به بهانه جهانی شدن قنات قصبه/ قنات قصبه گناباد فرصتی برای توسعه گردشگری منطقه ای

گناباد- ایرنا- قنات قصبه گناباد با سابقه بیش از ۲۵۰۰ سال به عنوان اثر جهانی فرصتی برای توسعه گردشگری منطقه ای در ایران است.

قنات در ایران سابقه طولانی دارد و با توجه به شرایط خاص اقلیمی و آب و هوایی ایران پیشینیان از قنوات برای تامین آب مورد نیاز استفاده می کردند.
با توجه به نقش تامین آب در ماندگاری جمعیت و کمبود نزولات آسمانی در مناطق کویری، حفر قنات در این نقاط همواره مورد عنایت مردمان این مناطق بوده است.
تمدن های اولیه و فرهنگ های بزرگ و گسترده در کنار رودها یا چشمه های بزرگ شکل گرفته و بسیاری از مناطق کویری که تا کیلومترها از این مواهب الهی بی بهره بوده اند مردم این مناطق را بر آن داشته که برای تامین آب به دنبال حفر قنات باشند. 
با افزایش جمعیت و به ویژه مهاجرت آریایی ها به ایران در اواخر هزاره دوم قبل از میلاد منابع موجود و قابل دسترس پاسخگوی نیازها نبوده و مردمان را به فکر چاره جویی انداخته که در وهله نخست انتقال آب رودخانه به نقاط دورتر و سپس استفاده از منابع زیرزمینی از طریق حفر چاه را آغاز کردند.
آنان با تلاش برای دستیابی به راه های ساده تر استحصال آب به بزرگترین کشف خویش یعنی حفر قنات رسیدند. 
بخش اعظم قناتهای جهان در ایران حفر شده اند و بیشتر این تکنیک برای تامین آب در اختیار ایرانیان بوده است. 
در این میان قنات قصبه گناباد با سابقه بیش از ۲۵۰۰ سال به عنوان یکی از قدیمی و عظیم ترین قناتهای کشور ریشه در تاریخ و فرهنگ این مرز و بوم دارد و از آن می توان به عنوان یکی از عجایب تمدن تاریخ بشر در تامین آب یاد کرد. 
قنات قصبه گناباد از میان اراضی کوی شرقی گناباد (قصبه شهر سابق) در بخش جنوب غربی و از محلی معروف به برج علی ضامن، از داخل رسوب های ریز دانه آغاز شده و به طول ۳۳۱ هزار و ۳۳ متر در یک رشته اصلی به نام قصبه و چهار رشته منشعب به نام دولاب کهنه، دولاب نو، رشته فرعی اول و رشته فرعی دوم قصبه جریان دارد. 
رشته اصلی این قصبه که ۱۳۱هزار و ۳۵ متر طول دارد در امتداد دره پرآب خانیک حفر شده و عمق مادر چاه آن نیز بیش از ۲۰۰ متر است. 
قطعه سفالهای پراکنده در اطراف دهانه چاه های این رشته قنات حاکی از این است که رشته قصبه واقع در کانال اولیه اصلی قنات در زمان هخامنشیان حفر شده و به دنبال آن رشته های دیگر قنات در مواقع خشکسالی در طول سالیان بعد از آن حفر شده اند. 
ریزش پی در پی قنات، پیشینیان را به یافتن راه چاره ای ترغیب کرده که طی آن در فاصله ۶۸۳ متری، قنات را به دو شاخه تقسیم کرده اند تا در صورت ریزش و بسته شدن یکی از کانال ها، آب از دیگری خارج شده و در داخل انباشته نشود. 
چاه های قنات قصبه به دو صورت چاههای کم عمق و عمودی و چاههای عمیق و پله ای تقسیم می شوند به این معنی که ابتدا در فاصله ۷۰ تا یکصد متری، چاه عمودی حفر شده و سپس با زاویه قائمه در کف آن کانالی افقی و بلند هوا، در مسیر قنات به طول سه تا پنج متر حفر شده و مقنی به تعداد هر چاه چرخی در انتهای کانالهای افقی و بر فراز چاههای عمودی استوار می کرده و خاک ارسال شده از دل چاه حفر شده را به بیرون انتقال می داده است.
قنات قصبه گناباد با طول ۳۳ کیلومتر دارای ۴۰۸ حلقه چاه است و عمق مادر چاه آن ۳۰۰ متر است.
این قنات با توجه به موقعیت خاص و پیشینه تاریخی خود به یکی از مکانهای گردشگری منطقه جنوب خراسان رضوی تبدیل شده و همه ساله بازدید کنندگان بسیار از نقاط مختلف کشور و حتی دیگر کشورها را به سوی خود جذب می کند. 
ثبت قنات قصبه در فهرست آثار جهانی یونسکو از چند سال گذشته مطرح بوده ولی در یک سال قبل با قوت هر چه بیشتر پیگیری شد تا اینکه شهریور ماه سال ۱۳۹۴ کارشناسان سازمان یونسکو بازدیدی از آن داشتند و ثبت آن در دستور کار قرار گرفت. 
قنات قصبه در سال جاری به همراه ۱۰ قنات دیگر کشور برای ثبت در دستور جلسه این سازمان قرار گرفت و در ۲۵ تیر ماه جاری به ثبت جهانی رسید. 
نخستین کسی که توصیف مفصلی از قنات گناباد آورده ناصر خسرو قبادیانی است که در سال ۴۴۴ هجری از شهر تون عازم گناباد بوده و آن بخش از سفرنامه اش را چنین نگاشته است: 
'چون از شهر تون برفتیم آن مرد گیلکی مرا حکایت کرد که وقتی ما از تون به گناباد می رفتیم دزدان به بیرون آمدند و بر ما غلبه کردند، چند نفر از بیم خود را در چاه کاریز افکندند. بعد از آن جماعت یکی را پدری مشفق بود و یکی را به مزد گرفت و در آن چاه گذاشت تا پسر او را بیرون آورد، چندان ریسمان و رسن که آن جماعت داشته حاضر کردند و مردم بسیار آمدند، هفتصد گز رسن فرو رفت تا آن مرد به بن چاه رسید، رسن در آن پسر بست و او را مرده بیرون کشیدند و آن مرد چون مرده بیرون آمد گفت آبی عظیم که در این کاریز روانست و آن کاریز چهار فرسنگ می رود و آن را می گفتند که کیخسرو فرموده است.' 
به نظر می رسد حکایتی که ناصر خسرو در سفرنامه خود آورده مبدا اظهار نظرهایی شده که بعدها در مورد قنات گناباد ارائه شده است. 
'حمد الله مستوفی' در سال ۷۴۰ هجری قمری با استفاده از روایت ناصر خسرو، این گونه در مورد قنات نوشته است: 'چهار فرسنگ درازای کاریز است و چاه آن تخمینی هفتصد گز باشد و چند موضع می باشد و مجموع را آب از کاریز و بیشتر کاریز ها از طرف جنوب به شمال می رود.' 

* قنات قصبه گناباد ظرفیت مهم گردشگری برای شهرستان و جنوب خراسان رضوی 

یکی از اعضای شورای اسلامی و استاد دانشگاه آزاد اسلامی گناباد از قنات قصبه این شهرستان به عنوان یک ظرفیت بسیار مهم برای توسعه کمی و کیفی گردشگری جنوب خراسان رضوی و جذب گردشگر داخلی و خارجی یاد کرد. 
ابوالقاسم شفیعی گفت: ایجاد زیرساختها و امکانات رفاهی برای جذب گردشگر، جذاب سازی نمای بیرونی قنات و ایجاد جاذبه های بصری برای گروه ها و سلیقه های گردشگران مختلف در اولویت اقدامهای شورای اسلامی شهر گناباد قرار دارد. 
وی افزود: طرح جامع قنات پیمایی مجازی به پنج زبان دنیا و آشنایی با دیگر ظرفیت های گردشگری گناباد شامل روستای هدف گردشگری ریاب برای جذب و افزایش ماندگاری گردشگران در این منطقه از دیگر فعالیتهای در دست اقدام شورای اسلامی گناباد با همکاری بخش خصوصی است.
رئیس اداراه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناباد هم گفت: میراث فرهنگی به صورت جدی جذب اعتبارات استانی و کشوری و حتی بین المللی برای ایجاد زیر ساخت های رفاهی و زیربنایی جذب گردشگر در این منطقه و بهره گیری از ظرفیت قنات قصبه گناباد را در دستور کار خود قرار داده است. 
امان الله نوروزی افزود: جهت دهی این اعتبارها برای حفاظت و مدیریت بهره برداری از این قنات با همکاری دستگاههای اجرایی ذیربط مورد توجه می باشد. 
وی اظهار کرد: در این راستا اقدامهایی برای معرفی و شناساندن بیشتر مکان های تاریخی و فرهنگی، موزه ها، بقاع متبرکه و روستاهای هدف گردشگری گناباد به علاقه مندان داخلی و خارجی در دست انجام است که امیدواریم در جذب گردشگر و افزایش ماندگاری گردشگران در گناباد نقش اساسی داشته باشد. 

* احیای کوچه باغها بستر ساز جذب گردشگر برای قنات قصبه گناباد 
شهردار گناباد هم گفت: به دنبال ثبت قنات قصبه گناباد در فهرست آثار جهانی یونسکو، اجرای طرح احیای کوچه باغهای این شهر به عنوان بستر ساز و تکمیل کننده فرآیند جذب گردشگر برای این اثر در دستور کار قرار دارد. 
علی تقوی افزود: با هدف بستر سازی برای افزایش گردشگر داخلی و خارجی و استفاده حداکثری از فرصت ثبت قنات قصبه گناباد در فهرست آثار جهانی یونسکو، تاکنون بیش از ۸۰ کوچه باغ در این شهر شناسایی شده و زیباسازی و احیای آنها به صورت سنتی و قدیمی در دستور کار قرار گرفته است. 
وی اظهار کرد: شهر گناباد در قدیم دارای کوچه باغهایی با مناظر زیبا بود که در فرآیند توسعه شهری بخش اعظم آن دستخوش ساخت و ساز قرار گرفته و تخریب شده است. 
وی گفت: شهرداری با توجه به هویت معماری این شهر طرحی پایه ای و کاربردی برای ایجاد بستر مناسب در زمینه توسعه صنعت گردشگری را در دستور کار قرار داده است. 
تقوی افزود: حدود ۱۰۰ هکتار از اراضی شهر گناباد شامل مناطق پایاب قنات قصبه، پیرعلی، پایاب قنات ده و بولوار امام حسین (ع) تا بلوار پاسداران برای اجرای طرح احیای کوچه باغ ها مناسب می باشد. 
فرماندار گناباد هم گفت: ثبت جهانی قنات قصبه فرصتی بی نظیر و قابلیت بسیار مهمی برای توسعه و رونق اقتصادی این منطقه از طریق افزایش جذب گردشگر داخلی و خارجی است. 
محمد علی نبی پور افزود: قنات قصبه گناباد به عنوان یکی از یادگارهای به یادماندنی پیشینیان در تامین آب که هم اکنون نیز در این زمینه نقش آفرین است، می تواند با برنامه ریزی صحیح از طریق جذب گردشگر، اقتصاد منطقه را شکوفا کند.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی هم گفت: استفاده از ظرفیت ثبت قنات قصبه گناباد در فهرست آثار جهانی یونسکو برای توسعه و رونق گردشگری نیازمند عزم همگانی مسئولان بخشهای مختلف و مردم است. 
سید جواد موسوی افزود: این قنات از ظرفیتهای مهم گردشگری استان و حتی کشور است که با فرهنگ سازی و اطلاع رسانی مناسب می توان از بستر ثبت آن در سازمان یونسکو برای توسعه کمی و کیفی گردشگری منطقه جنوب خراسان رضوی حداکثر بهره را گرفت. 
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی هم از قنات قصبه به عنوان مهمترین جاذبه گردشگری در جنوب خراسان رضوی یاد کرد و گفت: این قنات نمایش دهنده فناوری، مدیریت آب و فرهنگ عامه در ایران باستان است و مناظر طبیعی قنات نیز می تواند از جاذبه های گردشگری مهم استان باشد.
محمد رکنی افزود: قنات قصبه گناباد با عمق ۳۰۰ متر و دیگر ویژگی ها در نوع خود در جهان منحصر به فرد است که هم اکنون برای معرفی هرچه بهتر وضعیت قنات در صدد مرمت قسمتی از آن هستیم که قابلیت حضور گردشگران را دارد. 
وی خاطر نشان کرد: ثبت جهانی این اثر در فهرست آثار جهانی یونسکو، گناباد و جنوب خراسان رضوی را به قطب جذب گردشگر تبدیل می کند.

* قنات قصبه گناباد فرصتی برای توسعه پایدار گردشگری منطقه ای و بین المللی 

رئیس پایگاه قنات قصبه گناباد هم گفت: ثبت قنات قصبه در فهرست آثار جهانی، نقش بسیار مهم در توسعه گردشگری پایدار در این منطقه و جذب گردشگر از دیگر نقاط کشور و حتی سایر کشورها به این منطقه دارد. 
نگار سرتیپ زاده افزود: قنات قصبه گناباد با جنبه های گوناگون فناوری، مدیریتی، فرهنگ عامه و مناظر طبیعی می تواند به عنوان مهمترین جاذبه گردشگری گناباد و حتی خراسان رضوی یا کشور مطرح باشد و ثبت آن در یونسکو روند این مهم را تسهیل می کند. 
وی برقراری تعامل و تعادل نظام مند میان ظرفیتهای محلی و انتقال و ارتقای اقتصادی در جهت تامین آینده ای مطمئن و سودمند برای محیط زیست و توسعه کمی و کیفی فرهنگی منطقه را از دیگر مزیتهای ثبت قنات قصبه گناباد در فهرست آثار جهانی برشمرد. 
سرتیپ زاده گفت: ثبت جهانی این قنات به عنوان یک عامل مهم تامین آب منطقه از ۲۵۰۰ سال پیش تاکنون با وجود تداوم پدیده خشکسالی طی سالهای اخیر، کاهش رطوبت، بارندگی و منابع آب سطحی از اهمیت بسیار برخوردار است. 
در چهلمین کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو در شهر استانبول ترکیه، قنات قصبه گناباد از استان خراسان رضوی به همراه قنات های بلده خراسان جنوبی، زارچ و حسن آباد مشیر مهریز در یزد، جوپار کرمان، اکبرآباد و قاسم آباد بروات و ابراهیم آباد در استان مرکزی به ثبت جهانی رسید. 
شهرستان گناباد دارای ۲۵۰ اثر تاریخی و معنوی است که از این تعداد ۱۴۲ اثر به ثبت آثار ملی رسیده است. 
چهار موزه باستانشناسی، مردم شناسی، آب و موزه روستایی زعفران هم در گناباد برای بازدید علاقه مندان دایر است. 
وجود ۱۷ مقبره امامزاده ها از دیگر ظرفیتهای مهم معنوی و مذهبی شهرستان گناباد است. 
این شهرستان در ۲۸۷ کیلومتری مشهد و در جنوبی ترین نقطه استان خراسان رضوی قرار دارد که به دلیل قرار گرفتن در مسیر سه استان خراسان جنوبی، یزد و خراسان رضوی، سالانه دهها هزار نفر از این منطقه گذر می کنند. 
۷۵۴۵/۲۰۹۵/۷۴۹۶/ ۶۰۵۳

انتهای پیام /*