تاریخ ورود تلویزیون به ایران

۶۷ سال پیش، تلویزیون در ایران متولد شد و از آن زمان مسیر طولانی و پرتحولی را پشت سر گذاشت؛ از برنامه‌های سرگرم‌کننده و موسیقایی دهه ۳۰ تا ملودرام‌های طولانی دهه ۸۰ و رقابت با شبکه‌های اجتماعی امروز، تلویزیون همواره نقش مهمی در زندگی مردم ایفا کرده است.

۶۷ سال پیش در چنین روزی، حدود ساعت پنج بعدازظهر، تلویزیون در ایران متولد شد. در آن زمان «تلویزیون ایران» در تهران، به عنوان رسانه‌ای خصوصی و با مدیریت حبیب ثابت پاسال آغاز به کار کرد. امتیاز اولیه آن برای پنج سال صادر شد و بعدها تمدید گردید.

به گزارش تابناک به نقل از برترین ها؛ نخستین شعبه خارج از تهران در سال ۱۳۳۷ در آبادان افتتاح شد. محتوای اولیه بیشتر شامل مسابقات نمایشی، فیلم‌های خارجی و برنامه‌های آمریکایی دوبله‌شده بود. در همان نخستین لحظات افتتاح، پیام محمدرضا پهلوی از کاخ اختصاصی‌اش پخش شد، همراه با فیلمی از سفر او به ژاپن، پیام نخست‌وزیر و سخنان وزیر پست و تلگراف، و همچنین صحبت‌های حبیب‌الله ثابت و پسرش ایرج.

به تدریج، تلویزیون جای خود را میان مردم باز کرد. برنامه‌های موسیقی و نمایش‌ها در کنداکتور اصلی قرار گرفتند و ساعتی حدود چهار بعدازظهر به نمایش آثار خوانندگان محبوب اختصاص داشت؛ ساعتی که به مرور به «تایم طلایی» بدل شد. سریال‌های عامه‌پسندی چون «دایی جان ناپلئون»، «ایتالیا ایتالیا» و حتی رئالیتی‌شوی «پنجره» در همان سال‌ها محبوب شدند. راه‌اندازی برنامه کودک و ایجاد باکس مخصوص برای خردسالان هم دامنه مخاطبان تلویزیون را گسترده‌تر کرد.

برنامه‌های موسیقایی مانند «شوی رنگارنگ» با اجرای فریدون فرخزاد نه تنها به شدت پرمخاطب شدند بلکه نخستین چهره‌های سلبریتی در مقیاس ملی را خلق کردند. تلویزیون در آن سال‌ها هم سرگرم‌کننده بود و هم اثرگذار.

 دهه شصت؛ تلویزیونی در سایه جنگ

با وقوع انقلاب ۱۳۵۷ و سپس جنگ هشت‌ساله، مسیر تلویزیون به کلی تغییر کرد. دهه شصت، دهه‌ای بود که تلویزیون عمدتاً در خدمت جنگ و دفاع مقدس قرار گرفت. بخش زیادی از برنامه‌ها محتوایی تبلیغاتی یا حماسی داشتند و فضای رسانه بیشتر بر محور مقاومت شکل گرفته بود.

برنامه‌های کودک نیز در این دهه ساخته شدند، اما بسیاری از آنها چندان کودکانه نبودند و بیشتر حامل پیام‌های ایدئولوژیک و جنگی بودند. انیمیشن‌های خارجی دوبله می‌شدند، اما در کنار آن‌ها شخصیت‌هایی مثل «کلاه قرمزی و پسرخاله» یا «زی‌زی‌گولو» هنوز ظهور نکرده بودند. تلویزیون آن روزها بیش از آنکه برای سرگرمی طراحی شده باشد، یک رسانه رسمی در خدمت فضای سیاسی و اجتماعی کشور بود.

دهه هفتاد؛ تولد نشاط و بازگشت خنده

با پایان جنگ و آغاز دوران بازسازی، تلویزیون ایران در دهه هفتاد رنگ و بوی دیگری گرفت. طنز اجتماعی و سریال‌های خانوادگی پا به عرصه گذاشتند. مهران مدیری با مجموعه‌هایی چون «پرواز ۵۷» و به ویژه «ساعت خوش» فضایی پرنشاط به تلویزیون تزریق کرد. شوخی، انتقاد اجتماعی و زبان ساده طنز به خانه‌ها راه یافت.

از سوی دیگر، سیت‌کام‌های خانوادگی مثل «همسران» و «خانه سبز» به محبوبیت رسیدند و چهره‌هایی تازه به مخاطبان معرفی کردند. در کنار آن‌ها، ملودرام‌هایی مانند «پدرسالار» و سریال‌های تاریخی چون «امام علی (ع)» توانستند تلویزیون را دوباره به نقطه‌ای کانونی در زندگی خانواده‌ها بدل کنند. دهه هفتاد را می‌توان دوران تنوع ژانری در تلویزیون ایران دانست؛ دورانی که هم طنز داشت، هم ملودرام، هم تاریخ و هم برنامه‌های سرگرم‌کننده.

دهه هشتاد؛ سلطنت ملودرام‌های ۹۰ شبی

در دهه هشتاد، تلویزیون مسیر تازه‌ای را پیش گرفت: ملودرام‌های طولانی و ۹۰ شبی. سریال‌هایی چون «نرگس» و «دلنوازان» میلیون‌ها نفر را شب به شب پای تلویزیون نشاندند. داستان‌های خانوادگی پرکشمکش، روایت‌های عاشقانه و شخصیت‌های پرابهام، فرمولی بودند که سازندگان بارها و بارها تکرار کردند.

در این دهه، تلویزیون همچنان پرمخاطب بود، اما نقدها درباره افت کیفیت و تکراری شدن فرمول‌ها هم افزایش یافت. با وجود این، چهره‌های جدیدی مثل آشا محرابی، پوریا پورسرخ یا فریبا نادری از دل همین سریال‌ها به شهرت رسیدند.

سال‌های اخیر؛ شاید دیگر این رسانه ملی نیست

اما از دهه نود به بعد، انسجام تلویزیون به تدریج از بین رفت. برنامه‌های سرگرم‌کننده فراز و فرود داشتند و سریال‌ها به سختی می‌توانستند موج اجتماعی ایجاد کنند. گاهی یک ملودرام یا یک برنامه استعدادیابی توجه‌ها را جلب کرد، اما استمرار و کیفیت بالا کمتر دیده شد.

در سال‌های اخیر، حذف برنامه «نود» را داشتیم, برنامه‌ای که عادل فردوسی‌پور نه تنها به یک برند تلویزیونی، بلکه به یک پدیده اجتماعی بدل کرده بود. جای خالی «نود» همچنان در کنداکتور شبکه سه و حتی در حافظه جمعی مردم احساس می‌شود. در عین حال، تنها پخش زنده مسابقات فوتبال همچنان برگ برنده تلویزیون باقی مانده است؛ جایی که با وجود رقیب قدرتمندی مثل اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، تلویزیون هنوز می‌تواند میلیون‌ها مخاطب را هم‌زمان پای یک صفحه واحد بنشاند.

تلویزیون به عنوان یکی از مهمترین اختراعات قرن بیستم، تاثیری شگرف بر زندگی اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جوامع گذاشته است. این رسانه تصویری، با ورود به هر جامعه‌ای، الگوهای رفتاری، باورها و ارزش‌ها را دستخوش تغییر کرده و نقش مهمی در شکل‌ دهی افکار عمومی ایفا کرده است. در ایران نیز ورود تلویزیون، تحولی عظیم در عرصه ارتباطات و رسانه‌ها ایجاد کرد. این دستگاه که در ابتدا به عنوان یک وسیله سرگرمی ساده تلقی می‌شد، به سرعت به یکی از مهمترین ابزارهای اطلاع‌رسانی و شکل‌دهی افکار عمومی تبدیل شد. در این مقاله از آی پی امداد به بررسی تاریخ ورود تلویزیون به ایران، تأثیر آن بر جامعه ایرانی و تحولات مهمی که در این حوزه رخ داده است، می‌پردازیم.

 

تاریخچه تلویزیون به اواخر قرن نوزدهم برمی‌گردد. ایده اولیه انتقال تصاویر متحرک از راه دور، ذهن بسیاری از مخترعان را به خود مشغول کرده بود. اما اولین قدم‌های جدی در این زمینه با اختراع سیستم‌های مکانیکی تلویزیون برداشته شد. این سیستم‌ها از یک دیسک چرخان با سوراخ‌هایی استفاده می‌کردند که با اسکن کردن تصویر، آن را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌کردند. با پیشرفت تکنولوژی، سیستم‌های الکترونیکی جایگزین سیستم‌های مکانیکی شدند. استفاده از لامپ‌های تصویر (کاتد) باعث شد تا کیفیت تصاویر به طور قابل توجهی بهبود یابد. این پیشرفت‌ها در دهه‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ به تولید انبوه تلویزیون‌های الکترونیکی منجر شد.

تلویزیون به عنوان یک فناوری جدید و جذاب، به سرعت در سراسر جهان گسترش یافت. ایران نیز از این جریان جهانی مستثنی نبود. در ابتدا، تلویزیون تنها در شهرهای بزرگ و برای عده‌ای محدود قابل دسترسی بود. اما با گذشت زمان و توسعه زیرساخت‌های ارتباطی، تلویزیون به تدریج به خانه‌های ایرانی راه یافت. با ورود تلویزیون‌های رنگی، دنیای تصویر و سرگرمی برای مردم جذاب‌تر شد. در دهه‌های اخیر، تلویزیون‌های دیجیتال و هوشمند با قابلیت‌های فراوان، جایگزین تلویزیون‌های قدیمی شدند. این تلویزیون‌ها علاوه بر پخش برنامه‌های تلویزیونی، امکان دسترسی به اینترنت، بازی و سایر خدمات را فراهم می‌کنند.

تاریخچه ورود تلویزیون به ایران

اولین تلویزیون چه سالی وارد ایران شد؟ به طور کلی سال ورود تلویزیون به ایران به ۱۳۳۵ توسط آقای کازرونی که اهل اصفهان بود، برمی‌گردد. وی در خانواده‌ای ثروتمند و کارگردان که در خارج از ایران بود، به فکر تاسیس تلویزیون در ایران بود. آقای کازرونی اقدامات زیادی انجام داد، حتی با شرکت‌های تلویزیون نیز مذاکراتی انجام داد. اما به علت مشکلاتی این مذاکرات نتیجه‌ای در بر نداشت. بعد از آقای کازرونی، تلاش برای ورود تلویزیون به ایران متوقف نشد و افراد زیادی برای ورود تلویزیون به ایران تلاش کردند. در دهه ۱۳۳۰ بود که طرح سازمان رادیو تلویزیون ملی و تاسیس آن مطرح شد. تولید و ساخت فیلم و تصاویر آن هم به صورت پیوسطه و چندین ساعت در روز کار آسانی نبود و نیز هزینه زیادی میطلبید. به همین دلیل طرح رادیو تلویزیون ملی برای مدتی به تعویق افتاد. در آن سال‌ها سرمایه داری به نام “آقای حبیب الله ثابت پاسال” به دولت تاسیس فرستنده تلویزیونی را پیشنهاد داد؛ دولت نیز با این پیشنهاد موافقت کرد. سپس این طرح با ماده‌ای چهار تبصره‌ای، در تیر ماه ۱۳۳۷ به تصویب رسید.

اولین تلویزیون در ایران چه ویژگی هایی داشت؟

ایده راه‌اندازی تلویزیون در ایران در دهه ۱۳۳۰ مطرح شد. در سال ۱۳۳۷، اولین ایستگاه تلویزیونی ایران با نام “تلویزیون ایران” در تهران تأسیس شد و برنامه‌های خود را آغاز کرد.  در سال ۱۳۴۱، شرکت پارس الکتریک اولین تلویزیون‌های سیاه و سفید را در ایران مونتاژ کرد و به تدریج تولید داخلی تلویزیون‌ها گسترش یافت. اولین و قدیمی ترین تلویزیون ایران، ویژگی‌های متمایزی داشت که نشان‌دهنده‌ی فناوری آن دوره و تفاوت‌های آن با تلویزیون‌های امروزی است. در ادامه به برخی از این ویژگی‌ها اشاره می‌کنیم:

• تلویزیون‌های اولیه در ایران، مانند بسیاری از کشورهای دیگر، تنها قادر به نمایش تصاویر سیاه و سفید بودند. تکنولوژی رنگ هنوز به اندازه‌ای پیشرفت نکرده بود که بتوان تصاویر رنگی را با کیفیت مناسب پخش کرد.
• اندازه صفحه نمایش تلویزیون‌های اولیه بسیار کوچک‌تر از تلویزیون‌های امروزی بود. این تلویزیون‌ها معمولاً صفحه‌های کوچکی داشتند که تصاویری با کیفیت پایین و رزولوشن کم نمایش می‌دادند.
• در تلویزیون‌های اولیه از لامپ‌های تصویر استفاده می‌شد. این لامپ‌ها برای تولید نور و نمایش تصاویر به کار می‌رفتند و باعث می‌شدند که تلویزیون‌ها نسبت به تلویزیون‌های امروزی حجیم‌تر و سنگین‌تر باشند.
• در ابتدای کار، تعداد برنامه‌های تلویزیونی بسیار محدود بود و اغلب به اخبار، مستندها و برنامه‌های فرهنگی اختصاص داشت. همچنین، پخش برنامه‌ها در ساعات محدودی از روز انجام می‌شد.
• به دلیل محدودیت‌های تکنولوژیکی، کیفیت تصویر تلویزیون‌های اولیه بسیار پایین بود. تصاویر اغلب دارای نویز و اختلالات بودند و وضوح تصویر نیز بسیار کم بود.
• تلویزیون در آن زمان یک کالای لوکس محسوب می‌شد و قیمت بسیار بالایی داشت. به همین دلیل، تنها تعداد محدودی از افراد توانایی خرید تلویزیون را داشتند.

تلویزیون رنگی چه سالی وارد ایران شد؟

تلویزیون رنگی با رنگ‌های زنده و طبیعی خود، انقلابی در صنعت سرگرمی ایجاد کرد. ورود این تکنولوژی به ایران نیز، مانند بسیاری از کشورها، با هیجان و استقبال فراوانی روبرو شد. در ادامه به بررسی سال ورود تلویزیون رنگی به ایران خواهیم پرداخت.

• آغاز دهه ۱۳۵۰ با پیشرفت تکنولوژی، تلویزیون‌های رنگی به بازار جهانی راه یافتند و به تدریج در ایران نیز مورد توجه قرار گرفتند.
• تولیدکنندگان ایرانی نیز با اقتباس از تکنولوژی‌های خارجی، تولید تلویزیون‌های رنگی را در ایران آغاز کردند.
• با افزایش محبوبیت تلویزیون‌های رنگی، شبکه‌های تلویزیونی نیز گسترش یافتند و برنامه‌های متنوع‌تری برای مخاطبان تولید شد.

اولین تلویزیون کنترل دار در ایران چه بود؟

صنعت الکترونیک، به‌ویژه در حوزه تلویزیون، با سرعت بسیار زیادی در حال تغییر و تحول است. مدل‌های جدید به‌سرعت جایگزین مدل‌های قدیمی می‌شوند و ممکن است سوابق دقیق محصولات اولیه به مرور زمان از بین برود. به طور کلی بسیاری از محصولات الکترونیکی در ایران وارداتی هستند و ممکن است اطلاعات دقیقی درباره اولین تلویزیون کنترل‌دار وارداتی وجود نداشته باشد.

• اولین کنترل‌های تلویزیون سیمی بودند و با کابل به تلویزیون متصل می‌شدند. این نوع کنترل‌ها در دهه ۱۹۵۰ رایج بودند.
• در دهه ۱۹۵۰، کنترل‌های نوری نیز معرفی شدند. این کنترل‌ها از نور برای ارسال سیگنال به تلویزیون استفاده می‌کردند.
• در دهه ۱۹۶۰، کنترل‌های مادون قرمز به عنوان استاندارد صنعت تبدیل شدند. این نوع کنترل‌ها از پرتوهای نامرئی مادون قرمز برای ارسال سیگنال استفاده می‌کنند.
• در سال‌های اخیر، کنترل‌های بلوتوث و وای‌فای نیز به بازار آمده‌اند که امکان کنترل تلویزیون از طریق تلفن همراه یا تبلت را فراهم می‌کنند.

تحولات مهم در صنعت تلویزیون ایران از ابتدا تاکنون

صنعت تلویزیون در ایران، همگام با تحولات جهانی، مسیر پر فراز و نشیبی را طی کرده است. از نخستین تلویزیون‌های سیاه و سفید تا تلویزیون‌های هوشمند امروزی، این صنعت تغییرات شگرفی را تجربه کرده است. در ادامه به برخی از مهم‌ترین تحولات این صنعت در ایران می‌پردازیم:

آغاز و شکل‌گیری صنعت تلویزیون در ایران

• دهه‌های ۴۰ و ۵۰: با ورود تلویزیون به ایران، صنعت تولید این محصول به صورت محدود آغاز شد. در این دوره، تلویزیون‌های سیاه و سفید تولید داخل به بازار عرضه می‌شدند.
• دهه‌های ۶۰ و ۷۰: با گسترش شبکه‌های تلویزیونی و افزایش تقاضا، تولید تلویزیون در ایران رونق بیشتری یافت. اما همچنان وابستگی به تکنولوژی خارجی و کمبود قطعات، چالش‌های زیادی برای این صنعت ایجاد می‌کرد.

دهه ۸۰ و ۹۰: رنگ شدن تلویزیون‌ها

• ورود تلویزیون‌های رنگی: با گسترش تکنولوژی، تلویزیون‌های رنگی وارد بازار ایران شدند. این تحول، جهش بزرگی در صنعت تلویزیون محسوب می‌شد.
• افزایش تولید داخلی: در این دوره، تولید تلویزیون‌های رنگی در داخل کشور افزایش یافت و بسیاری از برندهای داخلی توانستند جایگاه خود را در بازار تثبیت کنند.
• توسعه فناوری دیجیتال: با ورود تلویزیون‌های دیجیتال، صنعت تلویزیون ایران وارد مرحله جدیدی شد. کیفیت تصویر و صدا به طور چشمگیری بهبود یافت و امکانات جدیدی مانند ضبط برنامه‌ها و اتصال به اینترنت به تلویزیون‌ها اضافه شد.

دهه ۱۳۹۰ تاکنون: تلویزیون‌های هوشمند و رقابت جهانی

• با گسترش اینترنت و فناوری‌های ارتباطی، تلویزیون‌های هوشمند به محبوبیت زیادی دست یافتند. این تلویزیون‌ها امکان دسترسی به انواع محتواهای آنلاین، بازی‌های ویدیویی و برنامه‌های کاربردی را فراهم می‌کنند.
• با افزایش رقابت در بازار جهانی، تولیدکنندگان ایرانی مجبور شدند برای حفظ سهم بازار خود، کیفیت محصولات و خدمات پس از فروش را بهبود بخشند.
• تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، تأثیر قابل توجهی بر صنعت تلویزیون گذاشت. کمبود قطعات و افزایش قیمت‌ها، تولیدکنندگان داخلی را با چالش‌های جدی مواجه کرد.

آینده تلویزیون در ایران و چالش‌های پیش رو

آینده تلویزیون‌ها در ایران، همچون بسیاری از صنایع دیگر، با تحولات شگرفی همراه خواهد بود. با پیشرفت تکنولوژی و تغییر سبک زندگی مردم، تلویزیون‌ها از دستگاه‌های صرفا پخش برنامه‌های تلویزیونی به مراکز سرگرمی چندرسانه‌ای تبدیل شده‌اند.

• افزایش کیفیت تصویر و صدا: حرکت به سمت رزولوشن‌های بالاتر مانند 8K و فناوری‌های بهبوددهنده کیفیت تصویر مانند HDR، تجربه تماشای تلویزیون را به سطحی کاملا جدید ارتقا خواهد داد.
• هوش مصنوعی و یادگیری ماشین: تلویزیون‌های هوشمند با استفاده از هوش مصنوعی، قادر خواهند بود محتوا را بر اساس سلیقه کاربر شخصی‌سازی کرده و تجربه تماشای بهتری را ارائه دهند.
• واقعیت مجازی و افزوده: با تلفیق تلویزیون با فناوری‌های VR و AR، تجربه تماشای تلویزیون به یک دنیای مجازی تعاملی تبدیل خواهد شد.
• تلویزیون‌های قابل انعطاف و شفاف: طراحی‌های نوآورانه، تلویزیون‌ها را به محصولاتی با قابلیت‌های بیشتر و ظاهری زیباتر تبدیل خواهد کرد.
• تلویزیون‌های مبتنی بر ابر: با ذخیره داده‌ها در ابر، محدودیت‌های حافظه داخلی تلویزیون‌ها از بین رفته و امکان دسترسی به حجم عظیمی از محتوا فراهم می‌شود.

جمع بندی

در این مقاله به بررسی تاریخ ورود تلویزیون به ایران پرداختیم. این رسانه تصویری که به سرعت جای خود را در زندگی روزمره ایرانیان باز کرد، تحولات اجتماعی و فرهنگی بسیاری را به همراه داشت. امروزه تلویزیون از یک اختراع ساده به یکی از مهم‌ترین ابزارهای ارتباطی و سرگرمی در جهان تبدیل شده است. این فناوری با گذر زمان و پیشرفت تکنولوژی، تغییرات شگرفی کرده است و همچنان در حال تحول است. تلویزیون در ایران نیز نقش مهمی در زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم ایفا کرده است. نخستین برنامه تلویزیونی در ایران در سال ۱۳۳۷ خورشیدی توسط حبیب ثابت، یک صنعتگر ایرانی، به صورت خصوصی راه‌اندازی شد. این رویداد نقطه عطفی در تاریخ ارتباطات ایران محسوب می‌شود. ورود تلویزیون به ایران تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بسیاری را به همراه داشت. از جمله این تأثیرات می‌توان به تغییر الگوهای زندگی، گسترش فرهنگ عامه، تأثیر بر سیاست و تبلیغات، و همچنین ایجاد یک رسانه قدرتمند اشاره کرد.