مراسم تکریم حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمود دعایی و معارفه دکتر سید عباس صالحی در مؤسسه اطلاعات برگزار شد دکتر صالحی: جامعه ایران را نمی‌توان تک صدایی اداره کرد

مراسم تکریم و بزرگداشت شخصیت مرحوم سید محمود دعایی، سرپرست فقید مؤسسه اطلاعات و معارفه سید عباس صالحی، سرپرست جدید این مؤسسه، صبح دیروز در سالن اجتماعات مؤسسه اطلاعات، با حضور جمعی از بزرگان و شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی، هنری و مطبوعاتی کشور، کارکنان و همکاران مرحوم دعایی و همچنین خانواده محترم ایشان برگزار شد.

***

به گزارش خبرنگار اطلاعات، در این مراسم که با اجرای سیدعباس سجادی برگزار شد؛ جلال رفیع، نویسنده، روزنامه‌نگار، طنزپرداز و از همراهان قدیمی روزنامه اطلاعات طی سخنانی بیان کرد: من امروز از طرف خانواده روزنامه و مؤسسه اطلاعات صحبت می‌کنم و یاد کسی را گرامی می‌دارم که جای خالی‌اش را احساس می‌کنیم؛ یعنی سید محمود دعایی. همچنین از طرف خانواده روزنامه و مؤسسه اطلاعات به دکتر سید عباس صالحی خیرمقدم عرض می‌کنیم و برای ایشان آرزوی موفقیت داریم.

وی افزود: من در شبکه‌های مجازی دیدم کسی بسیار محترمانه به زبان استدلال و منطق، ضمن تصدیق همه خوبی‌های اخلاقی و رفتاری زنده‌یاد روانشاد دعایی، و اذعان اینکه ایشان واقعاً دارای صفات برجسته اخلاقی بود، روی نکته‌ای انگشت گذاشته و نوشته بود: «صرف این خصلت‌های حسنه، در کشور ما راه به توسعه نمی‌برد. ما نیازمند توسعه همه‌جانبه موزون و پایدار هستیم و صرف خصلت‌های فردی چنین رهاوردی نخواهد داشت.» من می‌خوام بگویم، قبول! صرف خصلت‌های فردی حسنه ممکن است ما را به توسعه نرساند، اما از قضا آقای دعایی از معدود مدیرانی بود که بینش توسعه‌خواه و توسعه‌یاب داشت.

این روزنامه‌نگار پیشکسوت توضیح داد: دعایی نخست به توسعه کمی پرداخت و بعد از جنگ، در سال ۶۹ پیش‌بینی کرد که به زودی شهر تهران بزرگ می‌شود و با افزایش جمعیت، مسئولان ناگزیرند اتوبان‌های مختلفی احداث کنند. پس نخست باید جایگاه و جغرافیای روزنامه را تغییر داد و از ازدحام و محدودیت خیابان خیام و مرکز شهر، خلاصش کرد. همچنین با پیش‌بینی اینکه ما باید به همه جای تهران در آینده دسترسی داشته باشیم، مؤسسه را بر ساحل اتوبان‌ها و بر کناره بزرگراه‌ها قرار داد و کلنگ احداث اینجا سال ۷۱ زده شد. در ادامه شبکه توزیع مستقل روزنامه و مجلات را باز هم توسعه داد و به صورت مستقل یا با همکاری شبکه‌های دیگر، دسترسی شبکه توزیع را به تمامی تهران و کشور راحت‌تر کرد. ساختمان‌های کوچک و بزرگ بسیار نیز در این منطقه ساخت. سرانجام در سال ۷۷ مجموعه کارکنان و کارگران شریف روزنامه و مؤسسه اطلاعات را از ساختمان خیابان خیام به اینجا منتقل کرد. همزمان دستگاه‌های چاپ قدیمی را نگه داشت اما بلافاصله دستگاه‌های چاپ مدرن را از شرکتی آلمانی- انگلیسی، وارد و در اینجا مستقر کرد. مهندسان و مدیران مؤسسه را به انگلیس و آلمان فرستاد تا با آخرین فناوری‌ها و متدهای کاری آشنا شوند. در این راستا مهندس حبیبی‌مهر و مرحوم مهندس رفیع را برای یادگیری و آموزش به آلمان و انگلستان؛ خود من را با اصرار به آمریکا و بعد به فرانسه و دکتر سید احمد سام را ابتدا به روسیه و بعد به انگلستان فرستاد و گفت: آخرین پیشرفت‌ها و فناوری‌ها و تحولات را ببینید و برای منِ دعایی، به سوغات بیاورید.

وی گفت: آقای دعایی یکی از مدیران مؤسسه را مأمور کرد که در زمینهIT و اینترنتی کردن روزنامه فعالیت کند. من در بازگشت از آمریکا، درباره دسترسی از راه دور به کتابخانه‌های آمریکا با مرحوم دعایی صحبت کردم. ایشان به آرشیو و کتابخانه مؤسسه رفت و از مسؤول آنجا خواست زمینه را برای دسترسی از راه دور محققان و پژوهشگران به کتابخانه و آرشیو روزنامه فراهم کند. او این اقدامات را از سال ۶۹ آغاز کرد. چطور چنین کسی راه به توسعه نمی‌برد؟ حجم عظیمی از روزنامه‌ها و مجلات دیگران در مؤسسه اطلاعات چاپ می‌شدند که مدیریت این حجم عظیم چاپ، کار بسیار سختی بود.

رفیع یادآور شد: زنده‌یاد دعایی در زمینه توسعه کیفی روزنامه اطلاعات، ارتباط وسیعی با نخبگان علمی داشت و ضمن حل خیلی از مشکلاتشان، کتاب‌ها و مقالات آنها را به چاپ می‌رساند. در واقع با چاپ کتاب‌ها و مقالات بسیاری از نخبگان از جمله پروفسور رضا، دکتر نصر، دکتر اسلامی ندوشن، استاد مهدوی دامغانی، دکتر باستانی‌پاریزی، دکتر محمدامین ریاحی، آیت الله دکتر محقق داماد، دکتر زرین‌کوب، دکتر شفیعی کدکنی، دکتر زریاب خویی، استاد علامه محمدرضا حکیمی، استاد سید هادی خسروشاهی، دکتر صادق آیینه‌وند و … دائماً در خدمت نخبگان و فرهیختگان بود. همچنین ضمیمه‌های مختلف فرهنگی و ادبی ایجاد کرد و به چاپ و انتشار مجلات «اطلاعات سیاسی و اقتصادی»، «اطلاعات حکمت و معرفت» و «ادبستان»، روزنامه اطلاعات جبهه برای رزمندگان، اطلاعات بین‌الملل برای ایرانیان خارج از کشور، بیش از هزار عنوان کتاب در زمینه‌های علمی، تاریخی، ترجمه‌ای و تحقیقی همت گمارد.

وی تأکید کرد: آثار تحریم در مؤسسه اطلاعات هم ملاحظه شد. کم‌شدن منابع درآمد مؤسسه، آگهی‌ها و رپورتاژها، سفارشات چاپ، گرانی کتاب، افزایش هزینه‌ها و … مؤسسه را دچار مشکلات مالی کرد. ظهور شبکه‌های مجازی هم در امر خبررسانی و هم انتشار آگهی‌های مجازی، جا را بر روزنامه‌ها و نشریات تنگ کرد. جایگاه حقوقی روزنامه اطلاعات را هم باید در نظر گرفت که به جایی وابسته است که باید شأن و حرمت آنجا را مراعات کند و در محدوده خاصی پیش برود و در آن محدوده، آقای دعایی کاری شبه‌معجزه کرد. وسط همه این ماجراها، از جایی آمدند و گفتند شما این زمین را به قیمتی از شهرداری خریدید که قبول نیست و مبلغ هنگفتی را مطالبه کردند و آقای دعایی هم نامه‌ای به مسئولان عالی‌رتبه نوشت که در ابتدای آن آورد: «هر کس به طریقی دل ما می‌شکندر بیگانه جدا، دوست جدا می‌شکندر بیگانه اگر می‌شکند حرفی نیستر از دوست بپرسید چرا می‌شکند.»

سخنان دکتر مهدوی راد

در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدعلی مهدوی‌راد، قرآن‌پژوه و مدرس دانشگاه در سخنانی اظهار کرد: برای من مایه خرسندی است که در این محفل بسیار عظیم و عزیز در جمع اهل قلم سخن می‌گویم. پس از بدرود تأسف‌بار و تاب‌سوز حضرت دعایی که ساعت‌ها می‌توان درباره ایشان گفت و اهل شعر می‌توانند درباره آن بسرایند، من به چند خصلت ایشان اشاره می‌کنم.

وی با اشاره به آیه‌ای از قرآن ادامه داد: مرحوم دعایی از جمله کسانی بود که هم قبل از «فتح»، مجاهد و مبارز و انقلابی بود و هم بعد از فتح. من در دوره نوجوانی در مدرسه‌ای در مشهد مخاطب صدای ایشان از رادیو عراق بودم که چطور حقیقت‌ها و واقعیت‌های ناب را گزارش می‌داد و یاد و نام امام را بازگو می‌کرد.

این قرآن‌پژوه به استناد آیه دیگری گفت: دعایی آنچنان که بود، ماند. تواضع و خاکساری ایشان حیرت‌آور است که این خصیصه را در بسیاری از نوشته‌ها گفته‌اند و خواهند گفت. خداوند در قرآن می‌گوید که تواضع و خاکساری پیشه کنید تا شما را رحمت کنیم. منظور خداوند، تواضع واقعی است؛ آنچنان که در نگاه و رفتار مرحوم دعایی بود. نگاه انسانی ایشان به همه، مرزها را شکست و هرگز مرزی نساخت. ما اما از آموزه‌های ثقلین دور شدیم، زیرا مرز می‌کشیم.

مهدوی‌راد با بیان آیه دیگری از قرآن توضیح داد: خلق خداوند که عیال او هستند، نه شیعه، نه یهودی و نه مسیحی، بلکه همه انسان‌ها هستند و هرکس به خلق خدا بیشتر احترام کند به خدا نزدیک‌تر است.

وی افزود: رسول اکرم(ص) در حدیثی می‌گوید که یکی از سایه‌ها و چترهای الهی، زیارت مؤمن است و کسی که این کار را انجام ‌دهد زائر خداست. وقتی که زائر برای خدا به عیادت یک انسان می‌رود، از لحظه حرکت، ملائکه با او حرکت می‌کنند. کسی که از این دید به انسان نگاه می‌کند، کنش و رفتارش مورد احترام است. بر اساس همین خصایل، مرحوم دعایی، خودش بود. او یک نسخه مفرد و تنها بود. به خاطر دارم در جلسه بدرود مرحوم استاد آیینه‌وند پس از مراسم، خواست که مرا به مقصد برساند. وقتی پیکان او را دیدم گفتم این ماشین شماست؟ گفت: بسیار هم خوب است و من در دلم خوشحال و شادمان شدم که چنین خصلتی داشت. پیش از این مراسم هم آقای امیرزاده از من پرسید: شما آقای دکتر صالحی را فرهنگ‌شناس می‌دانی و واژه‌ای هم برای ایشان به کار بردی که به یاد ندارم. آن واژه چه بود؟ گفتم: ایشان فرهنگ‌شناس و فرهنگ‌بان است که نتیجه عقبه‌ای است که دکتر صالحی با تلمذ در محضر استادان به‌دست آورده است. ایشان گستره آگاهی از ابعاد مختلف فرهنگ اسلامی است. من پیش از انقلاب به خانه پدر بزرگوار آقای صالحی می‌رفتم و پای درس ایشان می‌نشستم. دانش حوزوی و مطالعات ایشان در حدی بود که سال ۶۲ «کفایه» درس می‌داد، طوری‌که به گفته برخی، حتی از کفایه بسیاری استادان برتر بود.

مهدوی‌راد تصریح کرد: خوشحالم که آقای صالحی با خاکساری، اصالت و دغدغه‌مندی برای گسترش آگاهی، جای مرحوم دعایی بزرگوار می‌نشیند. ایشان سکوت معناداری دارد و بجا و به قاعده سخن می‌گوید. من در «مجله حوزه» با دکتر صالحی کار کردم. در شماراتی از این مجله، سرمقاله‌هایی بدون نام درباره نهضت نفت و مسائل دیگر نوشته است که هنوز هم بی‌نظیرند.

سخنان دکتر مسجد جامعی

همچنین در این مراسم، دکتر احمد مسجدجامعی، قائم مقام رئیس مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی خطاب به همکاران مرحوم دعایی بیان کرد: من طی سالیان مکرر خدمت شما بوده‌ام و ویژگی‌های مجموعه‌ای که با آقای دعایی کار می‌کردند را احساس می‌کردم و می‌دیدم که آقای دعایی و مجموعه‌اش یکی شده بودند؛ یعنی کسانی که با ایشان کار می‌کردند مثل آقای دعایی شده بودند و آقای دعایی هم مثل کسانی که با آنها کار می‌کرد شده بود و یک پیکره واحد را تشکیل داده بودند. این پیکره واحد، فراتر از یک رسانه عمل کرد و ادب و اخلاق و تواضع را در رسانه‌ها بسط داد.

وی افزود: آقای دعایی نسبتش را با قدرت تعریف می‌کرد و در جایگاهی قرار می‌گرفت که به نقد قدرت هم بپردازد، ولی این نقد چارچوب داشت؛ یعنی فریادهای بلند نمی‌کشید و این مجموعه را به‌هم نمی‌زد. او از نسبتی که با قدرت داشت، فقط در خدمت به مردم استفاده می‌کرد و هرگز در زندگی شخصی از این نزدیکی با قدرت برای حل مسائل خود بهره نبرد. او از سال‌های دور با مرحوم امام (ره) همراه بود و به آقای هاشمی و مقام معظم رهبری هم بسیار نزدیک بود اما هیچ موردی نمی‌بینید که از این موقعیت برای پیشبرد امور شخصی استفاده کند. این رفتار، نتیجه یک تربیت اخلاقی است، مدیون نجف و تربیت امیر‌المؤمنین (ع) است، مدیون سنت حوزه‌های قدیم است و یک‌جور خودسازی و ریاضت است.

رئیس سابق شورای شهر تهران تصریح کرد: یقین بدانید در تاریخ مطبوعات ایران و مطبوعات ۴۰ ساله بعد از انقلاب، این واقعیت باقی خواهد ماند که یک نشریه اخلاقی‌ای وجود داشت که به کسی توهین نکرد، اگر مسأله‌ای را حق تشخیص می‌داد آن را بیان می‌کرد، اگر ناسزایی به کسی می‌گفتند، جبران می‌کرد و اگر کسی در معرض تهمت بود، تهمت‌زایی می‌کرد. از روزنامه اطلاعات به عنوان یک نشریه اخلاقی نماد جمهوری اسلامی و نماد بزرگان این نظام یاد خواهد شد. اگر روزنامه‌های دوران مشروطیت را ورق بزنیم، می‌بینیم اغلب آنان روزنامه‌های هتاکی هستند که به گروه‌های مذهبی تعلق ندارند و هیچ نسبتی با دین، حوزه‌های علمیه و فرهنگ عامه مردم برقرار نمی‌کنند. اما روزنامه دعایی درباره آزادی صحبت می‌کرد، درباره مسأله حکومت و در نقد قدرت صحبت می‌کرد، ولی ادب و اخلاق داشت. این نوعی ریاضت لازم دارد که وقتی غرض می‌آید، هنر پوشیده نشود و آقای دعایی این را داشت.

مسجدجامعی گفت: دعایی در رفتارش متفاوت عمل می‌کرد. او آدم‌ها را ماشین و کد نمی‌دید و به سلیقه‌های متقاوت احترام می‌گذاشت. این احترام به سلیقه‌های مختلف فقط در روزنامه نبود؛ بلکه او در همه بزرگداشت‌ها شرکت می‌کرد و هرکسی درباره ایران سخن می گفت، در روزنامه‌اش می‌نوشت. او به ذات آدمیت احترام می‌گذاشت. از این جهت، فقدان این بزرگ‌مرد را به همه ایران‌دوستان تسلیت عرض می‌کنم و خوشحالم که آقای صالحی جای او آمده است. آقای صالحی از قضا تجربه رسانه را هم دارد. اولین نشریه متفاوت در حوزه را او منتشر کرده است. در ارشاد هم رضایت گروه‌های مختلف را به همراه داشت.

سخنان دکتر فرقانی

دکتر محمدمهدی فرقانی، استاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی هم در سخنانی اظهار کرد: همه آنانی که به این نشست آمده‌اند با پای دل آمده‌اند. وقتی به چهره‌ها نگاه می‌کنم می‌بینم که همه با اشتیاق و علاقه خودشان آمده‌اند و این نشان‌دهنده جایگاه مرحوم دعایی در جامعه و به ویژه بین اهالی فرهنگ و هنر و رسانه است.

وی افزود: به حکم ۵۰ سال سربازی در عرصه روزنامه‌نگاری به من تکلیف شد که دقایقی در خدمت شما باشم. من خاطرات بسیاری از حضور در مؤسسه اطلاعات و محضر جناب دعایی دارم. زمانی یکی از مشکلات ما در دانشکده علوم ارتباطات این بود که جایی برای کارآموزی دانشجویان نداشتیم. من با مرحوم دعایی تماس گرفتم و ایشان اظهار کرد که دانشجویان ما اجازه دارند در مؤسسه اطلاعات کارآموز باشند.

فرقانی با اشاره به نقدهایی که از سر دلسوزی درباره مرحوم دعایی نوشته می‌شوند، گفت: یکی از این نقدها درباره مشی مرحوم دعایی در بحث توسعه است. به اعتقاد من توسعه آمرانه و از بالا به پایین راه به جایی نمی‌برد. توسعه باید در قاعده جامعه شکل گیرد و از پایین به بالا راه پیدا کند. در این صورت به مشارکت شهروندان مسئول، پرسشگر، آگاه و پیگیر نیاز داریم. به انسان‌هایی که شبیه مرحوم دعایی نیازمندیم. به باور من او به تمامی معنا توسعه‌یافته و توسعه‌گرا بود و سعی می‌کرد با رفتار خود راه توسعه دیگران را هم هموار کند.

این استاد دانشگاه ارتباطات تأکید کرد: «سخت‌زبانی» در همه سطوح سیاسی و در تمامی لایه‌های اجتماعی جوامع در حال توسعه از موانع توسعه‌یافتگی است. سخت‌زبانی در رسانه‌ها، تفرق و پراکندگی ایجاد می‌کند. جامعه برای توسعه به همگرایی و انسجام اجتماعی نیاز دارد و با خشونت و تندزبانی نمی‌توان همگرایی ایجاد کرد. متأسفانه بخش عمده‌ای از رسانه‌های ما به تأسی از عرصه سیاست، بیشتر زبان سخت را به کار می‌برند در حالی که نرم‌زبانی راه‌حل امروز ماست. ما برای توسعه به تفاهم اجتماعی نیاز داریم و تفاهم توسعه با نرم‌زبانی توأم با استدلال و منطق یعنی آنچه که مرحوم دعایی در آن الگو بود، به دست می‌آید.

فرقانی ضمن فرستادن درود بر مرحوم دعایی و آرزوی علو درجات برای او، به دکتر سید عباس صالحی خیرمقدم گفت و ادامه داد: من شهادت می‌دهم که جناب صالحی، اشبه‌الناس به مرحوم دعایی است و با شناخت و تجربه‌ای که از کنار او بودن دارم، اطمینان می‌دهم که ایشان مشی و مرام روزنامه‌نگاری صلح را در مؤسسه اطلاعات ادامه خواهد داد.

سخنان فرزند مرحوم دعایی

حسین دعایی فرزند مرحوم دعایی هم در سخنانی به نمایندگی از خانواده حجت الاسلام والمسلمین دعایی با بیان این بیت که خوش‌تر آن باشد که سر دلبرانر گفته آید در حدیث دیگران، اظهار کرد: زوایایی از وجود مرحوم پدرم آشکار شده که ما از فرط عادت از آنها غافل بودیم. ایشان همیشه باعث آرامش خاطر خانواده و عزیزان خود بودند. صفای نفس، پاکدستی و اعتقاد راسخ به انقلاب و امام سبب شد که این جمع، اینگونه از پدرم یاد کنند. مرحوم پدرم به عهدی که با امام بست، وفادار بود.

وی افزود: حکم حضرت آقا، خطاب به جناب صالحی دارای پیام آشکاری برای پدرم است. مقام معظم رهبری در این حکم از پدرم به عنوان برادر پسندیده‌خصال یاد کردند و مدیریت ایشان را شایسته دانستند که این پیام سبب آرامش روح مرحوم پدرم خواهد بود. ما ذکر خیر جناب صالحی را بسیار شنیده بودیم. پدرم از ایشان با عنوان «عبد صالح» یاد کرد و چقدر این عنوان دقیق است. ما خوشحالیم که ایشان به حکم حضرت آقا مسئولیت رسانه‌ای را به عهده می‌گیرد که به فرمایش رهبر معظم انقلاب، آغوش آن برای تمامی اندیشه‌ها در نشر انقلاب باز است.

فرزند ارشد مرحوم دعایی خطاب به مجموعه کارکنان مؤسسه اطلاعات گفت: سخن گفتن در جمع این دوستان برای من سخت است. اینجا خانه مرحوم پدرم بود و ما ۴۲ سال در این خانواده بودیم و همراه کارکنان، در شادی‌ها، شاد و در غصه‌هایشان، غصه‌دار شدیم. ما خودمان را جزوی از این خانواده می‌دانیم. اگر همراهی و همکاری خانواده مؤسسه اطلاعات نبود، بخش مهمی از کارها انجام نمی‌شد. همکاری کارکنان مؤسسه اطلاعات سبب پیشبرد مشی مرحوم دعایی و آنچه اتفاق افتاد، شد. من از همگی تقاضا می‌کنم رخت عزا را از تن درآورند. خوشحالم عزیزی سکان روزنامه را به دست گرفته است که قطعاً با حمایت خانواده مؤسسه اطلاعات، این فضا را پیش خواهد برد و از همه کارکنان می‌خواهم که پدرم را حلال فرموده و اگر قصوری اتفاق افتاد، عذرخواهی می‌کنم. وی سخنان خود را با ذکر این بیت پایان داد:

آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است

با دوستان مروت با دشمنان مدارا

سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین معزی

در این مراسم، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین معزی، از دفتر رهبر معظم انقلاب به نمایندگی از آیت الله خامنه‌ای برای قرائت حکم ایشان خطاب به سید عباس صالحی و اهدای حکم سرپرستی مؤسسه و روزنامه اطلاعات به وی روی سن رفت و طی سخنانی گفت: این مجلس شکوهمند به دو انگیزه برگزار شده است: نخست تکریم مردی از تبار جوانمردان و از سلاله پاکان؛ سید محمود دعایی رحمت‌الله علیه. در این چند روز، بزرگان و اندیشمندان و فرهیختگان درباره فضایل اخلاقی مرحوم دعایی مطالبی را گفتند که نه‌تنها گزاف نیست، بلکه درباره او حقیقت داشت و نمایانگر شخصیت کم‌نظیر دعایی بود. اما من از زاویه دیگر توضیح می‌دهم که چطور دعایی را در سلسله جوانمردان می‌بینیم.

وی با برشمردن اصول جوانمردی که در دعایی تجلی یافت، بیان کرد: نخستین اصل فتوت، صدق است که دعایی به حقیقت مرد راستینی بود. اصل دوم وفاست. دعایی وفادار بود و از سال ۴۲ تا روز آخر زندگی، به عهدی که با امام و بعدها با رهبر معظم انقلاب داشت، وفادار ماند. تواضع، محبت و مهرورزی، حسن خلق، علو طبع، شجاعت، رشید بودن و توان مدیریت داشتن از اصول دیگر جوانمردی هستند که در دعایی تجلی یافتند.

معزی تصریح کرد: همه اینها با ایمان و خلوص به حضرت حق همراه بود. همچنین به حضرت امام (ره) و انقلاب، هم در گفتار و هم در عمل باور داشت. او در نخستین سال‌های دهه ۴۰ به قم آمد و به پیروی از امام مبارزات خود را آغاز کرد. او کار مبارزاتی خودش را با رسانه آغاز کرد و با روزنامه «بعثت» و بعدها «انتقام» همکاری داشت. بعدها از دست طاغوت گریخت و به نجف مهاجرت کرد. من هم طلبه نجف بودم. دعایی آنجا هم با رسانه‌ کار خودش را آغاز کرد و صدای پرطنین روحانیت را به گوش جهانیان رسانید. دعایی بعد از انقلاب وارد کار سیاست شد و از جانب امام (ره)، اولین سفیر ایران در عراق شد؛ اما به امام گفت که من حقوق وزارت خارجه نمی‌خواهم، به من همان شهریه طلبگی را بدهید .

این سخنران ادامه داد: من ویژگی دعایی را در طلبگی او می‌دانم. او تا آخر عمر طلبه بود. ۶ دوره نماینده مجلس، ۴۲ سال سرپرست مؤسسه اطلاعات و در دوره‌ای سفیر بود اما یک ریال حقوق نگرفت. در سازمان امور استخدامی کشور، نام سید محمود دعایی را پیدا نمی‌کنید، زیرا او خودش را فقط یک طلبه می‌دانست. دعایی می‌گفت امام که فوت کردند و آقای خامنه‌ای رهبر شدند، نمی‌دانستند که من شهریه طلبگی می‌گیرم و حدود ۶ ماه در عسرت گذراندم تا اینکه روزی آقای حجازی آمد و نامه‌ای به من داد و گفت این شهریه آقاست و تا آخر هم با همان شهریه آقا زندگی کرد. این در حالی است که در عرصه سیاست، کسانی که سابقه نداشتند، بعدها مدعی شدند و آنهایی که سابقه کوچکی داشتند، بزرگنمایی کردند و آنهایی که هرگز دست به اسلحه نبرده بودند و نمی‌دانستند طاغوت یعنی چه، گفتند ما چنین و چنانیم؛ اما این مرد که همه این‌ها را تجربه کرده بود، تا آخر طلبه باقی ماند. برای من این شخصیت بسیار ارزشمند است.

وی گفت: امام در حکمش خطاب به آقای دعایی فرموده بود شما هم لیاقت داری و هم شایستگی و مرحوم دعایی، هم لیاقتش را نشان داد و هم شایستگی‌اش را. به تعبیر مقام معظم رهبری، به رسانه‌ای آمد که پس از پیروزی انقلاب، نماینده و نمایشگر یکی از اضلاع نظام انقلابی است. دعایی نشان داد که می‌تواند مؤسسه‌ای به این عظمت را اداره کند و تلاش ۴۲ ساله او در مدیریت این رسانه فراموش نمی‌شود. اطلاعات امروز، سرمایه ارجمندی برای کشور است که به‌وسیله دعایی احیا شد و ارتقا یافت. این رسانه، تریبونی شد برای سلیقه‌های مختلف. در مأموریتی که امام و رهبر معظم انقلاب به دعایی داده بودند، یادآور شدند که «شما بار سخنگویی قشرهایی از مردم را به دوش گرفتید که مایل بودند دیدگاه آنها در این روزنامه منعکس شود.» او توانست عرصه بروز و ظهور نگاه‌ها و سلیقه‌های سیاسی مختلف میان نخبگان که در اعتقاد به انقلاب مشترک بوده‌اند را در اطلاعات فراهم سازد.

معزی یادآور شد: جامعه‌ای که اخلاق نداشته باشد، اگر توسعه یابد هم جامعه انسانی نیست. نمونه‌اش غرب است که در آن اخلاق فروپاشیده است. دعایی در کنار همه فعالیت‌هایش، مجلات فراوانی را به‌وجود آورد که در زمینه اندیشه و فکر و مبانی فلسفی و اجتماعی کار‌های ارزشمندی بودند. انتشارات اطلاعات هم بسیار پربار بوده‌است. من با بعضی از نشریات اینجا مأنوس هستم. ۱۵ سال از عمر طلبگی‌ام را در غربت غرب گذراندم و هر روز با اطلاعات بین‌الملل غبار غربت از دل ‌زدودم. از سر لطف همکاران آقای دعایی، اخبار مرکز اسلامی همواره در نیم‌صفحه اول روزنامه اطلاعات بین‌الملل منتشر می‌شد. از سال ۹۳ که به ایران برگشتم، با مجله اطلاعات حکمت و معرفت آشنا شدم. یک بار رفتم از روزنامه‌فروشی بخرم ولی پیدا نکردم. با روزنامه تماس گرفتم و خود آقای دعایی آن شماره مجله را برای من آورد و تا پایان سال ۱۴۰۰، همچنان تمامی شماره‌های مجله را شخصا به دست من رساند.

اودر ادامه افزود: آقای دعایی دوستان فرهیخته و خوبی داشت که در این مؤسسه کمک حالش بودند و شایستگی‌های فراوانی داشتند. افراد باارزشی اینجا خدمت می‌کردند؛ از جمله مرحوم حسن نیری تهرانی که در اطلاعات کار می‌‌کرد و مبارز بود و اعلامیه‌های امام را چاپ می‌کرد، زندان‌رفته بود و رفیق صمیمی آقا و آقای هاشمی و دوست مشترک من و آقای دعایی. باید در یک کلمه بگویم دعایی، الگوی اخلاق بود و مروت، جوانمرد بود و به فریاد می‌رسید، به صداها پاسخ می‌داد و به احتیاجات رسیدگی می‌کرد.

معزی بیان کرد: انگیزه دوم تشکیل این جلسه، معارفه مسؤول پس از دعایی است. پس از دعایی، گروهی از دوستانش نگران جانشین وی بودند و رهبر معظم انقلاب، برای مدیریت این مؤسسه با آن ویژگی‌هایی که خودشان برشمردند، فردی را مأمور کردند که نه‌تنها نگرانی علاقمندان به اطلاعات را برطرف ساخت، بلکه همگان به این تدبیر نیک احسنت گفتند. آقای صالحی دارای سوابق درخشان علمی، مبارزاتی، انقلابی و تصدی مسئولیت‌های خطیر در نظام جمهوری اسلامی بوده است. فاضل فرزانه‌ای که جانشین مرحوم دعایی شده است، با همان سبک و سیره در اخلاق‌مداری و تواضع و فروتنی، با داشتن شخصیتی معتدل، این دستگاه را اداره خواهد کرد. اینها همراه است با مدیریت رسانه‌ای از سال ۶۰ در مدیریت مجله وزین حوزه که آرزوی ما طلبه‌ها را برآورده کرده بود. زمانی که من مسؤول مرکز اسلامی در انگلیس بودم از دکتر صالحی دعوت کردم به آنجا بیاید و به ما کمک کند و او هم پذیرفت ولی در آخرین لحظه به خاطر بیماری پدر، مجبور شد به مشهد برود و از پدر مراقبت کند. من تا چند روز پیش نمی‌دانستم آقای صالحی برادر شهید است. همچنین «نواندیشی دینی» ازجمله فضایلی است که برای طرح آن در سال ۸۱ به آقا نامه‌ای نوشت که این نامه مورد توجه و تأیید آقا قرار گفت و ایشان پاسخ مفصلی به این نامه دادند. در بخشی از این پاسخ آمده است: «همین که این نسل از افراط و تفریط رنج می‌برند و راه ترقی و تکامل را نه در جمود و تهجر و نه در خودباختگی و تقلید، بلکه در نشاط اجتهادی و تولید فکر علمی و دینی می‌دانند و شجاعت نظریه‌پردازی دارند، خود یک پیروزی و دستاورد است.»

این سخنران تصریح کرد: صالحی اهل تحقیق در علوم قرآنی است و افتخار شاگردی مراجع بزرگ و علمای دینی را دارد. ۲۰ سال است عضو هیأت امنای دفتر تبلیغات اسلامی است و در وزارت ارشاد هم کارهای به‌یادماندنی انجام داده است. برای ایشان در انجام مأموریت خطیر اداره مؤسسه اطلاعات، توفیقات روزافزون از خداوند متعال خواستاریم.

در ادامه حجت‌الاسلام معزی به قرائت حکم رهبر معظم انقلاب خطاب به دکتر سید عباس صالحی پرداخت و از ایشان دعوت کرد برای دریافت این حکم روی سن بیاید.

مشروح حکم رهبر معظم انقلاب به این شرح است:

بسم الله الرّحمن الرّحیم

جناب آقای سید عباس صالحی دامت توفیقانه

روزنامه‌ کهنسال اطلاعات در دوران نظام جمهوری اسلامی همواره نماینده و نمایشگر یکی از اضلاع نظام و انقلاب و سخنگوی قشرهایی از مردم عزیز بوده که غالباً سخن آنان بیش از هر جای دیگر در این روزنامه انعکاس می‌یافته است.چندوجهی بودن نگاه‌ها و سلایق سیاسی در میان نخبگانی که در اعتقاد راسخ به انقلاب و نظام اسلامی مشترکند، وجود روزنامه‌ای با این خصوصیت را مفید و شاید الزامی می‌کرده و اکنون نیز آن‌چنان است. برادر انقلابی و پسندیده خصال مرحوم حجت‌الاسلام دعایی، که علاوه بر افتخار نمایندگی از سوی امام عظیم‌الشأن در آن روزنامه، از سوی اینجانب نیز سال‌ها این مأموریت را بر عهده داشتند، به گونه‌ای شایسته توانسته بودند جهت‌گیری مزبور را رعایت کنند. اکنون پس از درگذشت تأسف‌بار ایشان، جنابعالی با سوابق درخشان علمی و مبارزاتی و انقلابی و تصدی مسئولیت‌های خطیر در نظام جمهوری اسلامی، در صدر فهرست افراد مناسب برای اجرای این مأموریت هستید. لذا اینجانب شما را به نمایندگی خود در مؤسسه و روزنامه‌ اطلاعات و مدیرمسئول آن روزنامه منصوب می‌کنم و توفیقات شما را از خداوند متعال مسألت می‌نمایم .

سیّدعلی خامنه‌ای

خرداد ۱۴۰۱

گفتنی است سید عباس صالحی با دعوت از سید حسین دعایی، فرزند ارشد مرحوم دعایی برای حضور روی سن، حکم سرپرستی مؤسسه اطلاعات را از نماینده رهبر معظم انقلاب دریافت کرد.

سخنان دکتر صالحی

در پایان این مراسم دکتر صالحی طی سخنانی گفت: گرامی می‌داریم یاد مراد سید بزرگوار خودمان، امام راحل (ره) را، یاد شهیدان انقلاب، شهیدان دفاع مقدس، مدافعان حرم و شهیدان بزرگوار مؤسسه اطلاعات را. همچنین گرامی می‌دارم یاد پیشکسوتان این بنگاه بزرگ حدود یکصد ساله مطبوعاتی ایران را؛ چه بزرگان آن قبل از انقلاب و چه پیشکسوتانی که در اینجا زیستند و آجر به آجر و ورق به ورق، این بنای رفیع را ساختند. تشکر می‌‌کنم از اعتماد رهبر معظم انقلاب اسلامی. تشکر می‌کنم از حضور تک‌تک سروران مکرم و حجت‌‌الاسلام و المسلمین آقای معزی که حکم را به من به نیابت اعطا کرد. همچنین از استادان و پیشکسوتان عرصه فرهنگ و هنر، ادبیات و حوزه‌های رسانه‌ای و حوزه‌های مرتبط دیگر، همکاران حضرت دعایی در مؤسسه اطلاعات که از امروز و دیروز همکاران بنده هستند تشکر می‌کنم. به‌طور خاص تشکر می‌کنم از خانواده عزیز دعایی. گاهی خانواده‌ها، در کنار درخشش بزرگ خانواده، کم‌فروغند. همسر مکرم مرحوم دعایی، دختران بزرگوار ایشان زینب خانم و لیلا خانم، پسران بزرگوار ایشان حسین آقا، عباس آقا، آقا مجتبی و جعفر آقا، و دامادهای ایشان آقای نادری و آقای ایوبی؛ خانواده‌ای که بخشی از عطر فرد را در محیط نزدیک او باید دید و اگر محیط نزدیک او معطر بود، نشان می‌دهد آن عطر تا کجا گسترده شده‌است. عزیزانی که در کنار این بزرگ‌مرد زیستند اما چه بسیار افراد که آنها را نمی‌شناسند.

وی ادامه داد: من روز جمعه خدمت خانواده مرحوم دعایی تشرف پیدا کردم. در سال‌های گسترده مبارزه و مسئولیت مرحوم دعایی، خانواده با ایشان همراهی کرده‌است و در کنار این مسئولیت، طبیعتاً استیذان از خانواده مرحوم دعایی را لازم دانستم و این اعتقاد قلبی من بود که اینجا خانه اول مرحوم دعایی است. من در این دیدار به خانواده محترم مرحوم دعایی عرض کردم که ایشان را از قبل می‌شناختم ولی در ۸ سال مسئولیتم در معاونت فرهنگی و وزارت ارشاد، ارتباطمان نزدیک‌تر شد. ایشان در این مدت، با سماجت همراه با ملاحت، پیگیر دو امر بود: یکی گره‌گشایی از مردم که ما خاطرات مختلفی از این نوع گره‌گشایی مرحوم دعایی داشتیم. بخش دیگر دغدغه او برای مؤسسه اطلاعات که اینجا را خانه اصلی خودش می‌دانست. اما در تمامی این مدت هیچ‌گاه از خانواده و فرزندانش حرف نزد.

صالحی تأکید کرد: این جلسه، جلسه تکریم آقای دعایی است و اگر رسم و رسومی نبود، بخش دوم آن باید حذف می‌شد. برای من سخن گفتن در این جلسه از دو نظر سخت است: یکی اینکه به مؤسسه‌ای می‌آیم که با نام مرحوم دعایی عجین است و بی او به این مؤسسه آمدن و سخن گفتن کار سختی است. سختی دوم این است که آمده‌ام در جایی پای بگذارم که دعایی عزیز بود و این کار راحتی نیست. مجموعه خصلت‌های نیکی که در ایشان بود، در یادها خواهد ماند. امیدواریم به مدد عنایات الهی و همکاری همه استادان و سروران، به‌ویژه کارکنان عزیز این مؤسسه، راه دعایی عزیز را ادامه بدهیم.

سرپرست مؤسسه اطلاعات ادامه داد: فرصت نیست که من نگاه‌های خودم را درباره مطبوعات در دهه پنجم و نوع نگاهم به مؤسسه اطلاعات را بیان کنم. در فرصت دیگری طرح بحث می‌کنم و از نظرات پیشکسوتان عرصه رسانه و فرهنگ بهره می‌برم که مؤسسه بزرگ مطبوعات ایران، اطلاعات، در فضای جدیدی که جهان واردش شده است، در چه ضلعی قرار می‌گیرد. باید باهم در این زمینه صحبت‌های مفصلی داشته باشیم. البته خوشبختانه رهبر معظم انقلاب در حکم خود گره‌گشایی کردند و این حکم، افقی را گشود که می‌تواند قدم‌های بعدی را روشن‌تر کند. رهبر انقلاب در این حکم منشای مرحوم دعایی را تأیید و تنفیذ کرد. برخی تصور داشتند که چون آقای دعایی منصوب امام است، رهبری سرپرستی ایشان را ادامه می‌دهد. برخی هم تصور می‌کردند که یک رابطه صرفاً عاطفی بین ایشان و آقای دعایی، منشأ این دوام بود و برخی این دو عامل را باهم دلیل این دوام می‌دانستند. اگر این حکم نمی‌آمد، شاید دلیل این اتفاق، حداقل در فضای عمومی، مکتوم می‌ماند. این حکم نشان دهنده منشأ و مبنایی است که رهبر انقلاب به آن معتقد بودند، هستند و خواهند بود و یک پشتوانه بزرگ برای اطلاعات و بنگاه مطبوعاتی بزرگ ایران در دهه پنجم انقلاب اسلامی است.

صالحی توضیح داد: ایران ویژگی‌هایی دارد که نمی‌توان آن را تک‌حزبی و تک‌صدایی اداره کرد. ایران با تنوع اقلیمی، زبانی و فرهنگی، رنگین‌کمانی است که نمی‌شود با یک رنگ یا یک صدا از آن سخن گفت. تنوعی که در قومیت‌ها و نگاه‌ها وجود دارد، اقتضا می‌کند که یک جامعه چندصدایی اما همگرا داشته باشیم. بنابراین پیشاپیش حزب رستاخیزها شکست خورده‌‌اند؛ لازم نیست زمان بگذرد. ایران را حزب رستاخیز نمی‌تواند اداره کند. ایران را یک رسانه یا یک نوع سلیقه رسانه‌ای نمی‌تواند اداره کند. رهبر انقلاب به این نکته توجه داشتند و در این حکم ابراز کردند. این یک پشتوانه مبنایی برای این نوع نگاه است.

وی افزود: نکته دوم این است که هر مقداری که ما رسانه رسمی را تک‌صدایی کنیم، رسانه‌های غیررسمی را رسمی‌تر می‌کنیم و ویژگی رسانه‌های غیررسمی این است که رود خروشانند، مبدأ و منتها ندارند و معلوم نیست که قایق و کشتی در آن بتواند زندگی کند؛ سونامی درست می‌کنند، مرکز جدالند نه مرکز منطق و مرکز نفرتند نه مرکز آرامش. وقتی شما در رسانه‌های رسمی تک‌صدایی را حاکم کنید، به میدان وسیع رسانه‌های غیررسمی قدرت می‌دهید که قابل مدیریت هم نیستند.

وزیر پیشین فرهنگ گفت: نکته سوم را در یادداشت دکتر افروغ خواندم که نوشته بود «جامعه ایران، جامعه قطبی نیست؛ جامعه طیفی است.» امکان ندارد که شما با یک طیف حکومت کنید، زیرا ویژگی طیف این است که یک کانون اصلی غلیظ‌تر دارد و اطرافش رقیق‌تر است و بعد از مدتی مردم از آن جدا می‌شوند. من حکم متین و عمیق رهبر معظم انقلاب را به فال نیک می‌گیرم که می‌تواند سرفصل یک نگاه جدید به حکمرانی و رسانه‌داری باشد. می‌توان، و البته باید، در چارچوب نظام، انقلاب، منافع ملی، ادب، منطق و اخلاق، حرف‌های متفاوت زد و با یک سلیقه حرکت نکرد. رهبر معظم انقلاب این مشی مرحوم دعایی را تأیید کرده است. برخی می‌گفتند دعایی در فضای مناسبات کلاسیک رهبر معظم انقلاب قرار دارد، اما اکنون می‌فهمیم که در یک مناسبات استراتژیک قرار داشته است و حرکت او می‌تواند در این مناسبات استراتژیک معنا پیدا کند. ان شاءالله با کمک همه عزیزان و سرورانی که در فضای فرهنگ و هنر و ادبیات و رسانه فعالند، بتوانیم راه این سید جلیل‌القدر محمود‌الخصایل و کم‌نظیر را ادامه بدهیم.

گفتنی است در این مراسم برخی شخصیت‌های فرهنگی و سیاسی از جمله محمدجواد حجتی کرمانی، عبدالحسین معزی، محمدجواد محمدی گلپایگانی، احمد مسجدجامعی، علی جنتی، محسن هاشمی رفسنجانی، محمدجواد ظریف، محمود صادقی، علی‌اکبر صالحی، علی ربیعی، محمد ترکمان، عباس آخوندی، محمدعلی مهدوی راد، پیروز حناچی، جابر انصاری، محمود واعظی، الیاس حضرتی، اشرف بروجردی، فاطمه راکعی، شفیقه رهیده، سعید خال، سید مجتبی حسینی، محمدعلی ابطحی، سهیل محمودی، بهرام قاسمی، محسن حاجی‌میرزایی، محمدمهدی فرقانی، شبان شهیدی مؤدب، سعید تقی‌پور، محمد نهاوندیان، حسین انتظامی، محمد میرزایی، امین عارف‌نیا، محمدجلال عباسی شوازی، فریدون عموزاده خلیلی، ایمان شمسایی و فرشاد مهدی‌پور حضور داشتند.

سه شنبه ۲۴ خرداد ۱۴۰۱ روزنامه اطلاعات