نشست مجازی روز بزرگداشت ابن‌سینا، حکیم، فیلسوف، عارف و پزشک ایرانی، توسط انجمن آثار مفاخر فرهنگی، صبح دیروز اول شهریور ماه، برگزار شد.
در این نشست آنلاین، دکتر نجفقلی حبیبی، استاد دانشگاه و پژوهشگر فلسفه اسلامی در باب معرفی کتاب دوم قانون ابن‌سینا گفت: کتاب قانون که در طب نوشته شده، طبق عادت آن موقع، در شکل ۵ کتاب نوشته شده: کتاب اول کلیات و کتاب دوم در باب داروها است. داروها به دو بخش تقسیم می‌شوند: داروهای مفرده و مرکبه.
وی ادامه داد: ابن سینا در باب داروها دو بحث دارد که یکی از آنها کلیاتی درباره داروها است. داروها در طب قدیم سه دسته بودند: داروهای گیاهی، حیوانی و معدنی. بیشترین قسمت داروهای مفرده، داروهای گیاهی هستند. وی درباره داروهای معدنی و حیوانی و گیاهی هم توضیح می‌دهد و راهنمایی می‌کند که مثلا چه نوع گیاهان دارویی را باید انتخاب کرد. قواعد نگهداری آنها را هم بیان می‌کند که امروز خیلی رعایت نمی‌شوند، چون خیلی سخت هستند. همچنین درباره نحوه چیدن گیاهان و داروهای حیوانی توضیح می‌دهد؛ این که دارو از حیوان در چه سنی و در چه شرایطی می‌توان گرفت. درباره داروهای معدنی هم مشخص می‌کند بهتر است از معادن مشهور گرفته شوند و درباره نگهداری آنها هم توضیح می‌دهد.
حبیبی افزود: هنوز کسی نتوانسته از ابن‌سینا تقلید کند و مانند او کتابی درباره داروها بنویسد. او در جمع‌بندی داروهای مفرده، ۱۶ خاصیت برای آنها برشمرده است و ۱۶ جدول برای داروها درست کرده و درباره هر دارو در این ۱۶ جدول شرح می‌دهد. ابتکار مهم ابن سینا در داروهای مفرده، همین دسته‌بندی آنهاست.
بنابر اظهارات رئیس سابق دانشگاه علامه طباطبایی، ابن‌سینا در مقدمه کتاب دوم صریح می‌گوید تصور نکنید من برای شناسایی و جمع‌آوری این داروهای مفرده متحمل زحمت شدم. من آنها را از دیگران گرفتم ولی این مطالب را سازماندهی کردم. این نظام، همچنان بهترین نظام در داروشناسی است و نظمی که ابن‌سینا در آن ۱۶ مورد به داروها داده، بهترین روش در تقسیم‌بندی این داروهاست.
علاوه بر نشست مجازی برگزار شده توسط انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، دکتر ضیاء موحد، در همایش دو روزه اندیشیدن با ابن‌سینا که توسط مؤسسه فرهنگی شهر کتاب برگزار شد، درباره این حکیم ایرانی اعلام کرد: شاید هیچ فیلسوفی به‌اندازه ابن‌سینا به اهمیت منطق و لزوم یاد گرفتن آن عنایت نداشته است. گذشته از تعلیقات و نکته‌های پراکنده درباره منطق، تا‌کنون از او بالغ بر بیست کتاب و رساله مستقل در این حوزه شناخته شده است. برای نمونه، پنج جلد از دایره‌المعارف ده‌جلدی «شفا» به منطق اختصاص دارد.
او افزود: این افتخار بزرگی است که کشفی در تاریخ به نام کاشف آن ثبت شود؛ چنان‌که قضیه فیثاغورث یا قضیه فرما به نام کاشفان آنها بوده‌اند. در منطق موجهات جدید هم قضیه‌های موسوم به بارکن و بوریدان چنین اعتباری دارند. روث بارکن در ۱۹۴۶در نظام وجهی خود دو قضیه را معرفی کرد که به سبب میزان اهمیت آنها به نام خود او معروف شدند. قضیه بوریدان را هم ظاهراً پلانتینگا به نام ژان بوریدان، فیلسوف فرانسوی قرن چهاردهم، رقم زد. اما باید نام ابن‌سینا را هم به این فهرست افزود. افزون بر این دو، تمایز dere وdedicto را هم به توماس آکویناس، از ستایندگان ابن‌سینا، نسبت داده‌اند. اگر منطق موجهات آن قضایا و این تمایز را حذف کنیم، در واقع آنها را از مهم‌ترین و جالب‌ترین جنبه‌های آن تهی کرده‌ایم.
موحد تصریح کرد: ابن‌سینا سیصد سال پیش از بوریدان، قضیه‌های منسوب به بوریدان و هزار سال پیش از روث بارکن، قضیه‌های موسوم به بارکن و تمایزdere وdedicto را با وضع دو اصطلاح جدید «وجه حمل» و «وجه سور» کشف کرده بود. برای شرح روشنی از این کشف‌ها علاقه‌مندان می‌توانند به فصل چهارم العباره از «شفا» یا مقاله مفصل و مستندی از ««تأملاتی در منطق ابن‌سینا و سهروردی» (انتشارات هرمس، ۱۳۹۴) مراجعه کنند.
او ادامه داد: بیش از بیست سال قبل، من با مجهز بودن به منطق موجهات جدید، این بصیرت‌های دورپرواز ابن‌سینا را دریافته بودم و در تدریس‌های خود برای دانشجویان دوره دکتری بارها به آنها اشاره کرده بودم. همه این مطالب به فارسی بودند و در ایران انعکاسی نیافتند. اما وقتی این مطالب را به انگلیسی تحریر کردم، توجه منطق‌دانان غربی را برانگیخت و مرا به نوشتن مقاله‌ای در این مسائل تشویق کردند. در اینجا، باید به‌‌ویژه از استادان ویلفرد هاجز، تیموتی ویلیامسون، دبلیو دی هارت و ایرج کلانتری تشکر کنم. من در پرتو این تقدم تاریخی ابن‌سینا، پیشنهاد کردم که ازاین‌پس نام ابن‌سینا هم در اشاره به این قضایا به‌صورت ابن‌سینا- بارکن و ابن‌سینا- بوریدان آورده شود و نخستین بار، پروفسور تیموتی ویلیامسون در کتاب معروف خود، «Modal Logic as Metaphysics»، این توصیه را به کار برد.
موحد در پایان گفت: امروز از ابن‌سینا در مقام بزرگ‌ترین منطق‌دان قرون‌وسطی و یکی از چند چهره دوران‌ساز تاریخ منطق نام می‌برند. اگر از من بپرسید چگونه است که از میان همه منطق‌دانان مسلمان، ابن‌سینا به این کشف‌ها رسیده است؟ پاسخ می‌دهم این محصول حساسیت‌های او به زبان و دقت او در تحلیل‌های زبانی است و منحصر به این بحث نیست و موارد فراوانی از آن در آثار ابن‌سینا وجود دارد. عشق او به زبان و اهتمام او به اعتلا بخشیدن بدان، به افسانه‌هایی هم دامن زده است .
گفتنی است دکتر حسن بلخاری، استاد دانشگاه و رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی نیز ضمن تبریک روز پزشک، سخنانی درباره شرح ابن‌سینا بر اثولوجیای منسوب به ارسطو و بحثی که در اثولوجیا در باب زیبایی دارد، ایراد کرد. از آنجا که متن مکتوب این سخنرانی قبلا در اختیار روزنامه اطلاعات گرفته بود، در شماره دیروز و امروز صفحه نظرها و اندیشه‌ها منتشر شد.
