اطلاعاتی در باره انواع واکسن های کرونا از همشهری فرهیخته دکتر منصور شهابی فرزند زنده یاد استاد محمود شهابی مدیر پزشکی سابق دپارتمانهای مراقبت های ویژه و بیهوشی بیمارستان های مولوز، فرانسه
همشهریان گرامی در زمانیکه که اغلب خانواده ها در باره تزریق واکسن کرونا قدری کنجکاو شده و علاقمند بودند که اطلاعاتی در باره انواع واکسن های تولیدی در کشورهای مختلف بدانند برآن شدم که از همشهری فرهیخته دکتر منصور شهابی فرزند شادروان استاد محمود شهابی که اکنون باز نشسته و مشغول تحقیقات حرفه خود بوده ودر حال حاضردر شهرمولوز فرانسه اقامت دارند . ( ایشان قبلا” مدیر پزشکی سابق دپارتمانهای مراقبت های ویژه و بیهوشی بیمارستان های مولوز، بنیان گذار و رئیس سابق ” سازمان دفاع مدنی ” ایالت ” اورن ” فرانسه را عهده دار بوده اند )
((لازم به یاد آوریست بیمارستانهای مولوز فرانسه یک مجموعه بیمارستانی بزرگ دولتی با ۱۴۰۰ تخت بیمارستانی در تخصصهای مختلف پزشکی می باشد که در کنار رود راین قرار دارد مطابق شکل ذیل))
لذا برآن شدم تا از ایشان در خواست نمایم تا برای علاقمندان همشهری مطالبی در باره واکسن کرونا بیان نمایند . خوشبختانه با گشاده رویی و علاقمندی که به تربت حیدریه دارند مورد استقبال ایشان قرار گرفت . ضمن سپاسگزاری از این همشهری ارجمند اینک متنی را که توسط دکتر منصور شهابی در این باره ارایه شده برای اطلاع خوانندگان محترم در این سایت درج مینمایم به امید آنکه مورد قبول افتد . ((کاظم خطیبی))
((انواع مختلف واکسن COVID-19))
با شروع همه گیری Covid-19 به وسیله کورونا ویروس از اواخر سال ۲۰۱۹در چین وبه ویژه در سال های ۲۰۲۰ و۲۰۲۱ میلادی در سراسر جهان.، افراد زیادی به بیماری Covid-19 مبتلا شدند وچندین میلیون هم جان خود را تا کنون از دست داده اند.
روزدوشنبه ۳۱ مه ۲۰۲۱ مدیر کل سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد که حداقل ۱۱۵،۰۰۰ متخصص بهداشت از ابتدای شیوع این بیماری همه گیر در اثر Covid-19 جان خود را از دست داده اند.واکسن بر ضد این بیماری هولناک امید بزرگی برای انسان ها بوده وتلاشهای فراوانی برای تولید آن انجام شده است.در حال حاضر أنواع مختلفی واکسن تولید شده است وبرای واکسنهایی مانند فایزر ومدرنا که توانسته اند در برخی کشورها مجوز تزریق عمومی را دریافت کنند. در ساخت این واکسن ها برای اولین بار از تکنولوژی جدید اِم آراِن آی (MRNA) استفاده شده که همین موضوع شک وتردیدهای زیادی را به وجود آورده است. درحالیکه هم اکنون بعلت واگیری سریع وهولناک این بیماری توجه به سلامت انسانها واهمیت واکسیناسیون در اولویت جامعه جهانی قرار دارد.در این مقاله سعی میشود که برای شناخت بیشتری در مورد واکسنهای مو رد قبول WHO’‘‘‘” ««World Health Organization»» ‘’ سازمان بهداشت جهانی ‘‘توضیحاتی در مورد نحوه ساخت آنها، تولید، نحوه کار آنها توزیع داده شود، تا اطمینان بیشتری در بی ضرر بودن و دسترسی به آنها ایجاد شود.
واکسیناسیون یکی از روشهای ساده، ایمن وموثر برای محافظت از بدن در برابر ابتلا به بیماریهای خطرناک به شمار میآید. در حقیقت، واکسن ها سیستم ایمنی بدن را آموزش میدهند تا در برابر عفونتها وویروسها آنتی بادی های « Antibody» لازم را تولید واز بدن محافظت کنند. آنتی بادی های با میکروبهایی که وارد بدن ما میشوند مبارزه میکنند.
معمولا در ساخت واکسن ها از نمونه های ضعیف شده ویروسها یا باکتریها استفاده کرده وآنها را از طریق تزریق وارد بدن میکنند.
چگونه واکسن ها تولید می شوند؟
واکسن ها معمولا از مواد زیر تشکیل شده اند:
۱–آنتی ژن ها:
آن ها نمونه های ضعیف شده ویروس ها یا باکتری ها هستند که در شناسایی عامل بیماری در بدن به سیستم ایمنی کمک میکنند.
۲– مواد شیمی یایی کمکی یا ادجوانت (adjuvant):
این مواد شیمی یایی برای بهبود عملکرد واکسنها به مواد تشکیل دهنده آنها اضافه میشوند. وظیفه این مواد تقویت سیستم ایمنی بدن برای تولید آنتی بادی است.
۳– مواد نگهدارنده:
این مواد جهت نگهداری وحفظ خواص مواد تشکیل دهنده واکسن ها مورد استفاده قرار میگیرند.
۴– تثبیت کننده ها:
تثبیت کننده ها از تخریب واکسن، درزمان ذخیره سازی ودر هنگام حمل ونقل جلوگیری میکنند.
از دسامبر سال ۲۰۲۰، بیش از ۲۰۰ واکسن COVID-19 کاندید در دست تولید است. از این تعداد، حداقل ۵۲ کاندید واکسن تحت آزمایشات انسانی قرار گرفته اند.
چندین واکسن نامزد دیگر در حال حاضر در مرحله I / II هستند وطی چند ماه آینده وارد مرحله III (مرحله آزمایشها روی انسان) آزمایشات بالینی می شوند.
چرا این همه واکسن در دست تولید است؟
به طور کلی، بسیاری از واکسن های کاندیدا قبل از اینکه ایمن ومواثر در نظر گرفته شوند، باید ارزیابی شوند.
به عنوان مثال، از بین همه واکسن هایی که روی حیوانات آزمایشگاهی ودر آزمایشگاه مورد مطالعه قرار می گیرند، حدود ۷ در ۱۰۰ (۷ ٪) واکسن ها به اندازه کافی مواثر در نظر گرفته می شوند تا بتوانند به مرحله (lll) آزمایشات بالینی روی انسان برسند. از بین واکسن هایی که به مرحله آزمایش بالینی می رسند، از هر ۵ واکسن فقط یک (۱) واکسن دارای موفقیت است. بدین وسیله کوشش برای تولید همزمان چندین واکسن مختلف، شانس واحتمال یافتن یک یا چند واکسن موثر وایمن را برای استفاده بر روی انسان افزایش میدهد.
انواع مختلف واکسن ها:
ساخت واکسن سه روش اصلی دارد. تفاوت آنها در:
یا فقط از استفاده ویروس یا باکتری کامل است.
یا فقط از استفاده قسمتهایی ازویروس یا میکروب است که سیستم ایمنی بدن را تحریک می کند.
یا فقط از استفاده ماده ژنتیکی است که دستورالعمل های ساخت پروتئین های خاص را میدهد.
-Aروش باکتری یا ویروس کامل :
۱– واکسن غیر فعال
اولین روش برای ساختن واکسن، گرفتن ویروس یا باکتری های ناقل بیماری یا بیماری مشابه آن وغیرفعال کردن آنها یا از بین بردن (کشتن) آنها با استفاده از مواد شیمیایی، حرارت ویا با استفاده از اشعه است.
در این روش از فناوری استفاده میشود که اثربخشی، خود را بر روی انسان نشان داده است – منجمله واکسن های آنفلوانزا وفلج اطفال به این روش ساخته می شوند. این واکسن ها می توانند بطور معقول ساخته شوند.
با این حال، این روش برای پرورش ایمنی ویروس یا باکتری به امکانات آزمایشگاهی ویژه ای نیاز دارد بنابراین می تواند زمان تولید نسبتاً طولانی داشته باشد وواکسن حاصله احتمالاً در دو یا سه دوز تجویز می شود
۲– واکسن زنده ضعیف شده
یک واکسن زنده ضعیف شده ازیک نوع ویروس یا میکرب زنده اما ضعیف شده ویا یک نوع بسیار مشابه آن استفاده می کند.
واکسن های سرخک-اوریون- سرخچه (ROR) وواکسن آبله مرغان از این نوع واکسن ها هستند.
در این روش از فناوری مشابه واکسن غیرفعال استفاده میشود ومی توان آن را در مقیاس وسیعی تولید کرد.
باید دانست که، این نوع واکسن ها برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند مناسب نیست.
۳-واکسن ناقل ویروسی :
در این نوع واکسن ها از ویروسی بی خطر برای دادن قسمت های خاصی – به نام پروتئین – از ویروس مورد نظر استفاده می شود تا بتواند بدون ایجاد بیماری، پاسخ ایمنی را تحریک کند.
برای انجام این کار، دستورالعمل ساخت این قطعات خاص (پروتئین) از پاتوژن مورد نظرمثل (کورونا ویروس) به یک ویروس ایمن بی خطر تزریق می شود. سپس ویروس ایمنی به عنوان سکویی یا ناقل برای آزاد سازی پروتئین در بدن عمل می کند.
پس از تذریق به انسان این پروتئین (در مورد کورونا ویروس پروتئین S) باعث ایجاد پاسخ ایمنی می شود.
واکسن ابولا (Ebola) یک واکسن ناقل ویروسی است.
این نوع واکسن می تواند به سرعت تولید شود.
–Bروش زیر واحد (sous-unités)
واکسن های زیر واحد فقط از قسمتهای (زیرواحد) خاص ویروس یا باکتری که سیستم ایمنی بدن باید آنها رابشناسد استفاده میکنند.
در این روش از میکروب یا ویروس کامل استفاده نمی شود وهمچنین از ویروس ایمن به عنوان ناقل استفاده نمی شود.
زیر واحد ها می توانند پروتئین یا قند باشند.
بیشتر واکسن های موجود در برنامه (تقویم) واکسیناسیون کودکان، واکسن های زیر واحد هستند که کودکان را در برابر بیماری هایی مانند سیاه سرفه، کزاز، دیفتری ومننژیت مننگوکوک محافظت می کنند.
–Cراه وروش ژنتیکی (واکسن اسید نوکلئیک)
(Nucleic acid vaccine):
بر خلاف روش هایی که از یک میکروب کامل ضعیف یا مرده یا قسمت هایی از میکروب استفاده می کنند، در واکسن اسید نوکلئیک به سادگی از بخشی از ماده ژنتیکی استفاده می شود که دستورالعمل هایی را برای تولید پروتئین های خاص ارائه می دهد.
DNA و RNA دستورالعمل هایی هستند که سلول های ما از آنها برای ساخت پروتئین استفاده میکنند
در سلول های ما، DNA ابتدا بوسیله رونویسی به RNA پیام رسان (Messenger RNA) تبدیل می شود، که سپس از آن به عنوان الگویی برای ساخت پروتئین های خاص استفاده می شود.
سیستم ایمنی بدن در مواجهه با این پروتئین، ابتدا تصور میکند که ویروس کرونا وارد بدن شده وبرای محافظت از آن شروع به تولید پادتن یا آنتی بادی میکند.همان طور که گفتیم پادتن یا آنتی بادی نوعی پروتئین در دستگاه ایمنی بدن است که در برابر عوامل خارجی مانند ویروس ها وباکتری ها از بدن محافظت میکند. بنابراین با شناسایی این پروتئین وتولید آنتی بادی، اگر زمانی خود ویروس وارد بدن شود، سیستم ایمنی بدن آن را شناسایی کرده واز بین میبرد. یک واکسن مبتنی بر اسید نوکلئیک مجموعه خاصی از دستورالعمل ها را به سلولهای ما اعم از DNA یا mRNA ارائه می دهد تا پروتئین خاصی را که می خواهیم سیستم ایمنی بدن ما تولید کند آن را تشخیص دهد وشروع به تولید آنتی بادی (Antibody) مخصوص بکند
روش اسید نوکلئیک روش جدیدی برای تولید واکسن است. قبل از همه گیری COVID-19، هنوز چنین واکسنی مراحل تأیید کامل برای استفاده روی انسان را طی نکرده بود، اگرچه برخی از واکسن های DNA، از جمله در برخی سرطان ها، تحت آزمایشات انسانی قرار داشتند.
با توجه به همه گیری جهانی، تحقیقات در این زمینه بسیار سریع پیش رفته است وبرخی از واکسن های mRNA برای COVID-19 دارای مجوز استفاده اضطراری شده اند، به این معنی که اکنون می توانند در افراد تجویز شوند، بدون آزمایش های بالینی مرسوم (lll)، بیش از استفاده.
((واکسن ضد کووید: تزریق دوم برای چیست؟))
برای بیشتر واکسن های ضد کووید دو تزریق لازم است. اما آیا دوز دوم ضروری است؟ چگونه فاصله بین دو واکسیناسیون معلوم شده وچگونه واکسن جانسون وجانسون با یک دوز موثر است؟
سه تا از چهار واکسن مجاز آژانس دارویی اروپا (Pfizer / BioNTech، Moderna وAstraZeneca)، به دو تزریق نیاز دارند.
دوز اول آنتی ژن هدف را به بدن وارد می کند، در حالی که تزریق دوم باعث تقویت عمل کرد آن شده ومدت زمان پاسخ ایمنی را طولانی می کند. این امر خصوصاً در مورد واکسن های RNA messager صادق است.
ویلیام پتری، استاد پزشکی در دانشگاه ویرجینیا توضیح می دهد: “این واکسن ها برای فعال سازی مجدد لنف وسیت های ”’ T ‘” به تقویت نیاز دارند، که خود لنف وسیت های حافظه B (memory B lymphocytes) که تولید کننده آنتی بادی هستند را تحریک می کند.
فاصله بین دو دوز چگونه تنظیم می شود؟
بنا بر بیانات پروفسور آلن فیشر، مسئول استراتژی واکسن در فرانسه، اینها داده های کاملاً تجربی است. به عبارت دیگر، آنها توسط خود آزمایشگاهها بر اساس آزمایشات بالینی توصیه می شوند ولزوماً نباید به آنها یک ارزش صد در صد داده شود.
در ژانویه، ۲۰۲۱ فرانسه تصمیم گرفت تزریق دوم واکسن Pfizer را به جای ۲۱ روز توصیه شده در ابتدا به ۴۲ روز موکول کند. در انگلستان، تزریق دوم را حتی تا ۱۲ هفته پس از مصرف اولین دوز به تأخیر انداختند.
در مورد واکسن AstraZeneca، مطالعه ای توسط The Lancet نشان داد که اثر واکسن با فاصله ۱۲ هفته در مقایسه با فاصله ۶ هفته (۸۱٪ در مقابل ۵۵٪)، پاسخ آنتی بادی دو برابر بیشتر است.
به طور خلاصه، به نظر نمی رسد که طولانی شدن زمان بین دوزها مسئله ای باشد. مهمتر از همه، این استراتژی امکان واکسیناسیون هر چه سریعتر افراد را بدون نیاز به کنار گذاشتن دوزها فرآهم می کند.
آیا می توانیم بدون دوز دوم عمل کنیم؟
تفاوت بین دو دوز لزوماً واضح نیست.
آژانس ملی ایمنی داروها (ANSM) در فرانسه گزارش می کند که ۱۰ روز پس از اولین تزریق واکسن Pfizer اثر مثبت ٪ ۸۶ است، در مقابل ٪ ۹۵ ۷ روز پس از دوز دوم.
چرا باید به هر قیمتی دوبار واکسیناسیون کرد؟
تیم پروفسور فیشر هشدار می دهد: “خطر این است که کارایی پایین ترواکسن وماندگاری اش در بدن با یک دوز کمتر باشد.
” ANSM یادآوری می کند: “مدت زمان محافظت بالینی پس از دوز ۱ مشخص نیست بغیراز پنجره تجویز شده بوسیله لابراتوار تولید کننده (یعنی ۴۲ روز)” در پروتکل مطالعه شده تضمین دیگری نشده است”.
“استفاده از یک دوز واکسن، گزینه ای نیست که ثابت شده باشد، به ویژه با گذشت زمان. بنابراین این گزینه بر اساس تعمدی یا حتی بنیادی در حال حاظرقابل تصور نیست. “
چرا واکسن جانسون وجانسون فقط به یک دوز نیاز دارد؟
واکسن جانسن (زیرمجموعه جانسون وجانسون) که توسط آژانس دارویی اروپا در ۱۲ مارس ۲۰۲۱ تأیید شده است، با این حال نوید یک اثربخشی ۶۶٪ بعد از یک بار مصرف وحتی ۷۶٪ در برابر شکل های شدید بیماری را می دهد.
برای آزمایشگاه این بیشتر یک بحث تبلیغاتی است تا یک تفاوت علمی واقعی. زیرا داوطلبان شرکت کننده فقط مدت ۸ هفته پس از واکسیناسیون پیگیری شده اند وهیچ نشانه ای وجود ندارد که بعد از ۸ هفته پاسخ ایمنی کاهش پیدا نکند.
این آزمایشگاه همچنین آزمایشات را در نوامبر ۲۰۲۰ با دو تزریق با فاصله ۵۷ روز آغاز کرد. بنا بر اطلاعات اولیه Inserm که نظارت براین مطالعه را بعهده دارد نشان داده شده که برنامه واکسیناسیون در دو دوز (در مقابل یک بار تزریق) باعث بالا رفتن ۲ تا ۳ مقدار آنتی بادی تولید شده علیه SARS-CoV-2 است.
یک دوز برای افرادی که مبتلا بهCovid-19شده اند.
در افرادی که قبلاً به ویروس آلوده شده اند، مشخص شده است که فقط یک دوز واکسن لازم است.
مطابق با مطالعات مرجع عالی بهداشت فرانسه ” HAS ‘’ «High Authority of Health» «افرادی که به ” SARS-CoV-2 ‘‘مبتلا شده اند، خواه با آنکه علامتهای بالینی Covid-19 در آنها ایجاد شده باشد یا نه، حدود حداقل ۳ ماه بعد از عفونت محافظت ایمنی دارند، “سپس یک تک دوز واکسن نقش یادآوری خواهد داشت. در چنین حالی، واکسیناسیون باید طی ۶ ماه پس از بیماری انجام شود.
((واکسنهای سینوفارم وسینوواک ساخت چین:))
در تاریخ ۳۱ مارس ۲۰۲۱ بنابر، قضاوت کارشناسان سازمان بهداشت جهانی (WHO). واکسن های ضد Covid-19 آزمایشگاه های چینی Sinopharm وSinovac «ایمنی واثربخشی خوبی در برابر Covid-19 را در صورت بروز علائم در بیمار را نشان داده اند” در حالیکه در مورد افراد مسن وکسانی که از بیماری های دیگر رنج می برند کمبود اطلاعات وجود دارد “.
یک آزمایش بزرگ مرحله ۳ در چند کشور نشان میدهد که با دو دوز، به فاصله ۲۱ روز این واکسن، ۷۹٪ پس از دوز دوم در برابر ابتلا به SARS-CoV-2 موثر است.این واکسن غیر فعال به روش واکسن غیرفعال کامل با پرورش در روی سلولهای Vero تولید میشود.
واکسن «اسپوتنیک V» و «اسپوتنیک سبک» ‘‘Spoutnik Light” ساخت روسیه:
تاتیانا گالیکووا، معاون نخست وزیر بهداشت روسیه در ماه آوریل ۲۰۲۱، اعلام کرد
که واکسن Sputnik Light که برادر کوچک اسپوتنیک V است. در روسیه تأیید شده است.
این سرم جدید تفاوت چندانی با Sputnik V ندارد، وطبق گفته مرکز Gamaleïa، این واکسن به بیش از ۲۰ میلیون نفر در خارج از مرزهای روسیه برای مبارزه با SARS-CoV-2. تجویز شده است.
ویژگی اصلی: Sputnik Light نسبت به نسخه اصلی خود (Sputnik V) این است که در یک دوز واحد تجویز می شود.
طبق صندوق سرمایه گذاری مستقیم روسیه (RDIF)، بر اساس مطالعه منتشر شده در فوریه گذشته در The Lancet، واکسن تولید شده توسط موسسه تحقیقاتی Gamaleya پس از یک دوز اثر ایمنی آن، ۷۹.۴٪ است در مقابل ۹۱.۶٪ با دوز دوم.
این واکسن به روش واکسن ناقل ویروسی بر اساس یک پلت فرم ناقل آدنوویروس انسانی ساخته شده است وبه خوبی تحقیق وثابت شده که ایمن وموثر است
آسترا زنکا/آکسفورد
واکسن AstraZeneca Vaxzevria® در ۲۹ ژانویه ۲۰۲۱ مجوز بازاریابی را در اروپا دریافت کرد. این واکسن بعد از واکسن Pfizer-BioNTech دومین واکسن Covid-19 در فرانسه است. بیش از ۴،۰۶۸،۰۰۰ آمپول در ۶ ماه در فرانسه، فقط برای افراد بالای ۵۵ سال تزریق شده است.
در مورد عوارض جانبی واکسن در فرانسه، آژانس ملی ایمنی داروها ومحصولات بهداشتی ”’ ANSM ”’ در ۱۷ مه ۲۰۲۱ گزارش کرده که ۱۴۳۱۲ مورد عوارض جانبی (۰.۳۵٪ برای همه تزریق ها). وجود داشته که اکثریت قریب به اتفاق این موارد مربوط به سندرم های ‘” syndromes ‘‘‘شبیه آنفلوانزا، تب بالا، بدن درد، سردرد است.
این آژانس نشان می دهد که ۴ مورد جدید از ترومبوز ‘‘thrombosis ” مکانی غیرمعمول در این دوره مشاهده شده است، از جمله ۲ مورد مرگ، واز ابتدای واکسیناسیون ۱۱ مورد مرگ بواسطه ترومبز نشان داده شده است.
تزریق این واکسن در چندین کشور اروپایی مانند دانمارک، ایسلاند، نوروژ وغیره ممنوع شده است. در فرانسه این واکسن برای افراد زیر ۵۵ سال ممنوع است..
این واکسن به روش واکسن ناقل ویروسی تولید میشود
در ۳۱ دسامبر سال ۲۰۲۰، سازمان بهداشت جهانی (WHO) اولین تأیید اضطراری خود را برای واکسن ضد کووید Pfizer-BioNTech که در هند وکره جنوبی تولید میشوند اعطا کرد. وی همین کار را در ۱۵ فوریه ۲۰۲۱برای واکسن AstraZeneca ودر ۱۲ مارس ۲۰۲۱ نیز برای یکی دوزهای جانسون وجانسون انجام داد.
البته تمامی واکسنهای عرضه شده برای مقابله با بیماری کووید۱۹ دارای عوارض جانبی از جمله درد در محل تزریق، افزایش فشار خون، ورم، تب و لرز، سرفه خفیف، گرفتگی بینی، درد عضلات یا مفاصل، ضعف عمومی و سردرد است؛ عوارضی که در صورت بروز، حداکثر سه تا چهار روز پس از واکسینه شدن افراد از میان خواهد رفت.
همانطور که سازمان جهانی بهداشت وبسیاری از متخصصان بهداشت ودرمان نیز بارها تاکید کرده‌اند، این واکسنها نیز همانند بخش قابل توجهی از داروها دارای عوارض جانبی متفاوتی هستند، ولی در شرایط ضروریهمهگیری، استفاده از هر واکسن آزمایش شده ومورد تایید نهادهای بهداشتی تنها راه نجات فرد از شر بیماری کووید۱۹وایفای مسئولیت اجتماعی در قبال تلاش همگانی برای مهار ویروس کروناست.
برایخاتمه
بنابر گزارش WHO’‘ ‘‘««World Health Organization»» ‘’ سازمان بهداشت جهانی ‘‘بسی جای تاسف است که طبق معمول باز هم اتحادیه اروپا و ایالات متحده با خودخواهی، بی حد و بعلت منافع مالی۸۰ ٪ واکسنهای تولیدی در غرب را در این شرایط مهیب جهانی برای خود رزرو کرده اند با یک تحقیر برای باقیمانده انسانها.
کشورهای قدرت مند دیگر چون چین وروسیه از واکسن های خود در درجه اول برای خود استفاده میکنند ولی در عین حال مقدار زیادی از واکسنهای ساخت خود را در کشور های دیگر توزیع کرده اند آگاه به اینکه نجات وایمنی از این بیماری هولناک ممکن نیست مگر اینکه ۷۰ تا۸۰ درصد انسان های جهان در یک موقعیت ایمنی بطریق واکسیناسیون ویا ابتلا به این بیماری برسند.
متاسفانه یکبار دیگر شاهد این هستیم که حتی در یک موقعیت ضروری در یک بیماری همه گیر جهانی که باعث مرگ ملیون ها انسان است باز هم خودخواهی بشر وپول حکم میکنند
خانواده ای از مهاجران ترک در آلمان در سال ۱۹۷۰. پسری با پیراهن زرد وبدون کفش دانشمندی (Ugur Sahin) است که واکسن
حسین جان ، مقالهِ،آقای‌دکتر‌منصور‌شهابی‌برادر‌ِ
دانشمند عزیز‌را‌خواندم‌و‌به‌قول‌معروف،دوزاری،کاملا‌افتاد‌وحسابی
روشن‌شدم.از‌شما‌و‌می‌می‌جان،سپاسِ‌فراوان‌دارم‌برای‌این‌مقالهِ‌روشن‌کنندهِ
ابهاماتی‌که‌تا‌کنون‌برایِ‌من‌وجود داشت .سپاسِ‌فراوانِ‌مرا‌به‌ایشان
برسانید.
با‌آروزیِ‌تندرستی‌برای‌شما‌و‌می‌میِ
عزیز‌و‌همچنین‌سلامتی‌و‌موفقیت‌ِ
بیشتر‌برای‌آقایِ‌دکتر‌منصورِشهابی‌که
به‌راستی‌فرزندِ‌خلفِ‌پدر،وادامه‌دهندهِ
آوازه‌وافتخاراتِ‌پدر‌دانشمندشان
هستند .
با‌ارادت،حمید‌بزرگمهر .
با سپاس از لطف شما به جناب دکتر شهابی نازنین ممنونم که نظرات خود را ابلاغ فرمودید
دکتر منصور شهابی: سلام اطلاعاتی ارزشمند بود که جناب دکتر شهابی با تسلط کامل و تجربه وتحقیقات کافی ،بیان کرده اند. بی نظیر است
دکتر منصور شهابی: مقاله ی خیلی جامع ومفیدی بود متشکرم،وتبریک میگم برای داشتن چنین برادر خانمی .
باید به چنین خانمی افتخار کنی
من هم از آشنایی با این استاد فرزانه و داشتن مناسبات خویشاندی تشکر مینمایم
جادارد از جناب آقای کاظم خطیبی نسبت به ارشاد و راهنمایی من خصوص مقاله مفید واکسن کرونا که خیلی برایم مفید بود تشکر نمایم . م علیزاده
با سپاس ممنون از شما همشهری عزیز
با سلام و سپاس از لطف شما همشهری نازنین سپاسگزارم