‌کند و سال گذشته بزرگترین وارد‌کننده جهان با بیش از ۱۰ میلیون بشکه در روز بوده است.
در زمانی که ایالات متحده در حال چرخش به سوی یک رکود و درگیر با کرونا ویروس میباشد و همچنین به طور فزاینده‌ای در جامعه جهانی منزوی گردیده، پکن هم اکنون ایالات متحده را در موضع ضعف می‌بیند. پیش نویس این سند بین ایران و چین نشان می‌دهد که برخلاف بیشتر کشورهای جهان، چین خود را در موضعی می‌بیند که توان سرپیچی کردن از ایالات متحده را دارد و آنقدر قدرتمند است تا بتواند در مقابل تحریم‌های آمریکا مقاومت نماید. کما اینکه هم اکنون نیز در جنگ تجاری با دولت ترامپ به سر می‌برد.
« دو تمدن کهن آسیایی و دو شریک نزدیک در عرصه‌های تجاری، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و امنیتی هستند، با دیدگاه‌ها و منافع مشترک بسیار در عرصه دوجانبه و چندجانبه بوده و یکدیگر را شریک راهبردی مهم خویش تلقی می‌کنند.» این جملاتی است که در ابتدای این سند آمده است.
سرمایه‌گذاری چین در ایران که مطابق این سند در طول ۲۵ سال ممکن است بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار باشد، احتمالا شرکتهای چینی را با تحریم‌های بیشتری از طرف ایالات متحده مواجه خواهد کرد که در ماههای گذشته نیز بارها به همین خاطر تحت تحریم قرار گرفته بودند.
« ایالات متحده به جریمه کردن شرکتهای چینی که با ایران معامله می‌کنند، ادامه خواهد داد. با اجازه دادن یا تشویق شرکتهای چینی به انجام فعالیت‌های تحت تحریم با ایران، دولت چین به تضعیف اهداف خود که شامل صلح و ثبات میباشد، می‌پردازد.» این قسمتی از پاسخ مکتوب به سوالاتی در مورد پیش نویس این قراردادتوسط یک سخنگوی رسمی ایالات متحده آمریکا است.
توسعه این همکاری‌ها زنگ خطری برای واشنگتن خواهد بود.
ادعای مورد اختلاف چین در مجامع بین‌المللی بر روی بخش عظیمی از دریای چین جنوبی و نیز استراتژی امنیت ملی پنتاگون مبنی بر دشمن دانستن چین از جمله دلایل این موضوع است.
وقتی در سپتامبر گذشته گزارش‌هایی از موضوع موافقت با سرمایه‌گذاری درازمدت در ایران منتشر گردید، وزارت خارجه چین در آن زمان سوال مربوط به آن را بی‌پاسخ گذاشت. اما پاسخ چند هفته گذشته به این سوال توسط سخنگوی وزارت خارجه چین اینگونه بود که ممکن است توافقی در حال انجام وجود داشته باشد.
سخنگوی وزارت خارجه چین می‌گوید: «چین و ایران دوستی سنتی با یکدیگر دارند و دو کشور تمایلی دوجانبه برای توسعه روابط فی مابین دارند. ما آمادگی کامل برای همکاری در سطح بالا با این کشور را داریم. »
این طرحها ( حدود یکصد پروژه مشترک در پیش نویس ذکر گردیده است. ) به طور شدیدی با علایق آقای « شی » که مایل به توسعه نفوذ اقتصادی و استراتژیک چین در منطقه اوراسیا با طرح « یک کمربند-یک راه » که شامل یک برنامه سرمایه‌گذاری وسیع میباشد، همراه است.
این طرحها که شامل ساخت فرودگاهها، خطوط راه آهن و متروهای سریع السیر میباشد، می‌تواند زندگی میلیونها ایرانی را تحت تاثیر قرار دهد. چین قرار است به توسعه مناطق آزاد اقتصادی در ماکو، در شمال غرب ایران، آبادان، محلی که رودخانه اروند رود به خلیج فارس منتهی می‌گردد و همینطور در جزیره قشم واقع در خلیج فارس بپردازد.
توافق نامه همچنین شامل پیشنهاد به چین جهت توسعه زیرساختهای ارتباطات از راه دور نسل پنجم و طرح‌های توسعه‌ای دیگر برای تسلط ایران به فضای سایبری میباشد.
تلاش آمریکا در جهت مقابله با اقدامات شرکت چینی هوآوی شامل باز کردن یک پرونده جنائی علیه یک مدیر ارشد مالی این شرکت، به دلیل پیگیری این شرکت برای سرمایه‌گذاری در ایران علیرغم تحریم‌های آمریکا بود. دولت ترامپ مانع از مشارکت هوآوی در پروژه توسعه نسل پنجم مخابراتی در ایالات متحده گردید و همچنین سایر کشورها را تشویق به چنین کاری می‌کند. هر چند توفیق چندانی در این موضوع
نداشته است.
حرکت به سمت سرمایه‌گذاری وسیع چین در ایران نشان از بی‌صبری فزاینده پکن نسبت به تحریم‌های یکجانبه دولت ترامپ پس از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای با ایران دارد. چین بارها از دولت ترامپ خواسته است که با این توافق که خود نیز یکی از طرفهای آن میباشد، بازگردد و بارها به وضوح تحریم‌های یکجانبه ایالات متحده آمریکا را محکوم کرده است.
ایران به طور سنتی به دنبال سرمایه‌گذاران اروپائی بوده است اما در طول سالهای گذشته به شدت از کشورهای اروپائی بی‌تعهدی دیده است. زیرا آنها در ظاهر با سیاست‌های دولت ترامپ مخالفت می‌کنند اما در عمل از تمام قراردادهایی که طبق توافق هسته‌ای متعهد به آن بوده اند، خارج می‌شوند.
علی قلی‌زاده، یک محقق ایرانی در حوزه انرژی در دانشگاه علوم و تکنولوژی هیفی چین می‌گوید: «ایران و چین به این سند به عنوان یک توافق استراتژیک نه تنها در جهت گسترش منافع اقتصادی خود بلکه برای مقابله با ایالات متحده نگاه می‌کنند.» وی ادامه می‌دهد: « این اولین بار برای ایران در طول سالهای اخیر است که به یک قدرت جهانی به عنوان متحد نگاه می‌کند.»
طرح پیشنهادی مشارکت مذکور با مجادلات شدیدی در داخل ایران مواجه گردیده است. ظریف، وزیر امور خارجه ایران، که جهت انجام مقدمات این قرارداد در اکتبر سال گذشته به پکن رفته بود، اخیرا در مجلس ایران مورد سوالات متعدد در این مورد قرار گرفت. ظریف گفته است که این توافق جهت تائید نهائی نیاز به تصویب مجلس دارد. علی آقا محمدی، اخیرا در یک برنامه تلویزیونی به لزوم نجات اقتصادی کشور اشاره کرد. او گفت که ایران باید تولید نفت خود را به روزانه حداقل ۸.۵ میلیون بشکه برساند تا بتواند یک بازیگر در بازار انرژی باقی بماند و برای این کار ایران به کمک چین
نیاز دارد.
طرفداران ایرانی این توافق استراتژیک می‌گویند توافق با چین می‌تواند یک راه نجات اقتصادی
باشد.
فریدون مجلسی، دیپلمات سابق و از ستون نویسان بسیاری از روزنامه‌های ایران در مورد مسائل دیپلماتیک می‌گوید: «این توافق هر چه هست، تا زمانیکه تحریمها برداشته شود، این توافق بهترین گزینه است.»
در ماه ژوئن محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهور سابق، طی یک سخنرانی این توافق را یک قرارداد مخفی مشکوک نامید که مردم ایران هرگز حاضر به قبول آن نخواهند شد. (درحالی که هنوز هیچ توافقی صورت نگرفته است و پنهان‌کاری درکار نمی‌باشد).
* منبع: نیویورک تایمز
