گفتگوی اختصاصی روزان با دکتر داود هرمیداس باوند : نامه کری تکیمل کننده تعهد آمریکاست
زهره آقایانی – با این که بعد از سالها مذاکرات پیچیده و سخت و شکننده سرانجام ایران و شش قدرت غربی توانستند به توافق مهم دست یابند تا برای همیشه پرونده هسته‌‌ای ایران بسته شود اما مخالفان توافق در آمریکا همچنان تلاش‌های خود را برای متوقف ساختن روند اجرای برجام متوقف نساخته اند. تلاش‌هایی که حتا به تصویب قانون‌های عجیب و غریب هم منتهی شده است. نمایندگان کنگره آمریکا طی هفته گذشته قانون جدید روادید را وضع کرده‌‌اند که البته با مخالفت اتحادیه اروپا مواجه شد پس از آن تحریمهای دیگری راعلیه ایران اتخاذ کردند که گمان می‌رفت این اقدامات، سرانجام اجرای برجام را از سوی طرف‌های معاهده با تردید مواجه کند. اما این که تلاش‌های مخالفان برجام تا چه اندازه بتواند پایه‌های توافق هسته‌‌ای میان ایران و ۵+۱ را سست کند و اجرای آن را با مانع مواجه سازد سئوالاتی است که دکتر داوود هیرمیداس باوند در گفتگو با روزان به آنها پاسخ گفته است. متن این گفتگو را در ذیل می‌خوانید
ارزیابی شما از مصوبه اخیر قانونگذاران کنگره آمریکا چیست ؟ آیا می‌تواند مانعی جدی بر سر راه اجرای برجام تلقی شود ؟
مصوبه کنگره آمریکا کاملا مشخص است. اما آقای کری نامه‌‌ای را به همتای ایرانی خود ارسال کردند که این نامه در حکم یک قرارداد است. برای روشنتر شدن این موضوع، توجه شما را به مثالی جلب می‌کنم. در مورد گریلند شرقی وزیر خارجه نروژ در یک مصاحبه رسمی مطبوعاتی اعلام کرد که نسبت به گریلند شرقی ادعایی ندارد و بنابراین دانمارک آزاد بود که اقداماتی را در آنجا انجام دهد. بعد تغییر رویه داد بر این اساس قضیه به دیوان دائمی بین‌المللی دادگستری یا همان لاهه ارجاع شد. در آنجا دیوان نظر داد که وزیر خارجه یک مقام رسمی است. و قرارداد‌ها اجبارا کتبی نیست و می‌تواند شفاهی باشد. بنابراین خبری که از سوی وزیر خارجه نروژ اعلام شده در حکم یک قرارداد اجتماعی در مقابل دانمارک است. بنابراین به نفع دانمارک رای داد و رد نظر بعدی نروژ. بر این اساس نامه‌‌ای که آقای کری وزیر خارجه فدرال به آقای ظریف ارائه دادند در حکم قراردادی است. یعنی حتا قوی تر از یک توافق شفاهی است. بنابراین اولا دولت فدرال آمریکا متعهد به این است تصمیماتی که کنگره اتخاذ کرده است تاثیری در فرایند برجام نداشته باشد، دوم شورای امنیت سازمان ملل در اقدامی برجام را به عنوان یک رویداد سند حقوقی بر آن صحه گذاشته است تا کشورهای عضو سازمان ملل و بخصوص اعضای دائمی آن که در روند مذاکرات و تصمیم گیری برجام حضور داشته‌‌اند ملزم هستند که قطعنامه شورای امنیت را پذیرا باشند. بنابراین مسئله این است که دولت فدرال آمریکا است که مسئول است تا اقدامی را صورت دهد که در فرایند برجام و از جمله برداشتن تحریم‌ها مصوبه کنگره اثری نداشته باشد. کشورهای ۵+۱ عضو دائمی شورای امینت سازمان ملل هستند به عنوان نماینده منافع جامع بین‌المللی با ایران مذاکره کرده اند. پس هم نامه وزیر خارجه آمریکا هم شورای امنیت فرایند مذاکرات برجام را صحه قانونی و حقوقی گذاشته است و همچنین اتحادیه اروپا. اتحادیه اروپا در تصمیم کنگره آمریکا درخصوص تحریم‌ها نظر مساعد ندارد. بنابراین اگر مسئله تحریم‌ها مد نظر آنها باشد این مورد نه توسط اتحادیه اروپا قابل پذیرش است و نه چین و روسیه آن را پذیرا خواهند بود. پس باز هم دولت فدرال آمریکا است که باید متعهد به مسئولیت خود بوده تا مانع اثر گذاری مصوبه کنگره برفرآیند اجرایی شدن برجام باشد.
پس امضایی که باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا در پای این مصوبه قرار داده چه مفهومی می‌تواند داشته باشد؟
مسئله امنیتی از سوی آقای اوباما شروع شد که به کنگره ابلاغ شد و کنگره نیز به آن رای داد. پس آقای اوباما و قوه مجریه بر اساس مقتضیات مصالح و منافع دولت فدرال، می‌تواند اجرای برخی از تصمیمات و حتا مصوبات را برای مدتی یا مدتها متوقف کند یا از اجرای آن ممانعت به عمل بیاورند. همانطور که آقای کری در نامه خود اشاره کرده است این در محدودیت صلاحیت رئیس جمهور و قوه مجریه است.
همانطور که می‌دانید این مصوبه حالت تعلیق یا معلق دارد یعنی یک رئیس جمهور بنابراین تشخیص خود یا آن را اجرا می‌کند یا نه.
درسته برخی مصوبات بعهده رئیس جمهور است فورا برداشته می‌شود و یک سری مصوبات کنگره است که مشروط بوده مثل رعایت حقوق بشر، عدم حمایت از تروریسم بین‌المللی. اینها نیاز به مصوبه‌‌ای جدید از سوی کنگره دارد که آن را تصویب کنند و آن مصوبه قبلی را باطل. این پروسه وقتگیر است و زمان بیشتری برای لغو آن می‌خواهد. قبل از این که این مصوبه جدید درباره مسئله ویزا مطرح باشد آن مسئله به قوت خود باقی بوده است. یعنی ارتباطی با این مسئله جدید ندارد. با این حال قوه مجریه دولت فدرال متعهد شده مصوبه کنگره نقش بازدارنده‌‌ای در مورد اجرای مندرجات برجام نداشته باشد.
در مورد تحریمهای تازه سپاه از سوی کنگره آمریکا چه نظری دارید ؟
در کنگره آمریکا بخاطر اسرائیل سالهای سال است که گروه‌های فلسطینی و حماس و جهاد و حزب الله را جزء گروه‌های تروریستی قرار گرفته است. بنابراین ورود ایران یا حزب الله به مسائل لبنان و عراق و سوریه را ذی‌مدخل می‌دانند و با این بهانه این گروهها را تروریسم قلمداد می‌کنند.
با این که می‌توان اقدام کنگره و کاخ سفید را بعد از توافق هسته‌‌ای علیه ایران کمی متفاوت تلقی کرد اما می‌توان اقدامات اخیر نمایندگان آمریکا را مانع جدی در مقابل اجرای برجام محسوب کرد ؟
شاید قصد و نیت کنگره بر تاثیر گذاری بر اجرای برجام باشد اما در عین حال دولت و قوه مجریه است که تعهدات بین‌المللی را باید اجرا کند. چون اگر بخواهد نادیده بگیرد یا نقض کند فرایندهای منفی خاص خود را خواهد داشت. اما خود آمریکا، شورای امنیت سازمان ملل متحد، ۵ عضو دائم شورای امنیت براین تعهدات صحه گذاشته اند. از طرفی خود قوه مجریه آمریکا نامه‌‌ای را به ایران ارسال کرده است که در حکم یک قرارداد جدید است که تکمیل کننده تعهدی است که زیر امضای سند برجام به عنوان دومین عضو شورای امنیت قرار خواهد گرفت. این امضا پایبند به این سند است. بنابراین به ظن قالب دولت فدرال تلاش خود را خواهد کرد. اگر قرار بود که امیدی نداشته باشد من فکر نمی‌کنم آقای کری وزیر خارجه دولت اوباما اقدام به نوشتن نامه به ایران می‌کرد.
اروپا می‌تواند سرانجام تسلیم مصوبه آمریکا شود ؟
نه عملا اروپا به هیچ وجه خود را پایبند به این مصوبه نمی‌داند و می‌تواند "دو فکتو" کند. چون این مصوبه مشمول اروپاییهایی می‌شود که قصد دارند به ایران برای سرمایه گذاری و غیره سفر کنند همچنین به آمریکا رفته و تعاملات خود را با واشنگتن ادامه دهند. بنابراین برای اینکه این مصوبه شامل اروپاییان نشود موضع مخالفت را بر خواهند گزید. اگر در خاطر شما باشد در زمان ریاست جمهوری کلینتون در آمریکا وقتی قانون "داماتو" پیش آمد واشنگتن تحریم مضاعفی را در زمینه سرمایه‌گذاری انرژی ایران تصویب کرد. این تحریم مبنی بر این بود که اگر دو لت یا شرکتی در جهان فراتر از ۲۰ میلیون دلار در ایران سرمایه گذاری می‌کرد دچار تحریم در آمریکا می‌شد. در آن زمان اتحادیه اروپا این اقدام آمریکا را بر خلاف مقررات سازمان تجارت جهانی و مقایر با حقوق بین‌الملل تلقی کرد به همین دلیل وقتی شرکت " جرج وینچر " هلندی – آمریکایی "پارس جنوبی " را ترک کرد شرکت توتال فرانسه وارد شد. پس در آن تاریخ بشدت با این مصوبه مخالفت شد. در این رویداد هم و در مصوبه اخیر کنگره، اتحادیه اروپا موضع انتقادی علیه آمریکا گرفته است چون این مصوبه شامل این کشورها نیز می‌شود. بعد از توافق اکثر کشورهای عضو اتحادیه اروپا به ایران آمدند. انتظار من این است که اتحادیه اروپا موضع خود را علیه اقدام کنگره تشدید کند و دست رئیس جمهور آمریکا را بیش از پیش برای اجرایی نکردن این مصوبه باز خواهد کرد.
ایران تاکنون و در دولت دکتر روحانی دیپلماسی معقولی را اتخاذ کرده است. در مورد اقدامات جدید کنگره چه موضعی و اقداماتی باید داشته باشد ؟
ایران باید توپ را در زمین آمریکا و اروپا بفرستد. چون اگر اعلام کند که من هم رعایت نمی‌کنم به وضعیت قبل باز خواهد گشت. این یعنی اعاده تحریم ها. پس ایران تنها می‌تواند از ۵+۱ بخواهد که آنها به تعهدات خود پایبند باشند و مانع اقدامات آمریکا شوند. در برجام پیش بینی شده است که اگر ایران به تعهدات خود عمل نکند آنها نیز به عقب باز خواهند گشت. آنها در این پروسه فعال هستند. بنابراین ایران منطقا از ۵+۱ و همچنین شورای امینت خواستار خواهد شد که با این مسئله برخورد کرده و در حفظ و اجرای برجام مسئولیت داشته و باید آن را انجام دهند.
