مراسم کرب زنی در صالح آباد دامغان:سنگ زنی که با نام های دیگری مانند کَرب زنی(در بعضی از نقاط گیلان و مازندران) و چَق چَقی زنی (نائین و محمدیه استان یزد) بعنوان یکی از مجموعه روش های عزاداری در دامغان انجام می شود.

آیین و فلسفه سنگ زنی در روستای معصوم آباد و صالح آباد دامغان

سنگ زنی که با نام های دیگری مانند کَرب زنی(در بعضی از نقاط گیلان و مازندران) و چَق چَقی زنی (نائین و محمدیه استان یزد) بعنوان یکی از مجموعه روش های عزاداری در دامغان انجام می شود.

به گزارش خبرنگار مرآت،   بررسی و شناخت عزاداری ها بویژه عزاداری های سنتی نیازبه بررسی از دو دیدگاه مذهبی و تاریخی دارد. آنچه به عنوان مذهب در مراسم عزاداری به چشم می خورد لزوما”پشتوانه تکلیف دینی و اعتقادی را به همراه ندارد. اما می تواند پشتوانه تاریخی – فرهنگی داشته باشد که با ورود به حوزه مذهبی در انطباقی مناسب با شرایط، ضمن حفظ آشکار یا نهانی صبقه بومی خود به حیات خود وجهه قانونی می بخشد.از این روست که تنوع گسترده مراسم عزاداری در داخل ایران و کشورهای خارجی دیگر به چشم می خورد. جدای از وجوه اشتراک این تنوع عزاداری که زاده تعامل فرهنگی انسانها در طول تاریخ می باشد. جلوه های خاص و ویژه ای در اجرای مراسم عزاداری نیز در جای جای ایران و دیگر کشورها دیده می شود که می توان به عنوان ویژگی خاص آن مراسم در آن منطقه خاص بشمار آورد .

    مراسم جوش زنی و سنگ زنی در ایران نیز در این مقوله می گنجد. بررسی وجوه اشتراک و افتراق این دو مراسم فی نفسه و همچنین به لحاظ مکانی می تواند بسیار ارزشمند باشد.تنوع گسترده شیوه های سینه زنی ایرانیان با توجه به پیشینه تاریخی نخستین پایگاه شیعه و از سوی دیگر وجود صبقه های تاریخ کهن این کشور در زمینه سوگ های تاریخی، بر غنای این مقوله افزوده است. نگرش به این شیوه ها مثلا”توجه به حرکت های گوناگون دست و پا و بدن و زبان گفتاری که در تنوع مراثی و نوحه ها نمود پیدا می کند. گاه آنقدر به یکدیگر نزدیک می شود که بررسی تشخیص خاستگاه آن را با مشکل روبرو می سازد. حرکت همآهنگ پا و دست که بر زمین و سینه زده می شود. در مراسم سینه زنی بوشهر، هرمزگان و بسیاری از شهرهای حاشیه خلیج فارس مشابهت بسیاری با رسم سینه زنی مردم بعضی نقاط کرمان و یزد می یابد. همچنین است مشابهت آن با مراسم سنگ زنی روستای کهن و دیگر آبادیهای کشور.

مراسم سنگ زنی:

      سنگ زنی که با نام های دیگری مانند کَرب زنی(در بعضی از نقاط گیلان و مازندران) و چَق چَقی زنی (نائین و محمدیه استان یزد) بعنوان یکی از مجموعه روش های عزاداری، به شیوه ای گفته می شود که اجرا کنندگان این مراسم درحین خواندن مرثیه در سوگ امام حسین (ع) همراه با ریتم خاص نوحه، با زدن دو تکه چوب دایره ای شکل به یکدیگر همراه با حرکت های همگون و ریتمیک به عزاداری می پردازند. گر چه وجه اشتراک این مراسم در تمامی نقاط استفاده از دو تکه چوبی است که به هم می زنند. اما در اجرا  و زمان آن تفاوت های قابل توجهی به چشم می خورد. فلسفه انجام این مراسم بنا به روایات شفاهی موجود در مناطق برگزار کننده، نمادی است از سنگ بر سر زدن به عزای امام حسین(ع) که به مرور زمان چوب جایگزین سنگ شده است. عده ای نیز فلسفه این کار را نمایش و اعتراض گروهی در روز عاشورا در مخالفت با شمر به قصد تاختن اسب بر پیکر امام حسین(ع) می دانند.

پیشینه و خاستگاه تاریخی مراسم سنگ زنی:

      موضوع تعیین و تشخیص پیشینه تاریخی و خاستگاه مراسم سنگ زنی و شکل گیری آن هنوز در پرده ای از ابهام باقی مانده است. از آنجا که شیوه برگزاری این مراسم در نقاط مختلف کشور طیف گسترده ای را در بر می گیرد و سند مکتوب و مستندی در این مورد در هیچ یک از محل های برگزار کننده وجود ندارد. به ناگزیر هر یک از مردم برگزار کننده این مراسم بنا به اقوال شفاهی در پیدایش و فلسفه برگزاری آن سخن می گویند. صرف نظر از تأثیر و تأثراتی که ریشه در تاریخ فرهنگی ما دارد به احتمال قوی سنگ زنی و جوش زنی به شکلی که هم اکنون در روستای کهن مشاهده می شود یا در عصر صفوی و یا پس از آن شکل گرفته اگر چه ممکن است حرکات هماهنگ در این دو مراسم ریشه در مراسم بومی داشته باشد.

    “اهالی محله شعربافان( یکی از هفت محل لاهیجان) معتقدند مرحوم محمد ابراهیم غبرائی( متخلص به فانی ) در سفری که اواخر قرن ۱۲ هجری شمسی به کربلا داشته، این نوع ویژه عزاداری را دیده و پس از جست ‌و‌ جو درباره تاریخچه و فلسفه وجودی آن در بازگشت به شهر خود( لاهیجان )، با توجه به طبع شعری که داشته ریتم های جدیدی برای آن ابداع کرده و مرثیه هایی به زبان فارسی برای آن سروده و آن را در شب دسته محلّه شعر بافان به اجرا در آورده است.”(خبرگزاری شبستان گیلان (۹۱/۹/۱)

      در برخی از روستاهای سمنان که مجری این آیین سنتی – مذهبی هستند این مراسم راحکایت سوگواری و عزاداری قوم بنی اسد می دانند که پس از واقعه روز عاشورا به کربلا می رسند و وقتی با پیکر های بی سر و پاره پاره امام حسین(ع) و یارانشان مواجه می شوند به نشانه عزاداری سنگ هایی را بر می دارند و به سر و صورت خود می زنند. مردم سمنان قدمت این مراسم را به تقریب تا ۲۰۰ سال پیش برآورد می نمایند.

    در بین برگزار کنندگان مناطقی از یزد و کرمان نیز در این رابطه اتفاق نظر وجود ندارد. عده ای از برگزار کنندگان خاستگاه آنرا مشهد و یا یزد می دانند و در مورد تاریخ آن نیز جز روایات شفاهی مدرک و سند قابل اعتباری مشاهده نمی شود. مردم نایین و محمدیه یزد قدمت این آیین را ۴۰۰ سال می دانند.

محرم در صالح آباد:

آیین سنگ زنی : آیین سنگ زنی،حکایت سوگواری قوم بنی اسد است که پس از واقعه ی عاشورا به کربلا میرسند و با دیدن پیکر امام حسین (ع) و یارانش،سنگهایی را برمیدارند و به سر و سینه ی خود میزدند. مراسم سنتی سنگ زنی یکی از مراسم های قدیمی مردم روستای صالح آبادو دامغان است که قدمت آن به بیش از ۲۰۰ سال برمیگردد و از اول محرم به مدت ۲۰ شب،بعد از نماز مغرب و عشاء در مسجد صاحب الزمان این روستا برگزار میشود که در نوع خود در استان و کشور بی نظیر است. در این مراسم عزاداران حسینی با در دست گرفتن دو چوب خراطی شده،به اندازه کف دست،هماهنگ و هم نوا با آوای نوحه آنها را به هم میکوبند.

آیین های عزاداری : طوق بندی از روز اول تا هفتم محرم،سنگ زنی،سینه زنی،تعزیه خوانی،همایش شیرخوارگان و مراسم شام غریبان از جمله آیین های عزاداری در روستای صالح آبادوی دامغان میباشد. این روستا در روز یازدهم محرم،مراسم تعزیه خوانی به صورت خاص برگزار میکند که اکثر مردم روستاهای قهاب رستاق و قهاب سرسر و حتی از شهرهای مختلف کشور و شهرهای همجوار در این مراسم شرکت میکنند.

روستای صالح آبادو در بخش امیرآباد،منطقه ی قهاب رستاق،واقع در قسمت جنوب شهرستان دامغان و در ۲۰ کیلومتری جاده دامغان-اصفهان قرار دارد.