تحلیل محتوای کلامی و مفهومی سخنان نامزدها در مناظره روز شنبه این معنا را به دست می‌دهد که کمر مردم ایران زیر بار گرانی خم شده، ارزش پول ملی کاهش یافته و قدرت خرید مردم از دست رفته، حجم نقدینگی افزایش چشمگیری داشته و خط فقر به طرز فجیعی رو به تزاید بوده، طبقه متوسط در حال حذف‌شدن و زباله‌گردی امری مرسوم در تمامی شهرهای ایران شده است. همه نامزدها، علت این معلول‌ها را تورم، افزایش نقدینگی در جامعه و ناکارآمدی مدیریتی و سیستمی ارزیابی کردند. از آنجایی که دیوار همتی کوتاه است، همه نارسایی‌های مملکت به دولت روحانی و همتی نسبت داده شد. اما واقعیت چیست؟
۱- از آنجایی که تحلیل وقایع اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تک‌ساحتی نبوده و به طرزی انکارنشدنی علل در هم تنیده‌اند، باید گفت نامزدهای محترم و به‌خصوص آقای همتی از بیان علل و به‌ویژه نقش سیاست خارجی و داخلی در اقتصاد طفره رفتند.
2- همه آشنایان به الفبای اقتصاد می‌دانند که تورم عامل اصلی گرانی، کاهش ارزش پول ملی، صعود خط فقر و… است، ولی تورم خود معلول عواملی است که باید به بیان آن پرداخت.
بدون شک، یکی از علل تورم در سال‌های اخیر را باید تحریم‌های ظالمانه دولت ترامپ و خروج آمریکا از برجام دانست. از آنجایی که در نیم‌قرن اخیر تمامی دولت‌های حاکم بر ایران، دولت‌های نفتی بوده و بودجه عمدتا بر اساس درآمد نفت نوشته شده است، دولت روحانی نیز از این موضوع مستثنا نبود و به همین دلیل درآمدهای دولت روحانی به‌ویژه درآمدهای نفتی با اعمال تحریم‌ها کاهش چشمگیری یافت و با اعمال تحریم‌های بانکی، همان درآمد اندک نیز در کشورهایی نظیر کره‌جنوبی، هند، چین، عراق و… بلوکه شد و امکان انتقال به کشور را نیافت؛ در نتیجه دولت مستأصل شد.
3- دولت روحانی که اجبار به پرداخت حقوق یارانه و هزینه‌های جاری و عمرانی کشور داشت، به ناچار ارز بلوکه‌شده در دیگر کشورها را به بانک مرکزی فروخته و در مقابل آن ریال دریافت و حقوق، یارانه و هزینه‌های یادشده را پرداخت کرده است. با اقدام مکرر این امر، حجم نقدینگی رو به تزاید گذاشت و از آنجایی که بانک مرکزی امکان وار‌دکردن دلارهای بلوکه‌شده و عرضه آن به بازار و جمع‌آوری ریال را نداشت، حجم نقدینگی افزایش چشمگیری پیدا کرد.
4- با افزایش نقدینگی، تورم فزونی یافت و به تبع آن ارزش پول ملی کاهش و گرانی اجناس و کالاها رو به افزایش گذاشت.
راه‌حل‌ها کدام‌اند؟ برخی نامزدها و صاحب‌نظران سیاسی بر این باورند که با تکیه بر توانمندی‌های داخلی می‌توان بر تورم و گرانی فائق آمد و گره‌زدن مشکلات اقتصادی داخلی به سیاست خارجی کار غلطی است. راهکار را در اصلاح ساختار بودجه و راه‌اندازی معادن جدید، تولید محصولات داخلی و… می‌دانند. اما واقعیت این است که در دهکده جهانی، امکان اداره جزیره‌ای کشور ممکن نیست و در عالم واقع امکان ندارد کشوری تمامی نیازهای خود را تولید کند و حتی ممکن است تولید محصولی اساسا به‌صرفه برای کشور نباشد؛ در نتیجه چاره‌ای جز تعامل با دنیا وجود ندارد. بنابراین تجدیدنظر در سیاست خارجی و داخلی و اصلاح ساختار بودجه و ساختارهای سیاسی-اقتصادی کشور، راهکار اصلی نجات مملکت از فقر، گرانی، تورم و بازیابی ارزش پول ملی است. اگر نگوییم علت‌العلل گرفتاری‌های مذکور سیاست خارجی است، لااقل ۵۰ درصد از گرانی، تورم و بدبختی‌های کمرشکن مردم به سیاست خارجی برمی‌گردد. آنچه همتی نگفت و باید می‌گفت، نقش سیاست خارجی است که منتهی به تحریم‌های ظالمانه و قطع ارتباط بانکی و تبادلات پولی و مالی با دنیا شده و ایران مجبور است برای دور‌زدن تحریم‌ها و واردات نیازهای خود، بهای گزافی به کاسبان تحریم بپردازد. آری همتی باید می‌گفت که مشکل کار کجاست و برای آن چه راه‌حلی دارد.
