تهران- ایرنا- وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از تاسیس «پایگاه میراث جهانی ناملموس» و انتصاب سرپرست این پایگاه و همچنین سرپرست میراث جهانی «کاروانسرای ایرانی» خبر داد.
به گزارش ایرنا از روابط عمومی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، در آستانه روز جهانی میراث فرهنگی ناملموس (۱۷ اکتبر – ۲۶ مهرماه)، پایگاه میراث جهانی ناملموس تاسیس و سیما حدادی به عنوان سرپرست این پایگاه جهانی منصوب شده است.
بنا به این گزارش مصطفی پورعلی مدیرکل امور پایگاه‌های میراث ملی و جهانی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، در احکامی جداگانه، سیما حدادی را به سرپرستی پایگاه میراث جهانی ناملموس و عبدالمهدی همت‌پور را به سرپرستی میراث جهانی کاروانسرای ایرانی منصوب شدند.
در این احکام جداگانه آمده است: امید است با توجه به حساسیت این جایگاه و ظرفیت‌های موجود، با برنامه‌ریزی منسجم ضمن هماهنگی با اداره‌کل پایگاه‌ها و تعامل با مدیران ستادی و استانی، نسبت به انجام امور محوله اقدام کنید.
میراث فرهنگی ناملموس به رسوم، نمایش‌ها، اصطلاحات، دانش، مهارت‌ها و نیز وسائل، اشیا، مصنوعات دستی و فضاهای فرهنگی مرتبط با آنها اطلاق می‌شود که اجتماعات، گروه‌ها و در برخی از موارد افراد آنها را به عنوان بخشی از میراث فرهنگی خود می‌شناسند. این میراث فرهنگی ناملموس که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود، همواره توسط اجتماعات و گروه‌ها در پاسخ به محیط، طبیعت و تاریخ آنها مجدداً خلق می‌شوند و حس هویت و استمرار را برای ایشان به ارمغان می‌آورد.
ایران با ثبت ۲۴ اثر میراث فرهنگی ناملموس در فهرست جهانی یونسکو در رتبه پنجم جهان قرار دارد. همچنین با ثبت ۲۷ اثر میراث ملموس جهانی در میان ۱۰ کشور اول جهان قرار دارد که یکی از این آثار «کاروانسرای ایرانی» است که شهریورماه سال ۱۴۰۲ به‌عنوان بیست و هفتمین اثر تاریخی و طبیعی ایران در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو ثبت جهانی شد.
«همچنین کاروانسرا‌های ایرانی مستقیماً درگیر تحولات اجتماعی، فرهنگی بودند، به گونه‌ای که تأثیر آن را در ادبیات، شعر، نقاشی، مینیاتور، موسیقی و همچنین معماری می‌توان دید. از نظر مقایسه، تفاوت کاروانسرا‌های ایرانی با چند نوع دیگر از کاروانسرا‌های موجود در خارج از ایران در شکل و نقشه است. زیرا به نظر می‌رسد نوع دیگر کاروانسراها از نمونه‌های اولیه ایرانی آمده است.»
دیرگچین (قم)، نوشیروان (اصفهان)، پرند/قلعه سنگی (رباط کریم)، رباط شرف (سرخس)، سنگی انجیره (اردکان)، جمال‌آباد (میانه)، عباس آباد تایباد (تایباد)، فخر داوود (نیشابور)، شیخعلی خان (شاهین شهر)، مرنجاب (آران و بیدگل)، امین آباد (شهررضا)، گبر آباد (قمصر)، مهیار (شهررضا)، گز (دهستان گز)، کوهپایه (کوهپایه)، مزینان (داورزن)، ایزدخواست (آباده)، فخرآباد (بجستان)، سرایان (سرایان)، قصر بهرام (گرمسار)، آهوان (خاورشهر)، میامی (شاهرود)، عباس‌آباد (شاهرود)، میاندشت (شاهرود)، زین الدین (مهریز)، میبد (میبد)، فارسفج (تویسرکان)، خواجه نظر (جلفا)، دهدشت (دهدشت)، بیستون (بیستون)، گنجعلی خان (کرمان)، گویجه بل (اهر)، خوی (خوی)، صائین (نیر)، تی تی (سیاهکل)، باغ شیخ (ساوه)، زعفرانیه (سبزوار)، مهر (سبزوار)؛ ینگه امام (ساوجبلاغ)؛ بستک (بستک)؛ براز جان (برازجان)، خرانق (اردکان)، آجری انجیره (یزد)، افضل (شوشتر)، نیستانک (نائین)، چاه کوران (راور)، چمشک (پل دختر)، رشتی (اردکان)، تاج آباد (بهار)، ده محمد (طبس)، خان (خوی)، چهل پایه (طبس)، سعد السلطنه (قزوین) و رباط قلی (جاجرم)، ۵۴ کاروانسرا و رباطی هستند که در پرونده کاروانسرا‌های ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شدند.
یکی از بزرگترین و قدیمی ترین کاروانسراها در ایران
صحرای ایران مملو از کاروانسراها های طولانی و متروک است و کاروانسراهایی پر پیچ و خم وسط حیاط های بزرگ مستطیل شکل دارد که کاروان های بازرگانان در آن استراحت می کنند ، تجارت می کنند و شب قبل از ادامه سفر طولانی خود در امتداد جاده ابریشم استراحت می کنند.مجموعه تاریخی در مرکز پارک ملی کویر، مسیر قدیم جاده قم به ورامین یا ساوه به ورامین و گرمسار و در ۸۰ کیلومتری از مرکز استان قم قرار گرفته است. برای حضور در این اثر تاریخی ابتدا باید به جاده آسفالت شده‌ی قم به روستای علی آباد وارد شد و سپس از جاده‌ای خاکی به سمت دیر گچین حرکت کرد. همچنین می‌توان از شهر ورامین پس از عبور از فاصله‌ای حدود ۲۰ کیلومتر مجموعه‌ی دیر گچین را مشاهده کرد.کاروانسرای دِیرِ گچین، یکی از بزرگ ترین کاروانسرا‌های ایران، بر سر راه جاده تاریخی ری به قم در مرکز پارک ملی کویر قرار دارد. ویژگی‌های منحصر به فرد این اثر باعث شده آن را «مادر کاروانسرا‌های ایران» بنامند.
دیر گچین در بخش مرکزی شهرستان قم، ۸۰ کیلومتری شمال شرقی شهر قم واقع شده‌است. این بنا را به‌خاطر داشتنِ گنبدی از جنس گچ دیر گچین نامیده‌اند، اما اکنون چنین گنبدی در بنا وجود ندارد.بنای کاروانسرا مربوط به دوره ساسانی است و آن را در دوران سلجوقیان، صفویان، و قاجاریان مرمت و بازسازی کرده‌اند. شکل کنونی آن متعلق به دوران صفویه است.
این کاروانسرا در راه باستانی ری به اصفهان مشهور به «راهِ دیر» قرار دارد. در پی تغییر جاده تهران به قم از راهِ دیر به مسیر حسن‌آباد در زمان امین‌السلطان، دیر گچین متروکه شد و افراد محلی از آن برای نگهداری دام استفاده بردند.
یکی از زیباترین آثار تاریخی و نمونه‌های بی‌نظیر معماری دوره قاجار در ایران کاروانسرای درون‌شهری سعدالسلطنه است که نزد مردم بیشتر به عنوان «سرای سعدالسلطنه» معروف است و بزرگترین کاروانسرای درون‌شهری ایران است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قزوین ، یکی از زیباترین آثار تاریخی و نمونه‌های بی‌نظیر معماری دوره قاجار در ایران کاروانسرای درون‌شهری سعدالسلطنه است که نزد مردم بیشتر به عنوان «سرای سعدالسلطنه» معروف است. کاروانسرای سعدالسلطنه بزرگترین کاروانسرای درون‌شهری ایران است که به دستور باقرخان سعدالسلطنه حاکم قزوین در دوره قاجار ساخته شده و به همین خاطر سرای سعدالسلطنه نام گرفته است.
سرای سعدالسطنه از آنجایی که در خیابان امام‌خمینی (بازار) قرار گرفته، از نظر وضعیت دسترسی هم جزو بهترین اماکن تاریخی استان قزوین است و در سال‌های اخیر هم همواره پربازدیدترین مجموعه تاریخی و فرهنگی استان قزوین لقب گرفته است.
باقرخان سعدالسلطنه اصفهانی که پسردایی امین‌السلطان صدراعظم ۳ پادشاه قاجار (ناصرالدین‌شاه، مظفرالدین‌شاه و محمدعلی‌شاه) بود، برای تسهیل مراودات بازرگانی با ترکیه و روسیه دستور داد که کاروانسرایی در زمینی به وسعت ۲۷ هزار متر مربع و با ۴۰۰ حجره ساخته شود. طراحی این بنا توسط ۲ معمار اصفهانی و ۲ معمار قزوینی صورت گرفت که در نهایت احداث این بنا را در سال ۱۳۱۲ هجری‌قمری به پایان رساند.
کاروانسرای سعدالسلطنه تا قبل از جنگ جهانی اول مرکز تجارت شهر محسوب می‌شد، اما بعد از تغییرات سیاسی حکومت روسیه، موقعیت خود را به‌عنوان پل ارتباطی بازرگانی بین اروپا و آسیا از دست داد و فعالیت‌های بازرگانی در آن راکد شد. ادامه همین وضعیت باعث شد که سرای سعدالسلطنه از مرکز تجاری اصلی شهر به محلی برای کارگاه‌های فرش‌بافی، تولید کفش و چوب‌بری تنزل پیدا کند و در سال ۱۳۷۷ فقط ۱۰ واحد تجاری فعال در این کاروانسرا باقی مانده بود.
به همین خاطر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خریداری غرفه‌های سرای سعدالسلطنه را شروع کرد و صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی متولی مرمت این بنا شد که بعد از اتمام مرمت این مجموعه تاریخی و فرهنگی که جزو ۳۸ بنای منتخب میراث فرهنگی کشور است، به مدت ۲۸ سال به شهرداری قزوین اجاره داده شد.
معماری سرای سعدالسلطنه یکی از زیباترین معماری‌های اسلامی و ایرانی در جهان محسوب می‌شود و ۶ حیاط سعدالسلطنه، سعدیه، شترخان، بهشتیان، نگارالسلطنه و قهرمانی جزو زیباترین محوطه‌های تاریخی کشور محسوب می‌شوند. همچنین گرمابه یا حمام سنتی سعدیه و راسته وزیر جزو بی‌بدیل‌ترین بخش‌های این کاروانسرا به حساب می‌آیند که همواره موضوع نابی برای عکاسی گردشگران ایرانی و خارجی هستند.
همچنین در سال‌های اخیر ۲ موزه شاهنامه و اسطورهها و موزه دکتر علی‌اکبر صالحی هم به جاذبه‌های دیدنی سعدالسلطنه افزوده شده است. موزه شاهنامه، اسطورهها و مردم‌شناسی شامل اسطورهها، قهرمانان ملی ایران و داستان‌های کتاب ارزشمند شاهنامه است و موزه دکتر صالحی هم شامل هدایای دکتر صالحی در دوره وزارت امور خارجه می‌شود که از روسای جمهور، نخست وزیر، سفرا و شخصیت‌های جهانی دریافت کرده بود.
