«جورقان» شهری در ۳ کیلومتری شمال شهر همدان و ورودی آن از سمت جاده تهران است. کلمه جورقان در لهجه و زبان محلی «گورکان» تلفظ می‌شود و هنوز بسیاری از ساکنین با این کلمه این شهر را می‌شناسند

«جورقان»

«جورقان» شهری در ۳ کیلومتری شمال شهر همدان و ورودی آن از سمت جاده تهران است. کلمه جورقان در لهجه و زبان محلی «گورکان» تلفظ می‌شود و هنوز بسیاری از ساکنین با این کلمه این شهر را می‌شناسند. این کلمه شاید به معنای کمین گاه یا «گومه» گورخران بوده است. این دشت از دیرباز به سبب وجود جانوران شکاری مانند گورخر و آهو و جز این‌ها اشتهار فراوان یافته است. رودخانه‌ای که از شمال شهر جورقان می‌گذرد و جنس خاک و شیب زمین در قسمت شمال و شرق این شهر، باعث شده که این منطقه مستعد شکل‌گیری بیشترین تعداد کوره‌های آجرپزی هوفمان در کل جهان شود. البته در سال‌های اخیر کارخانه‌های ماسه‌شویی نیز در این منطقه شکل گرفته‌اند.

تاریخ ساخت میل‌های جورقان مربوط به سال ۱۳۴۵ است. در ابتدا ۱۲میل وجود داشته که یکی از آن‌ها تخریب و در وضعیت فعلی ۱۱میل موجود است. اکثر اتاقک‌های پخت آجر از مصالح آجر ساخته شده‌اند اما بعضی از اتاقک‌ها به صورت دستکند هستند و البته بیشتر آن‌ها تخریب شده‌اند و آن‌ها که مانده‌اند نیز شرایط بسیار نامطلوبی دارند. این تعداد میل و کوره آجرپزی در یک منطقه کاملا منحصر به فرد است و می‌تواند به یک عنوان یک جاذبه گردشگری مورد توجه فراوان قرار بگیرد.

این نوع کوره در سال ۱۸۵۸ توسط «فردریش هوفمان» آلمانی برای آجرسازی به ثبت رسید. این کوره‌ها متشکل از اتاقک‌هایی است که پیرامون یک بیضی در کنار هم ساخته شده‌اند و در وسط یا مجاور این بیضی دودکش بلندی ساخته شده است که به کلیه اتاقک‌ها راه داشته و هوای آن‌ها را تأمین کرده و دود حاصل از سوخت را به بیرون هدایت می‌کرده است. کوره‌های هوفمان در شهرهای بیرجند، میانه، خرم‌آباد، فردوس و قم وجود دارند که تعدادی از آن‌ها ثبت شده و تعدادی نیز ثبت نشده‌اند. اما در جورقان ۱۱ عدد میل کوره آجرپزی در یک منطقه و در کنار هم وجود دارد.

  • تاریخ ساخت میل‌های جورقان مربوط به سال۱۳۴۵است.
  • در ابتدا ۱۲میل وجود داشته که یکی از آن‌ها تخریب و در وضعیت فعلی۱۱میل موجود است.
  • این تعداد میل و کوره آجر پزی در یک منطقه کاملا منحصر به فرد است و می‌تواند به یک عنوان یک جاذبهگردشگری مورد توجه فراوان قرار بگیرد.
  • این میزان از ویژگی‌های اسطوره‌ای، تاریخی، طبیعی و کالبدی نیازمند یک برنامه بازآفرینی و احیاست اما در معرض نابودی است و محل تخلیه نخاله‌های ساختمانی و کارخانه‌های ماسه‌شویی شده است و هر لحظه امکان تخریب هریک از میل‌ها وجود دارد.
  • بررسی نمونه‌هایی از نحوه برخورد با این کوره‌ها در سایر کشورهای جهان می‌تواند روشنگر نحوه برخورد ما با چنین میراث گران‌بهایی باشد.
  • کوره‌های هافمن رایج‌ترین کوره‌های مورد استفاده در تولید آجر است.
  • این نوع کوره در سال ۱۸۵۸ توسط «فردریش هوفمان» آلمانی برای آجرسازی به ثبت رسید.
  • این کوره‌ها متشکل از اطاقک‌هایی است که پیرامون یک بیضی در کنار هم ساخته شده‌اند و در وسط یا مجاور این بیضی دودکش بلندی ساخته شده است که به کلیه اطاقک‌ها راه داشته و هوای آن‌ها را تأمین کرده و دود حاصل از سوخت را به بیرون هدایت می‌کرده است.
  • تنها کوره آجرپزی روسی در شهر جورقان که در ایران برای اولین بار به منظور تأمین آجر مصرفی برای ساخت‌وساز در مسیر اتصال دریای خزر به خلیج فارس در اواخر دوره قاجار به واسطه امضای تفاهم‌نامه با کشور روسیه توسط روس‌ها ساخته شدند.
  • در حال حاضر تعداد 54 کوره آجر پزی دستی در این شهر وجود دارد که 23 کوره از آن فعال است.
  • وجود این رودخانه و جنس خاک و شیب زمین در قسمت شمال و شرق جورقان باعث شده است که این منطقه مستعد شکل‌گیری بیشترین تعداد کوره‌های آجر پزی هوفمان در کل جهان شود البته در سال‌های اخیر کارخانه‌های ماسه‌شویی نیز در این منطقه شکل گرفته‌اند.
  • در گذشته هزار و 200 هکتار از اراضی این قسمت جزو کوره های آجرپزی قرار داشته به صورتی که اشتغال و زندگی مردم این شهر از این طریق تأمین می شد.
  • المان شهر جورقان دودکش های بلند کوره‌های قدیمی آجرپزی جورقان است که نماد مظهر ایستادگی جورقان در گذر زمان است که امروز به جزیی از تاریخ این شهر تبدیل شده است.
  • چهره معماری و جداره شهری جورقان خسته است.
  • متأسفانه جورقان با توجه به اینکه نزدیک به20سال است که به شهر تبدیل شده اما در طی این دو دهه چهره شهر همچنان روستایی باقی مانده است.
  • جورقان تا سال 75 قطب اصلی تولید آجرفشاری در غرب کشور بود که بیش از4هزار کارگر غیربومی نیز کار می‌کرد ، شهری مهاجر پذیرکه کارگرهای کرمانشاه، کردستان و لرستان آنجا کار و زندگی می‌کردند
  • اکثر اتاقک‌های پخت آجر از مصالح آجر ساخته شده‌اند اما بعضی از اتاقک‌ها به صورت دستکند هستند و البته بیشتر آن‌ها تخریب شده‌اند و آن‌ها که مانده‌اند نیز شرایط بسیار نامطلوبی دارند.
  • کوره‌های هوفمان در شهرهای بیرجند، میانه، خرم‌آباد، فردوس و قم وجود دارد که تعدادی از آن‌ها ثبت شده و تعدادی نیز ثبت نشده‌اند. اما در جورقان ۱۱ عدد میل کوره آجر پزی در یک منطقه و در کنار هم وجود دارد.
  • در جورقان بیش از 150 کوره  آجرپزی وجود داشت که روی هر کوره20 تا 50 کارگر کار می‌کرد بر اساس سیاست وقت و به دلیل محیط زیستی این کوره‌ها تعطیل شدند و هزاران نفر از این شهر خارج شدند .
  • جورقان شهری که با توانمندی کامل مردمانش زندگی می‌کردند یکی از مهمترین ظرفیت‌های وجودیش که تولید آجر بود را از دست داد.
  • المان شهر جورقان دودکش های بلند کوره‌های قدیمی آجرپزی جورقان است که نماد مظهر ایستادگی جورقان در گذر زمان است که امروز به جزیی از تاریخ این شهر تبدیل شده است.
  • این شهر زمانی با داشتن باغات انگور دارای بهترین کیفیت این محصول برخوردار بود که بعد از خشکسالی و شرایط اقلیمی حاکم بر منطقه و کاهش شدید آب‌های منطقه ،کشاورزی هم از بین رفت و عملاً از سال 81 و82 شاهد هستیم که مردم جورقان شغل و منبع درآمد خاصی ندارند.
  • نبود شغل و درآمد باعث شد که مردم به شهرهای دیگر برای کار مهاجرت کنند، باید گفت که جورقان مردمانی خوب، سخت‌کوش و پیگیر دارد که بسیار پشتکار خوبی دارند اما وقتی پتانسیل اصلی شهر از دست می‌رود باید دنبال کار دیگر بگردند کشاورزی هم که از بین رفت نهایتاً شهری توانمند که خودش مهاجر پذیر بوده به شهری فاقد فرصت های شغلی تبدیل شد.
  • زمانی که جورقان به شهر تبدیل شده اکثریت مردم توانایی مالی و قدرت خرید خود را از دست می‌دهند عملاً تولید آجر و کشاورزی از بین رفته، مردم به درآمدی کم که از کار فیزیکی در صنعت ساختمانی و کارگری است ورود می‌کنند و یک تعداد مغازه محدودی که در جاده تهران که وابسته به مسافران گذری استانهای کردستان و کرمانشاه و ایلام و همدان هستند به این منابع درآمدی متکی می‌شوند .
  • تاریخ ساخت میل‌های جورقان مربوط به سال۱۳۴۵است.
  • در ابتدا ۱۲میل وجود داشته که یکی از آن‌ها تخریب و در وضعیت فعلی۱۱میل موجود است.
  • این تعداد میل و کوره آجر پزی در یک منطقه کاملا منحصر به فرد است و می‌تواند به یک عنوان یک جاذبه گردشگری مورد توجه فراوان قرار بگیرد.
  • این میزان از ویژگی‌های اسطوره‌ای، تاریخی، طبیعی و کالبدی نیازمند یک برنامه بازآفرینی و احیاست اما در معرض نابودی است و محل تخلیه نخاله‌های ساختمانی و کارخانه‌های ماسه‌شویی شده است و هر لحظه امکان تخریب هریک از میل‌ها وجود دارد.
  • بررسی نمونه‌هایی از نحوه برخورد با این کوره‌ها در سایر کشورهای جهان می‌تواند روشنگر نحوه برخورد ما با چنین میراث گران‌بهایی باشد.
  • کوره‌های هافمن رایج‌ترین کوره‌های مورد استفاده در تولید آجر است.
  • این کوره‌ها متشکل از اطاقک‌هایی است که پیرامون یک بیضی در کنار هم ساخته شده‌اند و در وسط یا مجاور این بیضی دودکش بلندی ساخته شده است که به کلیه اطاقک‌ها راه داشته و هوای آن‌ها را تأمین کرده و دود حاصل از سوخت را به بیرون هدایت می‌کرده است.
  • در حال حاضر تعداد 54 کوره آجر پزی دستی در این شهر وجود دارد که 23 کوره از آن فعال است.
  • در گذشته هزار و 200 هکتار از اراضی این قسمت جزو کوره های آجرپزی قرار داشته به صورتی که اشتغال و زندگی مردم این شهر از این طریق تأمین می شد.
  • المان شهر جورقان دودکش های بلند کوره‌های قدیمی آجرپزی جورقان است که نماد مظهر ایستادگی جورقان در گذر زمان است که امروز به جزیی از تاریخ این شهر تبدیل شده است.

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *