مشاغل خانگی با طعم سوزن‌دوزی؛ هنر دست زنان سیستان و بلوچستان چشم‌انتظار بازارچه

به گزارش ایرنا، در پهنای پهناور سیستان و بلوچستان، جایی که تاریخ با فرهنگ درهم آمیخته و هنر از تار و پود زندگی مردمش سرچشمه می‌گیرد، دستان هنرمند زنان این دیار، قصه پرغصه و پرامید «صنایع دستی» را روایت می‌کنند. این هنرها که از کودکی با پوست و گوشت جانشان عجین شده و از مادرانشان به ارث برده‌اند، امروز نه تنها بخشی از هویت فرهنگی این منطقه، بلکه موتور محرکه اقتصاد خانوار و نمادی از استقامت و تلاش بانوان این سرزمین است.

صنایع دستی سیستان و بلوچستان، همچون نگینی درخشان بر انگشتری ایران، از اصیل‌ترین و شاخص‌ترین هنرهای دستی نه تنها در سطح ملی، بلکه در جهان شناخته می‌شود. قدمت این هنرها به درازای تاریخ این مرز و بوم بازمی‌گردد و همواره مورد توجه و تحسین مردم ایران و جهان بوده است. در این میان، دستان پرتوان زنان سیستان و بلوچستان، تار و پود زندگی خود را با نخ‌های رنگین سوزن‌دوزی، خامه دوزی، سکه دوزی، حصیربافی، قالی و گلیم بافی و همچنین زرگری، گره زده‌اند.

سوزن‌دوزی؛ قلب تپنده هنر سیستان و بلوچستان

در میان این گنجینه هنری، سوزن‌دوزی جایگاهی ویژه دارد. این هنر زیبا و ارزشمند که خاستگاه اصلی آن سیستان و بلوچستان، به‌ویژه شهرستان ایرانشهر است، نه تنها یکی از اصیل‌ترین و جذاب‌ترین صنایع دستی کشور محسوب می‌شود، بلکه موجب شد تا ایرانشهر به عنوان شهر ملی سوزن‌دوزی به ثبت جهانی برسد.

هنری که روزگاری تنها کاربردش زینت‌بخشی به لباس‌های سنتی زنان بلوچ بود و در خلوت خانه‌ها و در کنار اجاق گرم خانواده، جان می‌گرفت، امروز مفتخر به دریافت مهر اصالت یونسکو شده، این ثبت جهانی، فرصت‌های شغلی فراوانی را برای مردم این شهرستان، به‌ویژه بانوان فراهم کرده است. هم‌اکنون سوزن‌دوزی به یکی از راه‌های اصلی امرار معاش تبدیل شده و زنان با دستان هنرمندشان، چرخ زندگی خانواده‌هایشان را می‌چرخانند.

با وجود این پیشینه غنی و تلاش بی‌وقفه بانوان هنرمند، این میراث گران‌بها نیازمند حمایت‌های هدفمند برای فروش و معرفی بیشتر است. بازاریابی مناسب، ایجاد بازارچه‌های دائمی و فصلی، آموزش‌های تخصصی در زمینه بسته‌بندی، برندسازی و فروش آنلاین، و همچنین حمایت‌های دولتی در معرفی این هنر در سطح ملی و بین‌المللی، می‌تواند راه را برای شکوفایی کامل این استعدادها هموار سازد. این هنر نه تنها گنجینه‌ای فرهنگی است، بلکه ابزاری قدرتمند برای توانمندسازی اقتصادی زنان و ایجاد آینده‌ای روشن‌تر برای سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود.

روایتی از هویت، معیشت و چالش‌های بازاریابی سوزن‌دوزی

یکی از بانوان فعال در حوزه صنایع دستی زاهدان با بیان اینکه سوزن‌دوزی در سیستان و بلوچستان نه تنها یک هنر، بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت فرهنگی و معیشت بسیاری از خانواده‌هاست، افزود: سوزن‌دوزی در ابتدا بیشتر برای تهیه لباس‌های محلی استفاده می‌شد؛ اما با گذشت زمان و با توجه به اینکه کمتر کسی این هنر را می‌شناخت و انجام می‌داد، متوجه شدیم که می‌توانیم از طریق آن کسب درآمد کنیم.

زهرا هزاره نصب در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: صنایع دستی اعم از سوزن دوزی، خامه دوزی، سکه دوزی، حصیربافی، قالی و سفال به‌ویژه در سیستان و بلوچستان قدمتی دیرینه دارد و این همان هنری است که مادربزرگ‌های ما با آن جهیزیه دخترانشان را آماده می‌کردند و با هر کوک، عشق و آرزو می‌بافتند، امروز هم این هنر، علاوه بر حفظ سنت‌ها، به ما این امکان را می‌دهد که استقلال مالی داشته باشیم.

وی ادامه داد: تعدادی از بانوان در قالب شرکت تعاونی گرد هم جمع و در این عرصه با آموزش به بانوان سرپرست خانوار و علاقمندان به این هنرهای فاخر، زمینه اشتغال برای آنها مهیا شد و از این طریق امرار معاش کرده و زندگی خود را سپری می کنند.

این بانوی صنعتگر تاکید کرد: مشاغل خانگی نیاز به سرمایه و منابع مالی زیاد ندارد بلکه با توانمند کردن افراد و ارائه آموزش‌های رایگان می‌توان از آنها حمایت و زمینه اشتغال را برایشان فراهم کرد.

وی اظهار کرد: بزرگترین چالش ما، دسترسی به بازار مناسب است. ما می‌توانیم محصولات بسیار زیبا و باکیفیت تولید کنیم، اما اگر مشتری نباشد، این هنر هم رونق نخواهد گرفت. نیاز مبرم ما به ایجاد بازارچه‌های دائمی و فصلی است.

هزاره نصب گفت: ایجاد بازارچه‌ می‌تواند به ما کمک کند تا محصولاتمان را بدون واسطه به دست خریدار برسانیم،. همچنین، برای اینکه بتوانیم در رقابت با بازارهای سنتی و مدرن موفق باشیم، نیاز به آموزش‌های تخصصی در زمینه بسته‌بندی شیک، برندسازی و حتی فروش آنلاین داریم. حمایت مسوولان در معرفی این هنر در نمایشگاه‌ها نیز بسیار مهم است.

وی با تاکید بر این مطلب که مهم‌ترین مشکل بحث بازاریابی و فروش است، افزود: از ظرفیت فضای مجازی برای معرفی و فروش محصولات بهره می‌بریم؛ اما کافی نیست. هنرمندان زیادی در اینجا داریم که آثار بسیار زیبایی خلق می‌کنند، اما به دلیل نداشتن مکانی مناسب برای عرضه، محصولاتشان دیده نمی‌شود.

این کارآفرین زاهدانی بیان کرد: هنر زیبای دست زنان و دختران این خطه بر روی البسه، کیف، کروات، شال، کوسن و بدلیجات طراحی شده که خوشبختانه استقبال و تنوع بی‌نظیر آن انگیزه کار را برای فعالان این حوزه دو چندان کرده است.

تاکید رئیس پارک علم و فناوری سیستان و بلوچستان بر حمایت از زنان کارآفرین

رئیس پارک علم و فناوری سیستان و بلوچستان، با تأکید بر نقش راهبردی زنان هنرمند در توسعه صنایع‌دستی منطقه، اظهار کرد: صنایع‌دستی این استان نه‌تنها نماد فرهنگ و تمدن کهن این دیار است، بلکه ظرفیتی بی‌بدیل برای توانمندسازی زنان، ایجاد اشتغال پایدار و ارتقای جایگاه استان در سطح ملی و بین‌المللی به شمار می‌آید.

حبیب‌الله سالارزهی صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان را بازتاب اصالت، هنر و خلاقیت مردمان این سرزمین خواند و افزود: در میان همه ظرفیت‌های آن، نقش زنان هنرمند و شاغل جایگاهی ممتاز دارد. این بانوان با دستان توانمند خود، هم اصالت و زیبایی می‌آفرینند و هم معیشت خانواده‌ها را رونق می‌بخشند. این نقش‌آفرینی، صنایع‌دستی را به یکی از ستون‌های مهم اقتصاد فرهنگی استان تبدیل کرده است.

وی با قدردانی از اقدامات دولت در سال‌های اخیر، حمایت‌های ارزشمند دولت در راه‌اندازی کارگاه‌ها، تعاونی‌ها، نمایشگاه‌ها و طرح‌های اشتغال‌زا به‌ویژه برای زنان هنرمند را زمینه‌ساز شکوفایی صنایع‌دستی استان دانست و تصریح کرد: امروز این آثار فاخر در سطح ملی و حتی بین‌المللی بیش از گذشته شناخته و عرضه می‌شوند.

رئیس پارک علم و فناوری سیستان و بلوچستان، تداوم این روند را ضروری خواند و بر لزوم استمرار حمایت‌های هدفمند تأکید کرد.

وی مواردی چون بیمه هنرمندان خبره و پیشکسوت، ارائه تسهیلات ویژه به زنان شاغل، و بسترسازی برای انتقال دانش و تجربه به نسل‌های آینده را از جمله اقداماتی برشمرد که باید با جدیت دنبال شود تا امنیت شغلی هنرمندان تضمین و مسیر توسعه پایدار صنایع دستی هموار شود.

سالارزهی، صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان را ظرفیتی استراتژیک برای توسعه صنایع خلاق و اشتغال‌های خرد خانگی معرفی کرد و گفت: امروز بیش از هر زمان دیگر باید با نگاهی توسعه‌محور، صنایع‌دستی را موتور محرک اقتصادی استان دانست. ایجاد نمایشگاه‌ها و فروشگاه‌های دائمی در سطح استان و کشور، می‌تواند افق‌های تازه‌ای برای معرفی این محصولات و گسترش بازارهای فروش آن بگشاید.

وی خاطرنشان کرد: پارک علم و فناوری سیستان و بلوچستان همسو با دولت، آماده هرگونه همکاری برای توسعه، توانمندسازی زنان کارآفرین و حمایت از صنایع دستی به‌عنوان میراثی ماندگار و سرمایه‌ای راهبردی برای آینده استان است.

حمایت همه‌جانبه از هنر و معیشت صنعتگران سیستان و بلوچستان

معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان با تأکید بر اهمیت حمایت از بانوان هنرمند و صنعتگر استان از برگزاری دوره‌های آموزشی توانمندسازی خبر داد و افزود: این دوره‌ها با هدف ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار و ارتقای مهارت‌های هنرمندان برگزار می‌شوند تا آنان بتوانند در عرصه صنایع دستی، حضوری فعال‌تر و موفق‌تر داشته باشند.

وحیده رخشانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا ادامه داد: بازارچه دائمی صنایع دستی با عنوان «بازارچه گاراژ ملک» در راستای حمایت از صنعتگران، در مهرماه جاری در زاهدان افتتاح خواهد شد؛ این بازارچه فضایی مطمئن و مناسب برای عرضه مستقیم محصولات هنرمندان فراهم می‌آورد و گام مهمی در مسیر رونق اقتصادی این بخش محسوب می‌شود.

وی از پیگیری تسهیلات حمایتی و معافیت‌های مالیاتی برای صنعتگران هنرمند خبر داد و بیان کرد: این موارد نیز در دستور کار قرار دارد تا بار مالی از دوش فعالان این حوزه برداشته شود.

معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان به یکی دیگر از اقدامات صورت گرفته برای معرفی هنر صنایع دستی و فروش محصولات تولیدی صنعتگران اشاره کرد و گفت: حضور صنعتگران در نمایشگاه‌ها در راستای معرفی هنر صنایع دستی و فروش محصولات تولیدی آنها از دیگر اقدامات حمایتی از سوی اداره کل میراث فرهنگی است، این حضور، فرصتی بی‌نظیر برای ارتباط مستقیم هنرمندان با مشتریان و معرفی خلاقیت‌هایشان به مخاطبان فراهم می‌کند.

بهره‌مندی بیش از ۵۰۰ هنرمند صنعتگر از خدمات بیمه

رخشانی در حوزه بیمه هنرمندان صنعتگر سیستان و بلوچستان نیز اظهار کرد: بیش از ۵۰۰ صنعتگر زیر پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار دارند و ۹۰ نفر نیز امسال به وزارتخانه میراث فرهنگی برای بهره‌مندی از بیمه معرفی شدند، این پوشش بیمه‌ای، امنیت خاطر بیشتری برای صنعتگران فراهم کرده و به حفظ نیروی انسانی ماهر در این بخش کمک می‌کند.
وی همچنین به سیاست حمایتی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان در برگزاری رویدادها اشاره کرد و گفت: در نمایشگاه‌ها و بازارچه‌های موقتی که در داخل استان برگزار می‌کنیم از صنعتگر وجهی بابت غرفه‌ها دریافت نمی‌شود.

وی به ابتکاری که به‌تازگی صورت گرفته است نیز اشاره کرد و افزود: چندی پیش نمایشگاهی برای معرفی بسته‌های صنایع دستی ویژه هدایای اداره ها با دعوت از مسوولان سیستان و بلوچستان در زاهدان برگزار شد تا صنعتگران نمونه کارهای خود را در معرض نمایش بگذارند و ضمن معرفی آثار تولیدی، اداره ها در اهدای هدایا از آن‌ها استفاده کنند، به این ترتیب، حمایت از اشتغال و کمک به معیشت این افراد مدنظر قرار گرفت.

معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان بر ضرورت یکپارچگی حمایت‌ها تأکید کرد و ادامه داد: ضرورت دارد تا به‌منظور معرفی بیشتر و حمایت از صنعتگران که بخش قابل توجهی از آنان بانوان و زنان سرپرست خانوار هستند، دستگاه‌های اجرایی و نهادهای دولتی و خصوصی از صنایع دستی استان در تهیه هدایای خود استفاده کنند، این اقدام می‌تواند گامی بلند در راستای توسعه پایدار صنایع دستی و توانمندسازی اقتصادی هنرمندان این استان باشد.

به گزارش ایرنا، در سیستان و بلوچستان رشته های صنایع دستی بومی شامل سوزن دوزی، سکه دوزی، حصیربافی، پریوالدوزی، گلیم بافی، زیورآلات، سفال سنتی و خامک دوزی (سوزن‌دوزی سیستان) رواج بیشتری دارد.