.
به گزارش ایرنا، در ابتدای این برنامه کاظم موسوی بجنوردی رئیس مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی گفت: بدرالزمان قریب همت بلندی داشت و چنین به نظر می‌رسد که از آغاز جوانی راه خود را در مطالعه و تحقیق یافته بود. او از خاندانی بزرگ برخاسته بود که غالب افراد آن به علم و ادب شناخته شده بودند و کمابیش قابل انتظار بود او هم تحت پرورش آن خاندان به فرهنگ ایرانی و زبان فارسی دلبستگی یافته باشد. او می‌توانست راه آسان را برگزیند و در تحقیقات ادبی روزگار را به سر آورد. با این همه او تصمیم گرفت راه دشوار را انتخاب کند و در پی مبحثی از فرهنگ ایرانی باشد که کمتر شناخته شده بود و به شناخت هرچه بیشتر زبان‌ها به‌ویژه زبان سغدی پرداخت و عمر پربرکت خود را بر سر این هدف عالی نهاد. کار تحقیق در این زمینه‌ها بسیار دشوار است و به تخصص در چند نوع و زبان و خط نیاز دارد و نوآوری علم بسی دشوارتر است. او در تامین همین هدف کوشید راه‌های نرفته را بپیماید. تالیف فرهنگ سغدیِ او کاری بزرگ بود.
رئیس مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی افزود: کوشش و همت بی‌نظیر او در زبان‌های ایرانی بسی بر ثروت و دارایی زبان فارسی افزود. کفه سنگین‌تر در زندگی بدرالزمان قریب که از هرجهت آموزنده جلوه می‌دهد جنبه اخلاقی اوست. او بیش از شش دهه در مراکز علمی و دانشگاهی ایران و جهان فعال بود مطالعه و تحقیق می‌کرد و کتاب می‌نوشت اما بی‌هیاهو. از خودنمایی گریزان بود و چنان شخصیت استواری علمی داشت که سخن به گزافه نمی‌گفت. تقوای علمی او ستودنی بود و از این جهت می‌توان گفت او الگویی از شخصیت علمی بود که در همه عمر کوشید آن گوهر بی‌مانند که خود با همت بلند پدید آورده بود نگاه دارد و نگاهبانی کند.
سخنران بعد، ژاله آموزگار بود که گفت: مصاحبت اهل علم و تفکر نعمت بزرگی است و یکی از خوشبختی‌های من این بوده که سال‌های دلپذیری را در کنار این نامداران گذراندم و طی خدمات دانشگاهی‌ام با بزرگانی همکار بوده‌ام که هریک، از مفاخر این سرزمین بوده و هستند. قریب یکی از آنها بود که صادقانه زندگی‌اش را وقف دانش کرد و با تلاش‌های خستگی‌ناپذیر بر قله افتخار دست یافت. عمرش پربار و دراز بود که هرگز به بیهودگی نگذشت. او همیشه رو به پیش داشت. او ضمن برخورداری از استعداد ذاتی با کوشش‌های فراوان با تلاش شبانه‌روزی و پشتکار این مسیر نه‌چندان هموار را در نوردید.
این استاد فرهنگ و زبان‌های باستانی اضافه کرد: باید گفت میان تولد و مرگ همه یکسان نیستند و زندگی تنها گذران سال‌های عمر نیست. چگونه گذراندن مهم است. همه عمر می‌کنند ولی همه ماندگار نمی‌شوند. چنین افرادی جسم‌شان به خاک سپرده می‌شود و ولی آثارشان گواهی زنده بودن آنهاست و قریب با آثار ارزنده‌اش همچنان در خاطره‌ها زنده خواهد ماند.
در ادامه مراسم زهره زرشناس درباره استاد خود اظهار کرد: بدرالزمان قریب در طول زندگی پربار و پربرکتش با همتی بلند و با تکیه بر توانگری دانش به تحقیق در حوزه‌ای کم‌شناخته شده پرداخت و مطالعات زبان سغدی را که امروز دیگر معرف همگان است شناساند. تنها به ذکر این نکته بسنده می‌کنم که پس از کشف گنجینه طرفان در ترکستان چین که شامل دستنوشته‌هایی به ۱۷زبان و ۱۳ خط گوناگون بود، پرده از راز زبان سغدی برداشته می‌شود و این زبان ناشناخته سغدی نامیده می‌شود. زبان‌شناسان امریکایی و اروپایی این دستنوشته‌های کهن را به زبان‌های گوناگون ترجمه کردند اما جای خالی واژه‌نامه‌ای جامع از سغدی به واقع نمایان بود.
وی افزود: قریب پس از ۲۰سال تلاش خستگی‌ناپذیر در تدوین مطالب فرهنگ سغدی موفق به انجام این امر مهم می‌شود و در اختیار اهل علم قرار می دهد. فرهنگ سغدی در جهان زبان‌شناسیِ تاریخی اثری منحصربه‌فرد است. درباره این فرهنگ می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین رویدادهای علمی در این زمینه در ایران بوده و مورد ارجاع استادان و دانشمندان اروپایی نیز هست. فرهنگ سغدی خدمتی علمی با اثر و انعکاسی جهانی است که به جهان ایران‌شناسی خدمتی ارزنده و ماندگار کرده است.
محمود جعفری دهقی درباره جایگاه جهانی این بانوی فقید گفت: من دانشجوی فرهنگ و زبان‌های باستانی در مدرسه مطالعات شرقی لندن بودم و یکی از درس‌هایی که در محضر سیمز ویلیامز می‌خواندم سغدی بود و کتابی که برای مطالعات بیشتر معرفی شد اثر قریب یعنی داستان تولد بودا بود. ویلیامز همیشه با احترام و ستایش از او یاد می‌کرد. در ایران هم ایشان به عنوان بنیانگذار کرسی سغدی و در مقام استاد دانشگاه، همواره در کارهای علمی و تازه و برای دانشجویان خود حرف تازه داشت.
مدیر بخش ایران‌شناسی مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی افزود: او در سال ۱۳۴۵کتیبه خشایارشا که به خط میخی و زبان فارسی باستان بود و کشف شده بود، خواند و قرائت کرد. ایشان دستنویس این فرهنگ را برای دانشمندان سغدی‌شناس ارسال می‌کرد و نظرشان را جویا می‌شد. ازجمله وقتی برای ویلیامز ارسال کرد تحسینش را برانگیخت و او بسیار برای ما تعریف کرد و وقتی به ایران آمد قریب به دیدارش شتافت. حتی چنان بود که برت فراگنر او را عضو افتخاری انجمن ایران‌شناسان اروپا کرد. قریب به لحاظ اخلاقی هم صاحب‌فضل بود چنان‌که همیشه از استادان خود به نیکی یاد می‌کرد و دانشجوپرور بود.
احمد پاکتچی هم به عنوان آخرین سخنران، بیان کرد: کلمات سانسکریت ، هندی ، بودایی و سریانی به دلیل مانویت و مسیحیت در واژگان سغدی وجود داشته و همچنین به فارسی فلات ایران وارد شده که تعجبی ندارد و آن به خاطر ارتباط است و گاهی شاهد انتقال هستیم. سغدی‌ها به این ارتباط و ترجمه مفاهیم در فرهنگ‌های منطقه اهتمام داشتند. برایشان عمق مفاهیم و کارکرد آنها مهم بود.
این استاد فرهنگ و زبان‌های باستانی تاکید کرد: امروز اگر می‌توانیم درباره روابط میان فرهنگی سغدی‌ها صحبت کنیم به لطف کوشش‌های قریب در کتاب فرهنگ سغدی است که نه‌فقط ویژگی‌های زبان شناحتی بلکه در مطالعاتِ میان‌فرهنگیِ سغدی تاثیرگذار بوده و ما وامدار او هستیم.
بدرالزمان قریب، ایران شناس، زبان‌شناس و پژوهشگر فرهنگ و زبان سُغدی، صبح هفتم مرداد در ۹۱سالگی دار فانی را وداع گفت.
