مهمانان ناخوانده پشت درهای مسجد رنگونی‌ها/ اروندرود در چشم‌انداز آینده مسجد
مسجد رنگونی‌ها در بیشتر روزهای سال، مهمان ناخوانده نمی‌پذیرد؛ این بنا که نوروز امسال، رکورددار جذب گردشگر در آبادان بود، در دیگر ماه‌های سال فقط در صورتی که هماهنگی‌های لازم از قبل با اداره میراث فرهنگی شهرستان انجام شده باشد، امکان بازدید دارد.
به گزارش ایسنا، مسجد رنگونی‌ها با بیش از ۱۰۰ سال قدمت در خیابانی است که به موازات آن ساحل اروندرود قرار دارد و از طرف دیگر، دروازه اصلی پالایشگاه نفت آبادان به این خیابان باز می‌شود. خیابانی پرتردد که بیشتر آن، بخش‌های اداری و صنعتی پالایشگاه است. همین موقعیت جغرافیایی مسجد سبب می‌شود، راه تعداد زیادی از رهگذران و گردشگران به این بنا برسد.
علی حیدری، تورگردان به خبرنگار ایسنا گفت: به‌جز ایام نوروز، درهای مسجد رنگونی‌ها معمولا بسته بوده است. گردشگران در طول سال فقط در صورت انجام هماهنگی می‌توانند داخل مسجد را ببینند. گردشگرانی هم که انفرادی سفر می‌کنند نمی‌توانند مسجد را ببینند!
او با اشاره به اینکه موزه پمپ بنزین آبان هم معمولا بسته است، گفت: دو سال پیش، در بیشتر روزهای سال نمی‌شد داخل مسجد را دید. البته امسال مدیر میراث فرهنگی آبادان و مناطق آزاد همکاری خوبی با بازدیدکنندگان گروهی داشته‌اند.
این تورگردان با اعتقاد به اینکه مشکل اصلی مسجد رنگونی‌ها نداشتن متولی است، ادامه داد: سازمان منطقه آزاد و اداره میراث فرهنگی هر دو خود را متولی این بنا می‌دانند. این در حالی است که تعداد نیروهای میراث فرهنگی آبادان فقط سه چهار نفر است و بقیه افراد، افتخاری کار می‌کنند.
حیدری در پایان پیشنهاد کرد که مسجد رنگونی‌ها با تعیین شرایط و ضوابط مشخص برای حضور بازدیدکنندگان، به شرکتی بخصوصی واگذار شود تا در طول سال درهای آن روی همه گردشگران باز باشد.
ایسنا پیش از این نیز در گفت‌وگو با یک دوستدار میراث فرهنگی به موضوع مشکلات گردشگران برای دیدن این اثر پرداخته بود. احمد امیری مهر ماه ۱۴۰۱ به خبرنگار ایسنا گفته بود: این جاذبه تاریخی روی گردشگرانی که آبادان را به عنوان مقصد گردشگری خود انتخاب می‌کنند بسته است و فقط در مناسبت‌های خاص و ایام نوروز گردشگران می‌توانند از این مسجد دیدن کنند. مرمت و بازگشایی این بنای ارزشمند به دلیل ویژگی‌های شاخص و معماری بی‌نظیر می‌تواند در جذب گردشگران داخلی و خارجی مؤثر باشد.
گردشگران انفرادی امکان دیدن مسجد رنگونی‌ها را ندارند
در این‌باره، سیدشمس‌الدین نوربخش، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان آبادان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا در پاسخ به این پرسش که چرا بیشتر گردشگران پشت درهای بسته مسجد رنگونی‌ها می‌مانند؟ توضیح داد: دلیل آن پیچیده نیست؛ اگر درِ مسجد به‌صورت مستمر باز باشد، دست‌کم دو نیرو لازم دارد، اما ما این امکان را نداریم که هم در موزه آبادان و هم در مسجد رنگونی‌ها نیرو داشته باشیم.
او ادامه داد: در مواردی که تورهای گردشگری، علمی، دانشجویی، پژوهشی و … از ما بخواهند، می‌توانند از بنا دیدن کنند. البته گردشگران انفرادی امکان بازدید از این بنا را ندارند، مثلا اگر یک گردشگر ساعت ۱۰ صبح برسد، ما نمی‌توانیم مسجد را برای او باز کنیم، باید از قبل هماهنگی‌ها انجام شده باشد.
دورنگی دیوارهای مسجد یک روش مرمتی است!
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان آبادان درباره مرمت بخش‌هایی از مسجد که از مدتی پیش در حال انجام است، یادآوری کرد: هر سال براساس اعتباری که در اختیار ما قرار می‌گیرد، بخشی از مسجد شامل ضوابط مرمتی می‌شود. سال گذشته، بخشی از بنا مرمت شد و امسال حدود ۴۵۰ میلیون تومان اعتبار در اختیار ما قرار گرفت که برای برداشتن اسکلت فلزی نصب‌شده روی بنا استفاده شد. آن اسکلت از نشست بنا جلوگیری می‌کرد و حالا که نشست متوقف شده، اسکلت هم برداشته شده است.
نوربخش درباره دلیل دو رنگ بودن دیوار داخل مسجد، اظهار کرد: دو رنگ بودن دیوارهای داخلی، یک روش مرمتی است؛ وقتی این بنا را مرمت می‌کنند برای آنکه قسمت مرمت‌شده نسبت به قسمت قدیمی قابل تشخیص باشد، قسمت مرمت‌شده را تیره‌تر می‌کنند. رنگ تیره‌تر که در مسجد دیده می‌شود مربوط به قسمت‌های مرمتی در سال‌های ۱۳۷۹ و ۱۳۸۰ است. این مسجد حدود ۱۰۰ متر از رودخانه فاصله دارد و رطوبت در این منطقه بالاست. هر سال قسمت‌هایی را که براثر رطوبت آسیب می‌بینند، دوباره مرمت می‌کنیم. قسمت عمده‌ای که رطوبت دارد نزدیک به کف بناست. به همین دلیل، قسمت‌های نزدیک به زمین تیره‌تر هستند.
او درباره استفاده از لوله‌های نفت به جای ستون در داخل فضای مسجد نیز توضیح داد: کارمندان کمپانی هند شرقی ساکنان شهر یانگون (از شهرهای میانمار) بودند، وقتی متقاضی ساخت مسجد شدند، شرکت نفت تجهیزات و امکاناتی از جمله لوله‌های نفت را در اختیارشان قرار داد، این ستون‌ها در حال حاضر کاربری نمادین دارند و از داخل تقویت شده‌اند.
ایجاد جذابیت گردشگری با ایجاد چشم‌انداز رو به رودخانه
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان آبادان در پاسخ به پرسشی درباره برنامه‌های اداره میراث فرهنگی برای بخش پشتی مسجد، گفت: می‌خواستیم دیوار انتهایی مسجد را که پشت آن اروندرود است، حذف و با مصالح جدید فضایی ایجاد کنیم که نمای رو به رودخانه داشته باشد. اگر این کار را انجام دهیم برای گردشگران جذاب می‌شود. البته باید برای انجام این کار باید تاییدیه‌های مختلف را بگیریم و ببینیم امکان حذف این دیوار که در دهه‌های اخیر ساخته شده است وجود دارد یا خیر، چون اسکله شرکت پالایش نفت در آنجا وجود دارد و باید با آنها هماهنگی شود.
او ادامه داد: گردشگران آبی که از رودخانه تردد می‌کنند، در گذشته می‌توانستند مسجد رنگونی‌ها را ببینید، ولی حالا امکان دیدن مسجد محدود شده است و فقط تاج مسجد دیده می‌شود. اگر چشم‌انداز مسجد به اروندرو باز شود، گردشگران از روی آب می‌توانند مسجد را ببینند.
او همچنین در پاسخ به این پرسش که چرا از پاسگاه کنار مسجد به گردشگران داخل حیاط برای عکاسی تذکر داده می‌شد؟ گفت: معمولا مانعی برای عکاسی از مسجد رنگونی‌ها وجود ندارد، شاید در موردی خاص تذکر داده شده است.
مدیر وقت میراث فرهنگی منطقه آزاد اروند که این مسجد در محدوده آن واقع شده است نیز اسفند ماه سال ۱۴۰۰ گفته بود: بیشترین مشکل رنگونی‌ها درحال حاضر رطوبت بسیار بالا، تَرَک و رانش است که اگر با همکاری اداره میراث فرهنگی استان خوزستان مرمت شود، درهای مسجد رنگونی‌ها شبانه‌روز باز می‌شود.
به گزارش ایسنا، مهاجرانی که از کشورهایی مانند هند، پاکستانی و برمه (میانمار) برای کار در پایشگاه نفت آبادان به این شهر آمده بودند در سال ۱۲۹۰ هجری شمسی شروع به ساختن مسجد رنگونی‌ها در زمینی متعلق به شرکت نفت ایران و انگلیس کردند. براساس اسناد موجود، ساخت این مسجد حدود هشت سال طول کشید. معماری و گچ‌بری‌هایی رنگارنگ این مسجد که ثبت ملی هم شده است، با دیگر بناهای مذهبی و تاریخی آبادان تفاوت دارد و به همین دلیل جاذبه‌ای دیدنی برای گردشگران به شمار می‌آید.
