رسیدن به بازارهای گسترده جهانی،مستلزم حرکت به سوی اقتصاد باز،بکارگیری استراتژی های جهش صادراتی و نگاه مدبرانه به نیازها و خواسته های مشتریان گوناگون در بازارهای مختلف است و در این میان به نظر می رسد یکی از سکوهای بسیار مهم در دستیابی به این هدف برگزاری نمایشگاه ها هستند.
نمایشگاه ها در واقع یکی از ابزارهای بازاریابی هستند که باید درخدمت صادرات کشور قرار گیرند و چنانچه حمایت های قاطع و همه جانبه ای از آنها صورت گیرد، به خوبی می توانند در تحقق سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی در زمینه توسعه صادرات کالاها و خدمات، تنوع بازارها، جذب سرمایه گذاری های خارجی، انتقال فناوری های پیشرفته به کشور و همچنین توسعه صنعت گردشگری نقش مهمی ایفا کنند.
نمایشگاه ها در حقیقت پدیده تازه ای نیستند و سابقه آنها به زمان هایی می رسدکه بازارهای بزرگ به طور منظم در شهرهایی که محل تلاقی راه های ارتباطی مهم بودند،تشکیل می شد و توجه مردم را به خود جلب می کرد و از این طریق خریداران و فروشندگان مختلف به خصوص در اروپای قرون وسطی به شهرهایی نظیر لیون،فرانکفورت و لایپزیک که در برگزاری چنین نمایشگاه هایی پیشقدم بودند،سرازیر می شدند.
ناگفته نماند: گسترش ابعاد بازرگانی خارجی نیاز به تلاش سازنده و کوشش پیگیر داردو بدیهی است که افزایش مبادلات تجاری در سطح بین المللی در مقیاسی وسیع موجبات رونق و شکوفایی اقتصادی کشورها را فراهم می کند و در این میان وجود نمایشگاه های بین‌المللی به عنوان عامل مهم برقراری ارتباط نزدیکتر میان بازارهای جهان از اهمیت دوچندانی برخوردار است.
بی تردید شناخت بازارهای جهانی برای تولید کالاها مطابق با نیازها و سلائق مصرف کنندگان یکی از نکات بسیار مهم در پیشبرد هر چه بیشتر سیاست های توسعه صادرات غیر نفتی است و در این میان یکی از ابزارهای اصلی برای رونق بخشیدن به صادرات و انجام فعالیت های موثر در تبلیغات و بازاریابی کالاها و خدمات، نمایشگاه‌ها هستند که به عنوان رویدادی چند بعدی که اهداف چندگانه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و از همه مهمتر تجارت بین الملل را دنبال می کند،از موقعیت ممتازی برخوردار هستند.
باید خاطرنشان کرد :اگرچه به اذعان همه کارشناسان و دست اندرکاران،نمایشگاه ها از عوامل تاثیرگذار و ابزاری کارآمد در توسعه صادرات غیر نفتی محسوب می شوند و در این خصوص کشورهای جهان رسالتی مهم و چند جانبه را برای آن قائل هستند ، اما به گفته مهندس سید حسین میرظفرجویان معاون امور فنی و مهندسی شرکت سهامی نمایشگاه های بین المللی ایران، امروزه برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی که مراحل تکاملی آن را می توان در طی قرون جستجو کرد، علاوه بر محملی برای فعالیت های بازاریابی و توسعه تجارت،دارای ابعاد ارتباطی بوده که همچون کانالی زمینه ساز انتقال مفاهیم و تبادل اطلاعات و همچنین ارتقاء علمی و دانش فنی است؛به طوری که امروزه از نمایشگاه ها به عنوان مراکز مبادله اطلاعات و آگاهی های بازرگانی و صنعتی نام برده می شود.
وی می افزاید: نمایشگاه ها در حقیقت آینه تمام نمای ملت‌ها و ویژگی های آنها است که گذشته از گسترش روابط بازرگانی متقابل،دریچه ای را بر روی فرهنگ ،آداب و سنن ملل مختلف از طریق برقراری روابط اجتماعی می گشاید.
باید خاطرنشان کرد: تاریخچه برپایی نمایشگاه ها به ۲۵۰۰ سال قبل برمی گردد.اما صنعت نمایشگاهی به مفهوم مدرن امروزی از اواسط قرن ۱۹ پایه گذاری شده است؛چنانکه اولین نمایشگاه جهانی به شکل امروزی درسال ۱۸۵۱ میلادی در شهر لندن آغاز به کار کرد که به عبارتی سرآغازی برای به نمایش درآوردن جهان تکنولوژیک و همچنین ارائه طرح های جدید معماری و ساخت غرفه های نمایشگاهی بود؛ این در حالی است که در ایران نمایشگاه ها با رویکرد جدید سابقه ای کمتر از ۵۰ سال دارند که به تدریج با رشد صنایع و خدمات قابل ارائه در کشور روند رو به رشد برگزاری نمایشگاه‌ها افزایش یافته است.
ظفرجویان می گوید:بررسی ها نشان می دهد هرساله بیش از ۴۵۰۰ نمایشگاه بزرگ بین المللی در دنیا برپا می شودکه در خلال آن سالانه بیش از ۳۵۰ میلیارد دلار از طریق انعقاد قراردادهای مبادله کالا و خدمات به صورت مستقیم عاید کشورها می شود.
اگرچه در ابتدای قرون ۱۸ و ۱۹ میلادی،نمایشگاه ها بیشتر جنبه تجاری داشته و با هدف فروش و کسب سود تشکیل می شدند،اما پس از جنگ جهانی دوم انگیزه برگزاری نمایشگاه ها به تدریج از اهداف صرفا اقتصادی به سایر زمینه ها گسترش یافت و در عین حال این امر سبب برپایی نمایشگاه ها از سطوح محلی و منطقه‌ای به سطوح بین المللی شد تا بدین ترتیب زمینه ای برای نمایش آخرین دستاوردهای صنعتی و سنتی کشورهای مختلف شده و به نوعی ضمن تشویق تولیدکنندگان به منظور تولید بیشتر و با کیفیت بالاتر،بسترهای لازم را برای ایجاد رقابت سالم میان آنها در بازارهای داخلی و بین‌المللی فراهم سازد.
در این زمینه کارشناسان معتقدند:اگر چه در دنیای امروز و با وجود تکنولوژی پیشرفته تبادل اطلاعات از قبیل شبکه های معرفی و فروش کالا ،اینترنت،تبلیغات مختلف و غیره نسبت به عرضه و فروش تولیدات داخلی و خارجی اقدام می شود، لیکن علیرغم وجود تمام این ابزارها،صنعت نمایشگاهی نه تنها از رونق نیفتاده،بلکه روز به روز توسعه یافته و در حال رشد و گسترش است؛به طوری که امروزه نمایشگاه ها را می توان به ۶ دسته نمایشگاه‌های عمومی،تخصصی،اختصاصی،اکسپو،عرضه مستقیم کالا و مجازی تقسیم‌بندی کرد.
نمایشگاه های عمومی همانطور که از نامشان پیداست همه نوع کالا اعم از مصرفی و سرمایه ای را در معرض نمایش قرار می دهد. این نوع نمایشگاه ها در برخی از کشورها سابقه ای بیش از یک قرن دارند که از معروف ترین آنها می توان به نمایشگاه کانتون چین اشاره داشت که از سال ۱۹۷۵ تاکنون دوبار در سال برگزار می شود.
نمایشگاه های تخصصی به منظور نمایش و عرضه گروه خاصی از کالاها همچون خودرو، ماشین آلات نساجی و … برای مصرف‌کنندگان خاص یا موضوع و فناوری خاصی برگزار می شود. نمایشگاه‌های اختصاصی هم معمولا مربوط به نمایش یک گروه کالایی خاص یا برگزاری نمایشگاه کشوری در یک کشور دیگر ارتباط می یابد. همچنین نمایشگاه های عرضه مستقیم در حقیقت جشنواره ای برای فروش کالاهستند که اغلب با ازدحام بازدیدکنندگان مواجه می شوند.
یکی دیگر از روش های عرضه و نمایش کالا که از دهه ۷۰ قرن بیستم و به پشتوانه توسعه و پیشرفت تکنولوژی اینترنت متداول شده است ،برگزاری نمایشگاه های مجازی است که بر روی صفحات جداگانه ای از وب سایت اجرا می شود و شرکت کنندگان هر یک نسبت به معرفی سوابق و تولیدات خود اقدام می کنند.
در این میان نمایشگاه های جهانی اکسپو که در حقیقت بازتابی از تجربیات بشری هستند ،از اهمیتی دوچندان برخوردارند.برگزاری چنین نمایشگاه هایی در حقیقت به عنوان رویدادی غیر انتفاعی و محلی برای نمایش دستاوردهای اجتماعی،اقتصادی،فرهنگی و علمی کشورها و دورنمایی از توسعه آنها است.
اولین نمایشگاه اکسپو جهانی در سال ۱۸۵۱ میلادی در انگلیس در شهر لندن برگزارشد و در زمان خود به گونه ای مورد توجه قرار گرفت که جمعیتی بالغ بر ۶ میلیون نفر از آن بازدید کردند. از آن تاریخ تاکنون بیش از ۶۰ نمایشگاه اکسپو در ۲۴ شهر جهان برگزار شده است که به اعتقاد صاحب نظران جزء میراث فرهنگی ملل به حساب می آید که در تمامی آنها تقریبا همه کشورهابا توجه به ظرفیت ها و توانمندی های خود تلاش کرده اندتا روح ملی و پیشرفت های فناورانه و صنعتی خود را با طراحی سالن ها و ایجاد بناهای چشم نواز در معرض بازدیدکنندگان قرار دهند.
نمایشگاه های اکسپو به دو نوع جامع و تخصصی تقسیم می‌شوند. اکسپوهای جامع زمینه های بیشتری را پوشش می دهند و هر پنج سال و به مدت شش ماه برگزار می شوند و در مدت پنج ساله بین دو نمایشگاه جامع، یک یا دو نمایشگاه تخصصی هم برگزار می شود.
ناگفته نماند: برای هر یک از این نمایشگاه ها معمولا از یک تم یا موضوع خاصی که تقریبا جهان شمول هستند، استفاده می شود،چنانکه اکسپو آلمان موضوع انسان،طبیعت و تکنولوژی، نمایشگاه ژاپن خرد طبیعت ، اکسپوی شانگهای شهربهتر،زندگی بهتر و اکسپوی ۲۰۱۵ میلان ایتالیا موضوع تغذیه زمین و انرژی برای حیات را برای خود انتخاب کرده بودند و بر اساس آن کشورهای مشارکت کننده در این نمایشگاه ها به طراحی و ساخت غرفه های خود اقذام می کنند و در این میدان رقابت کشورها برای حضور هر چه بهتر و چشمگیرتر خود درصدد ابداع و ساخت یک ساختار به یاد ماندنی از خود هستند.
ظفرجویان مدیر مدیر پاویون ایران می گوید:در این میان اطلاعات و منابع موجود تاریخی نشان می دهد اگرچه ایران از سابقه زیادی در برپایی نمایشگاه ها به شکل کنونی برخوردار نیست، اما به نظر می رسد نخستین مشارکت ایران در نمایشگاه های خارج از کشور مصادف با برپایی اولین نمایشگاه اکسپو در لندن به سال ۱۸۵۱ است که با اعلامیه میرزاتقی خان امیرکبیر صاحبان صنایع در آن کالاهای ایرانی را از جمله پارچه های قلمکار، فرش،صنایع دستی، کاشی و انواع خشکبار را به نمایش گذاردند.
البته باید خاطرنشان کرد: بر پایه اطلاعات موجود در منابع تاریخی،از گذشته های بسیار دور در شهرها فضاهای ساخته شده‌ای وجود داشت که به صورت بازار و همچنین برای نمایشگاه های موقتی مورد استفاده قرار می گرفت.
در همین خصوص همچنین در دوره قاجاریه برای اولین بار نمایشگاه بزرگی در تبریز برپا شد که علاوه بر مصنوعات ایران، بازرگانانی از کشورهای روسیه و عثمانی هم شرکت داشتند؛این روند همچنان طی سال های بعد ادامه داشت تا اینکه به شکل کنونی اولین نمایشگاه بزرگ صنعتی ایران در سال ۱۳۳۷ برگزار شد که عمدتا به صنایع پیشرفته اختصاص داشت و در آن دولت ایتالیا تولیدات صنعتی خود را در معرض نمایش گذاشت و متعاقب آن در سال ۱۳۵۲ نخستین نمایشگاه بین المللی در تهران به سال ۱۳۵۲ شکل گرفت
باید خاطرنشان کرد: از مهمترین این گونه نمایشگاه ها که پس از انقلاب،ایران در آنها مشارکت داشته است ،می توان به اکسپو «تی جون» ۱۹۹۳ کره جنوبی، اکسپو لیسبون ۱۹۹۸ پرتغال ، اکسپو هزاره سوم هانوور ۲۰۰۰ آلمان،اکسپو آیچی ۲۰۰۵ ناگویا ژاپن ،اکسپو شانگهای ۲۰۱۰ چین و اکسپو میلان ۲۰۱۵ ایتالیا اشاره کرد که در این میان به نظر می رسد اکسپوی میلان به دلیل پیاده کردن یک نگاه جدید با الهام از سنت ها و مفهومی نو از رویدادها و همچنین بهره‌گیری از میراث اکسپوهای گذشته به عنوان یک اتفاق شگفت آور و فوق العاده از اهمیتی دو چندان برخوردار بوده است.
اکسپو میلان در حقیقت می خواست کشورهای جهان را در چارچوب تفسیر موضوع تغذیه زمین و انرژی برای زندگی گردهم آورد تا در این رخداد فوق العاده بتواند سنن، خلاقیت ها و ابداعات جهانی را در خصوص غذا در معرض دید علاقمندان قرار دهد.
مهندس میرظفرجویان در این زمینه می گوید: اکسپو میلان از آنجا که موضوعات بسیاری را که در گذشته در این رویداد به نمایش گذاشته شده را گردهم آورد و در حقیقت فرصت های جهانی نوینی را با مرکزیت این مفهوم که هر فردی در روی کره زمین باید دسترسی کافی ، مطمئن و سالم به غذا داشته باشد را به نمایش گذاشت،از اهمیت دو چندانی برخوردار است.
وی می افزاید: اکسپو ۲۰۱۵ میلان کشورهای سراسر جهان را برای تفسیر موضوع سلامت ، امنیت و کیفیت تغذیه غذا در توسعه با ثبات زمین بر مبنای ارزش های فردی و اجتماعی در قالب شعار « تغذیه زمین ، انرژی برای حیات» گرد هم آورد.
باید اشاره داشت: طرح جامع اکسپو میلان توسط معماران ارشد، طراحان برنامه های شهری و همچنین فارغ التحصیلان دانشگاهی ایتالیا با توجه به پیش بینی بیش از ۳۰ میلیون بازدیدکننده از آن در فضایی به وسعت ۱۱۰ هکتار واقع در ۳ کیلومتری مرکز شهر میلان در منطقه ای با تاسیسات زیربنایی پیشرفته و در یکی از قابل دسترس ترین نقاط منطقه « لومباردی» به اجرا درآمد.
نمایشگاه اکسپو در سایتی در شمال غربی میلان ازچشم اندازی کامل برخوردار بوده و کشورها می توانستند نحوه مشارکت خود را بر اساس نیازها و پروژه هایشان از میان سه نوع فضای نمایشگاهی خودساز، فضاهای ایجاد شده و فضاهای گروهی یکی را انتخاب کنند.
همین موضوع سبب شده بود در کنار غرفه های بسیاری از کشورهای شرکت کننده که فضاهایی را مختص خود بوجود آورده بودند،تعداد دیگری از این کشورها درفضاهای گروهی توانمندی های خود را به نمایش بگذارند.
یکی دیگر از نوآوری های اکسپوی میلان ،نحوه استقرار فضاهای نمایشگاهی شرکنندگان بود که کشورها نه به لحاظ جغرافیایی ، بلکه به لحاظ موضوعی در کنار هم قرار گرفته بودند و در نتیجه محل استقرار هر پاویون را موضوع یا موضوعات فرعی آن تعیین می کرد .
ادامه دارد
