ترکیه و زمینه‌های ورود ناتو (مهدی مطهر نیا)

در ارتباط با چالش روسیه و ترکیه باید به این نکته توجه کرد که این فضای درگیری نیابتی در جهت گسترش اصطکاک میان جبهه غرب و شرق بحران سوریه می‌تواند زمینه‌پرور یک رویداد نظامی در جهت تحریک دو جبهه باشد. به هر تقدیر درگیری نیابتی در سوریه هم‌اکنون در حال انتقال به سطحی دیگر و ورود بازیگران منطقه‌ای و حتی بین‌المللی به بحران خاورمیانه است. امروز بازیگران منطقه‌ همچون ترکیه، عربستان، قطر، ایران و تاحدودی روسیه در جبهه درگیری سوریه با یکدیگر تزاحم دارند و تحت عنوان ماجرای رودررویی با داعش قدرت‌های فرامنطقه‌ای نیز در حال ورود به این بازی از طریق گذر از حاشیه به متن میان داعش و دمشق هستند تا با درگیری میان قدرت‌های جبهه غربی با جبهه شرقی فضایی مناسب در جهت نظم بخشی به آینده منطقه و به تبع آن آینده نظام بین‌الملل در نظام جدید ایجاد کنند لذا ما امروز شاهد آن هستیم که درحاشیه بحران سوریه یک متن درونی در حال شکفتن است…

و آن هم متنی است که در آن قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در دو جبهه شرقی و غربی با یکدیگر روبه‌رو خواهند شد و بار دیگر تاریخ می‌تواند در صورت عدم‌خرد ورزی سیاسی شاهد یک درگیری بین‌المللی مانند درگیری متفقین و متحدین این بار در سوریه باشد. امروز اگر خردورزی سیاسی مساله روسیه، ترکیه، ایران و عربستان را حل نکند آینده دهشناکی در انتظار منطقه است لذا می‌توانیم بگوییم با وجود درگیری‌ها و اصطکاک‌ها میان بازیگران منطقه‌ای و امکان بروز بیشتر چالش میان روسیه و ترکیه، زمینه‌های ورود کشور فرادستی از حاشیه به متن درونی فراهم می‌شود. حاشیه این جریان برخورد تحت عنوان داعش است ولی این لایه بیرونی بحران سوریه است. بحران کنونی بحرانی است که در یک سوی آن ایالات متحده آمریکا با کشور‌های مختلف به ظاهر در مبارزه با داعش در سوریه فعالند و در طرف دیگر کشور‌هایی مانند روسیه و ایران و تاحدودی چین قرار دارند و لذا آنچه بین ترکیه و روسیه هم اکنون رخ می‌دهد هر چه شدید‌تر ‌شود زمینه‌های گذار از درگیری ائتلاف جهانی با داعش را به سمت و سوی یک ائتلاف جهانی بر ضد مسکو هدایت خواهد کرد چرا که اساسا سوریه برگ برنده روسیه در ایجاد شکاف بین جبهه غربی قدرت آمریکا و کشور‌های اتحادیه اروپا در کمربند طلایی قدرت یعنی خاورمیانه عربی است. لذا آمریکا قصد دارد که زمینه‌های محدود‌سازی قدرت سنتی روسیه در سوریه را با توجه به مدیریت بحران کنونی در آینده فراهم سازد و به عبارتی می‌توان گفت که درگیری ترکیه با روسیه در یک منطق، با چراغ سبز آمریکا به آنکارا در این زمینه صورت پذیرفته است و آنکارا تلاش کرده است در چارچوب پشتیبانی ناتو حرکت کنونی را به سمت و سوی ایجاد فضای مناسب برای ورود ناتو در آینده سوریه فراهم سازد. به نظر می‌رسد یکی از سناریو‌های مطلوب برای آینده سوریه افغانیزه کردن این کشور به شکلی است که در ارتباط با طالبان و مبارزه با القاعده از سوی آمریکا مدیریت شد و با ورود نخستین نیروهای اروپایی از جمله انگلیس و آلمان و دیگر کشور‌های دیگر متحد آمریکا، ناتو میدان مبارزه در افغانستان را در دست گرفت و آمریکایی‌ها در قالب فرماندهی ناتو به مساله افغانستان یک وجه بین المللی و جهانی بخشید و اکنون در باب آنچه در سوریه و حتی درگیری روسیه و ترکیه شاهد هستیم نیز به نظر می‌رسد آرام‌آرام در لایه بیرونی ائتلاف جهانی بر ضد داعش شکل می‌گیرد و در لایه درونی آن بر اساس این بحران ناتو آماده ورود به میدان می‌شود.

*کار‌شناس مسائل بین الملل