خبرگزاری مهر– گروه استان ها: پیشینیان ما در طول هزاران سال زندگی بر روی سیاره خاکی آثاری از حیات و زندگی خود را برجای گذاشتهاند و حال این وظیفه باستانشناسان است تا با بررسی بقایایی چون استخوانها، لوحهای گلی، ابزارها، بناها و دیگر موارد به حقایقی درباره روزگاران کهن دست یابند، اکتشافاتی که گاه آنقدر تکاندهنده هستند که نحوه نگرش انسان امروزی به خود را دچار دگرگونی میکنند.
شهر باستانی قاین به عنوان بزرگترین شهر خراسان جنوبی پس از مرکز استان دارای قدمت ۳۰ هزار ساله است.
این شهر که در گذشته دارای برج و بارو، خندق، ارگ و کهندژ بوده به همراه تون یا فردوس امروزی از شهرهای مهم ایالت قهستان محسوب میشده است.
آخرین یافتههای باستان شناسی سابقه سکونت در شهر قاین را به دوران پارینه سنگی یعنی حدود ۳۰ هزار سال قبل نسبت میدهد. در حفاری هایی که یک هیئت آمریکایی در غار خونیک واقع در جنوب شهر قاین انجام داد، تعدادی دست افزار سنگی شناسایی شد که مربوط به دوران پارینه سنگی میانی هستند.
همچنین وجود تعداد زیادی تپههای باستانی در اطراف شهر قائن از دوران پیش از تاریخ دارای آثار و نشانههایی بوده که قدمت طولانی سکونت در این منطقه از کشور ایران را اثبات کرده است.
شناسایی ۱۷۰ اثر تاریخی در قاین
تاکنون بالغ بر ۱۷۰ اثر تاریخی در شهر قاین شناسایی شده که قلعه چهل دختر، مسجد جامع، غار خونیک، قلعه کوه قاین، دژ زیرزمینی نیک از جمله مهمترین این آثار هستند.
بیشترین تراکم آثار مربوط به قرون میانه اسلامی بخصوص قرن پنجم (اواخر سلجوقی) تا قرن هشتم (تیموریان) است به شکلی که اکثر تپهها و محوطههای باستانی، قلعههای کوهستانی و بسیاری از غارها دارای آثاری از این دوران است.
همچنین این بررسیها به شناسایی ۴۰ قلعه تاریخی در این شهر منجر شده که بیشتر این قلعهها در زمان اسماعیلیان (یک هزار سال پیش) ساخته شده و کاربرد نظامی داشتهاند.
توقف چند ساله کار باستان شناسی در قاین
با وجود سبقه باستانی شهر قاین چند سالی است که کار بررسی و باستان شناسی در این منطقه متوقف شده و حالا بعد از چند سال توقف دوباره کاوشهای باستان شناسی در این شهر آغاز شده است که این اقدام در همان مرحله نخست منجر به شناسایی یک قلعه باستانی جدید در اطراف شهر قاین شده است.
دیوارهای باقی مانده از این قلعه و همچنین یافته های سفالی قدمت این اثر را به دوران تاریخی تا متخر اسلامی منسوب میکند.
مجموعه دفاعی امام جعفری از بخشهای مختلفی شامل دیوارهای دفاعی، برج ها، حوض انبارها، آبگیرها(بندها)، کوره آجرپزی، فضاهای مسکونی، سیستم های آبرسانی، خربند و .. تشکیل شده است.
مسئول حوزه پژوهش و مطالعات اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی در ارتباط در گفتوگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: شهرستان قاین جزء شهرستانهایی است که اخیرا کارهای باستان شناسی در این منطقه آغاز شده است.
سید احمد برآبادی با بیان اینکه چند سالی است که کار بررسی و باستان شناسی در این شهرستان متوقف شده است، بیان کرد: با شروع دوباره این کار به طور حتم در آینده شاهد شناسایی بناها و محوطه های تاریخی بیشتری در این منطقه خواهیم بود.
شناسایی قلعه ای جدید در قاین
وی به کشف قلعه تاریخی جدید طی انجام کارهای باستان شناسی در شهرستان قاین اشاره کرد و گفت: این قلعه در ارتفاعات جنوبی شهر قاین واقع شده که به قلعه امام جعفری مشهور است.
مسئول حوزه پژوهش و مطالعات اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی با بیان اینکه این قلعه در ارتفاعات صعب العبوری واقع شده که به همین دلیل تاکنون این قلعه ناشناخته باقی مانده بود، ادامه داد: بعد از اطلاع مطلعین محلی و پیاده روییها و کوهپیمایی طولانی باستان شناسان ما موفق به کشف این قلعه شدهاند.
برآبادی، برج ها، حوض انبارها، فضاهای مسکونی، سیستم آبرسانی و خربند را از جمله قسمت های تشکیل دهنده این قلعه عنوان کرد و افزود: قلعه یاد شده یک مجموعه دفاعی با ساختارها و سازه های مختلف است که از دوران تاریخی تا متاخر اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است.
وی اضافه کرد: بخش زیادی از این قلعه تخریب شده اما آثار به جا مانده و همچنین یافته های سفالی در این قلعه قدمت آن را به دوران تاریخی نسبت میدهد.
مسئول حوزه پژوهش و مطالعات اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی با بیان اینکه مشخص کردن قدمت دقیق این قلعه نیاز به پژوهش و تحقیقات بیشتری دارد، عنوان داشت: به طور حتم این قلعه را یکی از بزرگترین قلاع کوهستانی در خراسان جنوبی میتوان دانست.
شهرستان قاین که تا اواخر دوره تیموری مرکز قهستان بود تاکنون یک فصل گمانه زنی و دو فصل کاوش در آن انجام شده است و علاوه برآن این کاوش ها فقط در بخش کوچکی از شهر انجام شده است و بخش های دیگری از این شهر شامل محله های مختلف، دیوار شهر، شارستان، کهندژ، دارالاماره و… هنوز شناسایی نشده است و حکایت کمبود اعتبار مانعی بر سر راه این کاوش های باستان شناسی شده تا تاریخ این منطقه کهن زیر خاک پنهان بماند.