جلال ساداتیان در گفتگو با فرارو تحلیل کرد: باید با «روسیه» چه کنیم؟
فرارو- از روز چهارشنبه ۲۹ آذر ماه که روسیه در کنار کشور‌های عربی ایستاد و از بیانیه این کشورها درباره حق مالکیت ابوظبی بر جزایر سه‌گانه تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی حمایت کرد، تا کنون، واکنش‌ها به این موضوع ادامه دارد.
به گزارش فرارو، بسیاری از چهره‌های سیاسی و نمایندگان مجلس به موضع گیری روسیه واکنش نشان دادند و شهرداری تهران با نصب بنر‌هایی مقابل سفارت روسیه در تهران به اقدام این کشور در همراهی با ادعای ضدایرانی امارات و برخی کشور‌های عربی درباره جزایر سه گانه اعتراض کرد.
شهریار حیدری نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در این باره گفت: «روسیه ابتدا باید در خصوص مواضع اخیر خود عذرخواهی کند در غیراینصورت در روابطمان با این کشور تجدید نظر خواهیم کرد. روسیه بیش از هر کشور دیگری می‌داند که این جزایر جزء لاینفک ایران است، اما به دنبال بهره برداری از موقعیت اقتصادی و انرژی کشور‌های عربی و سوءاستفاده از شرایط موجود است.»، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی نیز با انتشار مطلبی در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس، نوشت: «روابط با روسیه بر اساس منافع ملی ایران و احترام متقابل تنظیم شده است. هرگونه ادعایی که قصد خدشه به تمامیت ارضی ایران را داشته باشد حتماً خلاف این اصول است، از سوی ایران برخلاف این روابط ارزیابی شده و با پاسخ جدی مواجه خواهد شد. روسیه باید مراقب سوءاستفاده غرب از اشتباهاتش باشد.»
اهمیت جزایر سه گانه، به عنوان یکی از مسائلی که به طور مستقیم با منافع ملی ارتباط دارد، باعث شد تعداد واکنش‌ها روز به روز افزایش پیدا کند. روز دوشنبه سوم دی ماه نیز، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه گفت: «در ارتباط با تمامیت ارضی کشورمان با هیچ طرفی تعارف نداریم.» کنعانی پیشتر نیز، در توییتر نسبت به این مسئله اعتراض کرده بود.
با توجه به این شرایط پرسش‌هایی مطرح است از جمله این که اساسا ایران در تنظیم روابط دیپلماتیک با متحدان خود چگونه عمل می‌کند و نوع واکنش مقامات حوزه سیاست خارجی ایران، به روسیه باید چگونه تنظیم شود؟ جلال ساداتیان، دیپلمات پیشین ایران در بریتانیا و مدیرکل پیشین شرق آسیای وزارت خارجه در گفتگو با فرارو به این پرسش‌ها پاسخ داده است:
هیچ کشوری مثل ایران رفتار نمی‌کند
جلال ساداتیان به فرارو گفت: «ماجرا این است که اگر ما در حوزه سیاست خارجی، به سمتی یک طرفه تمایل پیدا کنیم و ابراز علاقه بیش از حد نشان دهیم یا بالعکس، خصومت و دشمنی افراطی نشان دهیم، طبیعیست که قطعا مشکلاتی جدی ایجاد می‌شود. در حالی که اگر حد و اندازه روابط خود را با یک توازن و تعادل تنظیم کنیم، شرایط متفاوت است. ما باید تابع منافع خود تصمیم بگیریم. همانطور که همه کشور‌های جهان نیز همین کار را انجام می‌دهند و تابع منافع خود هستند. هر کشوری برای خود منافع مشخصی تعریف کرده است. در خصوص کشور ما، منافع ملی، گاهی فراتر می‌رود و برخی موارد دیگر را نیز لحاظ می‌کنیم.»
وی افزود: «تفاوتی ندارد که طرف مقابل ما، چین و روسیه باشد یا ایالات متحده و اروپا، یا حتی قدرت‌های نوظهور اقتصادی و سیاسی. در مقابل هر یک از این کشورها اگر بتوانیم تعادل ایجاد کنیم، این تعادل می‌تواند تضمین کننده روابط ما باشد. اما متاسفانه در روابط بین الملل «با یک غوره سردی مان می‌کند و با یک مویز گرمی». هیچ کشوری مثل ما رفتار نمی‌کند. بین همسایه‌های ما نیز هیچ کشوری مثل ایران رفتار نمی‌کند. برای مثال عربستان، تا بن دندان آمریکایی است، اما می‌بینیم که در شرایط مقتضی چگونه به سمت چین و روسیه گردش می‌کند. درواقع سیاستمدار باید بداند مهمترین راه حل دیپلماتیک در روابط بین المللی این است که هر کشوری بداند چگونه از کارت‌های خود در روابط خارجی استفاده کند. اگر بتوانیم خود را با این نوع سیاست ورزی در عرصه بین الملل تطبیق دهیم، می‌توانیم منافع ملی کشور را تضمین و تامین کنیم.»
هر کشوری از زاویه منافع خود به مسائل نگاه می‌کند
دیپلمات پیشین ایران در بریتانیا گفت: «ما در بعد تقویت میدان و گرفتن تکنیک‌های نظامی و جنگ افزار‌هایی که نیاز داشتیم، تا حدودی از تجارب و امکانات روسیه استفاده کرده ایم و بخشی از قدرت حضور در میدان نظامی را در سایه ارتباطات با چین و روسیه به دست آورده ایم. در مقاطعی هم روسیه آراء خاصی را در مجامع بین المللی داده که ما از این آراء استفاده کرده ایم. همچنین در بحث مقابله با داعش، نیروی هوایی روسیه در کنار نیروی زمینی ایران همکاری کردند؛ بنابراین در مقاطعی، در جهت اهدافی که مورد نظرمان بوده، از روسیه کمک گرفته ایم. به خاطر همه این دلایل، ما نمی‌توانیم روسیه را به یکباره فراموش کنیم یا بگوییم که باید این کشور را از معادلات سیاسی خود حذف کنیم، اما باید از بها دادن بیش از حد به روسیه نیز اجتناب کنیم. درواقع بد نیست هر چند وقت یک بار یک بازبینی در روابطمان داشته باشیم و ببینیم که آیا همان تعریفی که ما از روابطمان با روسیه داریم، روسیه نیز نسبت به روابطش با ما دارد؟ آیا چین هم همان تعریف و ذهنیتی که ما نسبت به آن‌ها داریم را نسبت به ما دارد؟ ایا همان سطح وفاداری و عرق که ما نسبت به متحدانمان داریم، آن‌ها هم نسبت به ما دارند؟»
وی افزود: «این بسیار مهم است که متوجه باشیم هر کشوری، روابط خود را از زاویه منافع خود با ما تعریف می‌کند و از همان زاویه نیز با ما گفتگو می‌کنند. این در حالیست که ما به شکل یک طرفه و بدون در نظر گرفتن شرایط دیپلماتیک و استراتژیک با دیگر کشورها، روابطمان را شکل می‌دهیم. ما مدتی پیش درست مثل همین مشکلات را با چین نیز داشتیم و شکایت می‌کردیم که چرا چین موضعی نزدیک به کشور‌های عربی گرفته و منافع ما را نادیده گرفته است. اکنون نیز، درباره روسیه، تاریخ تکرار شده است و از رفتار روسیه ابراز ناراحتی می‌کنیم؛ بنابراین شاید وقت آن رسیده که به جای بررسی رفتار دیگر کشورها، روی رفتار‌های خودمان متمرکز شویم. افراط و تفریط در هر بعد آن بد است و در روابط سیاسی از همه جا بدتر. هم اکنون نیز حوثی‌ها در دریای سرخ رفتار‌هایی انجام داده اند که حساسیت ایالات متحده را برانگیخته است. رفتار‌ها و موضع گیری‌های ما در قبال این شرایط بسیار مهم است و نباید به شیوه‌ای رفتار کنیم که حساسیت‌ها را افزایش دهد.»
مدیرکل پیشین شرق آسیای وزارت خارجه گفت: «رفتاری که روسیه در قبال ایران در پیش گرفته، مثل این است که ما در جریان جنگ اوکراین و روسیه می‌گفتیم حق با اوکراین است و روسیه نباید مدعی نفوذ در کریمه باشد. ما این‌ها را نگفتیم، اما می‌بینیم که روسیه در اجلاس اعراب علیه ما رفتار می‌کند. هر چند که پشت این رفتار‌ها برخی انگیزه‌های مادی و امنیتی است، اما به هر حال ایران نیز باید هوشمندانه‌تر عمل می‌کرد. اگرچه از نماینده مجلس تا روزنامه کیهان به این اتفاقات واکنش نشان دادند، اما واکنش‌های دولت و رئیس جمهور به این موضوع به اندازه کافی کوبنده و تند نبود. قرار نیست با روسیه درگیر شویم، اما باید بدون رودروایسی و بر اساس حفاظت از منافع ملی خود، از ابزار‌های دیپلماتیک استفاده کنیم. مسئله حفاظت از منافع ملی جای تعارف و شوخی ندارد. باز هم به بحث توازن دیپلماتیک برمی گردم و تاکید دارم که باید با در نظر گرفتن محاسن رابطه با روسیه واکنش مناسب را نشان می‌دادیم. از دید من موضع گیری وزارت خارجه و رئیس جمهور در قبال این وضعیت، ضعیف بود.»
