دکتر سلمان ساکت: توجه به کتاب هیچ‌گاه جنبه اقتصادی صرف نداشته است
دکتر سلمان ساکت گفت: توجه به کتاب هیچ‌گاه جنبه اقتصادی صرف نداشته و در طول دوران تمدن اسلامی، مخاطبان کتاب همواره نیازمند حمایت حکومت‌ها بوده‌اند.
به گزارش خبرنگار ایسنا- منطقه خراسان، این استاد ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد که در جریان میزگرد ایسنا با موضوع کتاب و کتاب‌خوانی در محل کتاب‌فروشی جهاددانشگاهی سخن می‌گفت در ادامه اظهار کرد: اهمیت و تعداد کتاب در دوره‌های اولیه تمدن اسلامی به نحوی است که عده‌ای از دانشمندان به این فکر می‌افتند که کتاب‌شناسی‌های تخصصی را به رشته تحریر دربیاورند که تا به امروز نیز موجود است.
وی خاطرنشان کرد: در این دوران نسخه‌برداری کتب در کتاب‌فروشی‌ها انجام می‌شود که این موضوع نشان از رونق کتاب در جامعه ایران دارد.
ساکت عنوان کرد: توجه به کتاب در قرون اولیه اسلامی آن‌چنان جنبه اقتصادی نداشته و مخاطب این حوزه گروه خاصی بوده‌اند که نیازمند حمایت بوده اند.
این استاد ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد اضافه کرد: در این دوره بین حکومت‌ها رقابت سالمی برای حمایت از دانشمندان شکل گرفته بوده و این حاکمان احساس می‌کرده‌اند حضور دانشمندان، کتاب‌خانه بزرگ و نسخه‌برداران بیشتر، یکی از جنبه‌های قدرت به شمار می‌رود که البته این موضوع الزاما به معنی درک خود حاکم نیست، بلکه وزرا و خردمندانی در اطراف آنان بوده‌اند که آنان را به این مسیر سوق می‌داده‌اند.
وی با بیان اینکه همواره علوم بنیادین نیازمند حمایت حکومتی هستند، گفت: این کتب مرجع، همواره با حمایت دولت‌ها نوشته و نسخه‌برداری شده‌اند زیرا نوشتن و تدوین هرکدام از آن‌ها نیازمند امکانات زیادی بوده که از حوزه توانایی یک فرد خارج است.
تضارب آرا یکی از عوامل رشد توجه به کتاب بوده است
ساکت اظهار کرد: بسیاری از کتب ارزشمند ما در دوره‌ای نوشته شده است که تضاد و تقابل بین گروه‌های مختلف فکری اوج گرفته بوده است؛ مثلا خواجه نظام الملک برای مقابله با اسماعیلیه به این نتیجه می‌رسد که باید مدارسی را تاسیس کند که از طریق آن از نظر فکری هم علاوه بر وجه نظامی با اسماعیلیه مبارزه کند، کاری که با پاسخ متقابل اسماعیلیه روبرو می‌شود و رسائل و کتب فراوانی در پاسخ به این حرکت نوشته می‌شود.
این استاد ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: از موارد فوق به این نتیجه می‌رسیم که اگرچه حمایت نقش مهمی در جریانات فرهنگی دارد، اما تضاد و تضارب آرا نیز در این بین عامل محرک مهمی به شمار می‌رود.
راز ماندگاری کتب تاثیرگذار در ادوار مختلف چیست؟
وی تصریح کرد: ما اگر در طول تاریخ از استثنائات بگذریم اکثر کتاب‌های موفق کتاب‌هایی بوده اند که تقاضا برای آن‌ها بیشتر وجود داشته است و در نتیجه بیشتر نسخه‌برداری شده و در حوادث مختلف از بین نرفته و باقی مانده‌اند.
ساکت افزود: پشتوانه فرهنگی قوی، دیگر عامل ماندگاری کتاب‌های تاثیرگذار است، به عنوان مثال کتاب کلیله و دمنه ریشه در تاریخ و فرهنگ اقوام مختلف دارد که به آن دوام و قوام زیادی داده است.
این استاد ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد گفت: یکی دیگر از رازهای ماندگاری آثار بزرگ این است که آن‌ها دارای پیام جهانی هستند و متاسفانه ما امروز پیام جهانی نداریم و البته چرایی این موضوع خود به تنهایی قابل تحلیل و بررسی مجزا است.
وی عنوان کرد: اگر نقد و بررسی در حوزه کتاب جدی‌تر شود قطعا سره و ناسره از یکدیگر جدا و شرایط برای بهبود وضعیت این حوزه فراهم می‌شود.
ساکت ادامه داد: اگر ما بتوانیم لذت کتاب‌خواندن را به کودکان بچشانیم قطعا خود آن‌ها این مسیر را ادامه خواهند داد و مشکلات بعدی را حل می‌کنند.
این استاد ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: فرد کتاب‌خوانی که لذت خواندن یک کتاب خوب را برده وقتی کتاب نامناسبی بخواند دیگر آن کتاب را کنار می‌گذارد و نمی‌‌خواند؛ ولی در حوزه کتاب‌های تخصصی به نطر می‌رسد جنبه‌های انحرافی وجود دارد، زیرا این کتاب‌ها اگر کیفیت لازم را نداشته باشد، افراد را کوته بین می‌کند که این مشکل در حوزه عمومی خطر ناک‌تر است.
وی افزود: کتاب‌هایی بدون پشتوانه دقیق علمی بر اساس سلسله خرافات یا با استفاده از منابع نامعتبر تدوین می‌شود و تفکرات غلط را در جامعه ترویج می‌دهد و وقتی به تیراژ برخی از آن‌ها توجه می‌کنیم متوجه می‌شویم که شانه به شانه کتب اصلی دینی ما در حال چاپ و انتشار هستند که این موضوع مشکلاتی را به همراه خواهد داشت.
ساکت گفت: اگر کتابی با مشکلات ذکر شده در جامعه ما به چاپ بالا می‌رسد به خاطر خود ماست؛ یعنی مشکلی در جامعه وجود دارد که این کتاب رشد کرده؛ تیراژ بالای این کتاب‌ها عمق این امر را نشان می‌دهد؛ بنابراین درعین اینکه نگران کننده است، نشانه خوبی است که به کمک آن می‌توانیم آسیب شناسی کنیم زیرا کتاب شرایط جامعه را به ما معرفی می‌کند بنابراین اگر جلوی آن رابگیریم خود را از اثرهایی محروم کرده‌ایم که جامعه را به ما می‌شناسانند.
این استاد ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد افزود: خود بنده در خانه‌ای رشد کردم که تمام اتاق‌های آن سراسر کتاب بود و پدرم هر روز با مجموعه‌ای از کتاب‌ها به خانه می‌آمد و تا پاسی از شب با این کتاب‌ها مشغول بود و این موضوع ما را با کتاب مانوس می‌کرد.
وی با اشاره به نقش مهم کتاب‌فروشی‌های جهاددانشگاهی در زمینه کتاب و فرهنگ کتاب‌خوانی در مشهد خاطرنشان کرد: جهاددانشگاهی می‌تواند به برخی از شاگردان به خصوص شاگردان خوب و علاقه مند اساتید تخفیف ویژه‌ای بدهد تا انگیزه‌ای باشد برای ارتباط بیشتر بین دانشجویان با کتاب‌فروشی‌های جهاددانشگاهی.
