(دوره طلایی مدیریت زنان ) سخنان همشهری عزیزمان سرکار خانم دکترسلطان زاده شهردار ناحیه ۳ منطقه ۱۳ تهران: خانم‌ها در این زمینه به حمایت نیاز دارند؛ اول، حمایت خانواده دوم، حمایت اجتماع و مدیران بالاسری(در شرایط فعلی، شوق و امید و امنیت شغلی خانم‌ها بیشتر شده است)
مریم شریفی
معروفند به دقت، ظرافت و تعهد در کار. احتمالش نزدیک صفر است که مسئولیتی بپذیرند و با تمام وجود پای آن نایستند. آقایان همکار معترفند در کار به نکاتی توجه دارند که کمتر به چشم دیگران می‌آید. آنچه دیگران تناقض به حساب می‌آورند، برای آنها هماورد دوستداشتنی توانمندی‌ها در حوزه‌های مختلف است؛ همان قدر که روحیه حساسی دارند، در مقابل سختی‌ها مقاومند. به همان اندازه که اهل مدارا با اعضای مجموعه خود هستند، پای جدیت و نظم در کار ایستاده و ذره‌ای با کم‌کاری کنار نمی‌آیند و همان قدر که حاضرند در محیط کار هم مادرانه برای مجموعه مدیریتی خود و اعضایش دل بسوزانند و فداکاری کنند، در تصمیم‌گیری و رعایت مصالح مجموعه تحت مدیریت‌شان قاطع و محکم عمل می‌کنند.
از بانوان توانمندی می‌گوییم که حالا آرام آرام در عرصه مدیریتی پایتخت جای خود را باز می‌کنند و با نگاه مثبتی که مدیریت جدید شهری به نقش‌آفرینی آنها در سطح اول مدیریتی در حوزه‌های مختلف دارد، فضا برای بروز استعدادها و توانمندی‌هایشان بیش از پیش باز شده است. روز زن بهانه مبارکی بود برای دعوت از شهرداران زن در تهران تا از فراز و نشیب‌های ورود به عرصه‌ای بگویند که تا پیش از این کاملاً مردانه به حساب می‌آمده است
نخستین تجربه مدیریت خانم‌ها، اداره امور زندگی و خانواده است. وقتی همان ظرافت و زیبایی‌شناسی در مدیریت خانه را به محیط کار می‌آورند، کارشان نسبت به دیگر مدیران متمایز می‌شود. به همین دلیل است که به‌طور مثال، نمای نازیبای بالکن خانه‌ها در یک کوچه بیشتر به چشم یک شهردار زن می‌آید و تلاش می‌کند برای ساماندهی آن طرح و ایده بدهد. این ظرافت چقدر می‌تواند در مدیریت آنها در شهر مؤثر باشد؟ چقدر کمک می‌کند نیازسنجی‌هایشان نسبت به آقایان درست‌تر باشد؟
صادق‌زاده: در منطقه ما کارآیی این دقت و ظرافت زنانه به‌صورت عملی اثبات شد؛ در آستانه دهه‌فجر، یک خانم را به معاون خدمات شهری منطقه و رئیس اداره زیباسازی‌شان معرفی و پیشنهاد کردم برای آذین‌بندی‌های معابر از مشاوره و کمک ایشان استفاده کنند. نتیجه آن شد که بعد از دهه‌فجر، افراد زیادی به آقای معاون مراجعه کرده و گفته بودند: امسال حال و هوای منطقه در آذین‌بندی بسیار متحول و معابر زیباتر شده بود. خود ایشان در پاسخ‌شان گفته بود به این دلیل که امسال از مشاوره‌های یک خانم در این حوزه استفاده کردیم.
موسویان : با این نکته موافقم که خانم‌ها به نکات به ظاهر ساده‌ای توجه می‌کنند که از دید دیگران پنهان می‌ماند. به‌طور مثال من از همکارانم خواسته‌ام در ۱۸دستگاه سرویس بهداشتی عمومی موجود در ناحیه، گلدان‌های دیواری با گل‌ها و رنگ‌های متنوع نصب کنند. حتی کنار روشویی‌ها هم گلدان گذاشته‌ایم. بازخوردهای این کار از طرف اقشار مختلف خیلی جالب بود. همه بسیار تشکر می‌کردند و می‌گفتند در حالی که انتظار داشتیم اینجا با یک محیط کثیف، بدبو و نازیبا مواجه شویم، با این گلدان‌ها و فضای زیبا مواجه شدیم و انرژی مثبت گرفتیم.
با وجود کارنامه خوب بانوان در عرصه مدیریت، چرا تعداد مدیران خانم کم است؟ از نگاه شما موانع حضور خانم‌ها در عرصه مدیریت چیست؟
صادق‌زاده : واقعیت این است که برای بسیاری از مدیران اعتماد کردن به توانمندی خانم‌ها سخت است. شاید با خودشان فکر می‌کنند اگر این خانم را برای این مسئولیت انتخاب کردم و نتیجه لازم را نگرفتم، چه می‌شود؟ و از آنجا که تغییرات به سرعت اتفاق می‌افتد و فرصت همیشه برای مدیران کم است، همه می‌خواهند برای اینکه این مدیریت، تجربه آخرشان نباشد، بهترین‌ها را حتی از جمع دوستان و نزدیکان انتخاب کنند تا به سرعت به نتیجه مطلوب برسند. به عقیده من فرصت لازم است تا این نگرش تغییر کند. خوشبختانه امروز شورای‌شهر و مدیریت شهری از مدیریت خانم‌ها بسیار حمایت می‌کنند. البته این تصمیمی است که مدیران ارشد باید به آن باور و اعتقاد داشته باشند و پای تبعاتش بایستند. وقتی من ۴معاون منطقه را تغییر داده و به جایشان معاونان خانم انتخاب کردم، بعضی‌ها نوشتند: «خروج تدریجی خانم‌ها از منطقه۱۰!» و از من به شهردار «ضد مرد» تعبیر کردند (با خنده). اما من با افتخار می‌گویم هیچ‌یک از خانم‌هایی که برای معاونت انتخاب کردم، از دوستانم نبودند. بررسی کردم و از میان خانم‌هایی که در حوزه‌های مختلف مشغول فعالیت بودند، افراد توانمند را انتخاب کردم؛ خانم‌هایی که پاکدست، توانمند و شجاعند.
موسویان: خانم‌ها برای حضور در عرصه‌های مدیریتی به اعتماد و حمایت مدیران بالادستی نیاز دارند. همیشه گفته‌ام اگر امروز یک مدیر مرد از سمتی کنار گذاشته شود، تا غروب می‌تواند با یک اعلام نیاز، برای خود پستی در همان رده پیدا کند. چرا؟ چون آقایان واقعاً از همدیگر حمایت می‌کنند. اما اگر خانمی را کنار بگذارید، حداقل ۳، ۴ماه زمان نیاز دارد تا بتواند جلب اعتماد کند و جای دیگر در همان رده مشغول کار شود.
سلطان‌زاده: خانم‌ها در این زمینه به حمایت نیاز دارند؛ اول، حمایت خانواده. همه ما که الان اینجا هستیم، همسرانی داریم که حامی ما هستند. بسیاری از خانم‌ها به لحاظ علمی و شاخصه‌های مدیریتی بسیار توانمند هستند اما همسران‌شان با آنها همراه نیستند و به همین دلیل نمی‌توانند حضور اجتماعی داشته باشند. بخش دوم، حمایت اجتماع و مدیران بالاسری است. معمولاً در مباحث انتخاباتی از عبارت «شایسته سالاری» زیاد استفاده می‌شود اما متأسفانه وارد میدان عمل که می‌شویم، رفاقتی عمل می‌کنیم و اغلب هم با نگاه مردانه این رفاقت‌ها اعمال می‌شود. شاید به همین دلیل است که خانم‌ها بر خلاف میل‌شان در عرصه مدیریتی عقب نگه داشته شده‌اند. اما این موضوع در دوره‌های مختلف قابل تغییر است. به اعتقاد من الان در شهرداری تهران برای خانم‌ها، یک دوره طلایی است و می‌توانند توانایی‌های مدیریتی خود را خوب نشان دهند. این به دلیل حمایتی است که شهردار تهران از مدیران خانم دارند. وقتی ایشان تأکید کرده‌اند در پایان برنامه ۴ساله باید ۳۰درصد پست‌های مدیریتی در اختیار بانوان قرار گرفته باشد، این هم به خانم‌ها این فضا و فرصت را می‌دهد که خود را بیشتر نشان دهند و هم مدیران را ملزم می‌کند که خانم‌ها و توانمندی‌هایشان را ببینند.
یک نکته دیگر هم وجود دارد؛ ببینید در انتخاب‌ها، خانم‌ها همیشه اولویت دوم هستند. یک رئیس آقا برای انتخاب مدیر اداره‌اش، ناخودآگاه در میان آقایان جست‌وجو می‌کند. به همین دلیل، خانم‌ها دلسرد می‌شوند و حالت منفعل می‌گیرند و تلاش نمی‌کنند پتانسیل‌های خود را فعال کنند. در چنین وضعیتی، خانم‌ها امنیت شغلی هم ندارند. به‌طور مثال وقتی یک شهردار عوض می‌شود، در تغییر مدیران، همه نگاه‌ها می‌رود سمت تغییر مدیر خانم. یعنی انتظار دارند نخستین کسی که برکنار می‌شود، مدیر زن باشد. البته در شرایط فعلی، شوق و امید و امنیت شغلی خانم‌ها بیشتر شده است.
قیاسی: احساس نبود امنیت شغلی برای خانم‌ها باعث شده در مجموعه شهرداری، بیشتر آنها ترجیح دهند در مقطع کارشناسی باقی بمانند تا اینکه ارتقا پیدا کنند و بالاتر بروند و به‌طور مثال مدیر یا شهردار شوند! چون کسانی که امنیت شغلی دارند و با تغییر مدیریت، تغییر نمی‌کنند، خانم‌های در سطح کارشناس هستند که اتفاقاً به لحاظ مالی هم تفاوت چندانی با مدیر بالادستی‌شان ندارند. خوشبختانه من همیشه از حمایت شهردار منطقه برخوردار بوده‌ام اما طبیعی است که هجمه‌ها همیشه وجود دارد. معمولاً آقایان برایشان دشوار است مدیر بالادستی‌شان خانم باشد. در حالی‌که آن کسانی که امثال خانم صادق‌زاده را به‌عنوان شهردار منطقه و ناحیه انتخاب کرده‌اند، معیار انتخابشان جنسیت نبوده بلکه توانمندی‌های آن فرد را در نظر گرفته‌اند. چون قرار بر مدیریت است نه کار یدی. که حتی اگر هم نیاز به کار یدی باشد، چه بسا در شهرداران خانم جسارت انجام آن کار یدی نسبت به آقایان بیشتر هم باشد. شاید یک آقای معاون شهردار ناحیه حاضر نباشد وسیله‌ای را جابه‌جا کند اما خانم شهردار ناحیه اگر ببینید موقعیت ناحیه‌اش در خطر است، این کار را انجام می‌دهد.
مصداقی هم برای این موقعیت‌های خاص دارید؟
مـوسویـان: در بارندگی‌های اخیر که در بعضی معابر آبگرفتگی داشتیم، در گـشـت‌زنـی‌ها اگر می‌دیدم جایی آبـگـرفتـگی دارد، منتظر نمی‌ماندم بی‌سیم بزنم به معاون خدمات شهری‌ام که یک آقاست تا او بیاید و کار را انجام دهد. آنجا محدوده مسئولیتم و آبروی من بود و مردم می‌خواستند تردد کنند. با توجه به اینکه همیشه در صندوق عقب ماشین وسایل هست، پیاده می‌شدم و خودم بیل به دست می‌گرفتم و با کمک راننده آن آبگرفتگی را رفع می‌کردم.
مقدم: در منطقه۱۷ هم آغاز کار من همزمان شد با بارش شدید برف و در زیرگذر مترو با آبگرفتگی مواجه شدیم و مردم برای تردد به سختی افتادند. بعضی آقایان موضوع را سطحی می‌گرفتند و می‌گفتند موضوع خاصی نیست. این موارد، همیشه هست. اما من پیگیر ماجرا شدم و مشکل رفع شد. اتفاقاً یک شب شهردار منطقه در گشتزنی شبانه دید ساعت یک نیمه‌شب است و من تنها همراه عوامل۱۳۷ سر کار مانده‌ام. این به دلیل احساس مسئولیتی است که خانم‌ها در قبال‌کاری که برعهده گرفته‌اند دارند. و از طرف دیگر احساس می‌کنند قرار است خانواده خودشان از آن معبر تردد کنند. در واقع، همه اهالی محله و ناحیه را خانواده خودشان می‌دانند.
از سخت اعتماد کردن آقایان مدیر به خانم‌ها گفتید. از وقتی مسئولیت گرفته‌اید، چقدر به خانم‌ها در سطح مدیریتی بها داده‌اید؟
صادق‌زاده: به اعتقاد من در زمینه‌های مختلف باید فضا برای زنان فراهم شود و بتوانند در سمت‌های مدیریتی قرار بگیرند و بتوانند رزومه برای آینده‌شان داشته باشند. هر منطقه ۸معاون دارد و من ۴معاونت را به خانم‌ها اختصاص داده‌ام. در واقع سعی کرده‌ام حوزه‌های ستادی مانند شهرسازی، برنامه‌ریزی، مالی و منابع انسانی را به خانم‌ها اختصاص دهم و حوزه‌های اجرایی مانند خدمات شهری، فنی و عمرانی و ترافیک را به آقایان واگذار کنم. سعی کردم آن تساوی در این زمینه برقرار شود اما همیشه به همه‌شان گفته‌ام که شماها باید در کنار هم کار کنید. برتری یکی از این ۲گروه را بر هم قبول ندارم. معتقدم آنها باید مکمل همدیگر باشند و باعث سربلندی همه‌مان شوند.
قیاسی : با توجه به اینکه در ناحیه ما مدیریت هر ۴محله در دست خانم‌هاست، فضای مناسبی برای کار کردن خانم‌ها مهیاست. در ناحیه هم مسئولیت معاونت اجتماعی ناحیه را برعهده یک خانم قرار داده‌ام و ایشان هم تمام کارکنان و کارشناسان این معاونت را از میان خانم‌ها انتخاب کرده است.
موسویان: همیشه گفته‌ام حالا که به من اعتماد کرده‌اند و مرا در جایگاه‌های مدیریتی قرار داده‌اند، من هم باید این فرصت رشد و ارتقا را برای خانم‌های دیگر فراهم کنم. به همین دلیل در بدو شروع مسئولیتم در شهرداری ناحیه، مدیریت حوزه‌های اجتماعی، مالی، فن‌آوری اطلاعات و شهرسازی را در اختیار خانم‌ها قرار دادم. البته همه آنها در ابتدای راه بوده و در حوزه‌های جدید در حال کسب تجربه هستند. اما اعتماد کرده و به آنها گفتم پشت سر ما، خانم‌های زیای در انتظارند. ما باید خیلی قوی کار کنیم، بدون اشکال پیش برویم و حتی به جای آنها هم کار کنیم. و خدا را شکر در میان ۶ناحیه منطقه۱۶، ناحیه ما در این حوزه‌ها رتبه اول را کسب کرده است. این هرگز به معنای کنار گذاشتن آقایان نیست. حتماً در حوزه‌های اجرایی از تجربه و توانمندی آنها استفاده می‌کنیم. معتقدم مدیران زن و مرد در کنار هم تکامل پیدا می‌کنند و باعث می‌شوند شهر آن‌طور که مردم می‌خواهند دیده شود. به هر حال نیمی از جمعیت شهر ما را خانم‌ها تشکیل می‌دهند و می‌دانیم در اغلب ساعات روز که آقایان سر کار می‌روند، این خانم‌ها هستند که در محله‌ها و ناحیه‌ها حضور دارند و آنها هستند که می‌توانند کمک حال ما در حوزه‌های اجرایی شهری باشند. الان اگر می‌بینید اتفاقات خوبی در شهر در حوزه‌های خدمات شهری و عمرانی و شهرسازی رقم می‌خورد، به دلیل مشارکت خوب خانم‌هاست. با این روند می‌توانیم به تدریج به آن شهر‌آباد که مورد نظر همه‌مان است ، برسیم.
سلطان‌زاده: از ۲۰سالگی وارد حوزه خدمات شهری شهرداری شدم. حوزه‌ای که از دیدگاه همه افراد، یک حوزه مردانه است. من به شدت معتقد به نگاه و تفکر فراجنسیتی هستم. اگر یک خانم علاوه بر حوزه‌های ستادی در حوزه‌های اجرایی هم می‌تواند موفق عمل کند، چرا از آنها استفاده نکنیم؟ این تفکیک‌ها روی خودباوری خانم‌ها تأثیر سوءِ می‌گذارد. من وقتی وارد ناحیه۳ منطقه۱۳ شدم، برای معاونت شهرسازی به یک خانم پیشنهاد دادم. در جواب گفت می‌گویند کار ناحیه سخت است. ببینید این ضعف خودباوری باعث می‌شود خانم‌ها از پذیرش مسئولیت‌های اجرایی واهمه داشته باشند و دیرتر وارد این حوزه‌ها شوند. این مدیریت بالا دستی است که می‌تواند به رفع چنین مشکلی کمک کند.
مقدم: من در این مدت کوتاه، از همکاری یک خانم در دفتر استفاده کرده‌ام. برای حوزه اجتماعی هم یک خانم معرفی کرده‌ام و برای باقی حوزه‌ها در حال بررسی هستم. منطقه ما یک منطقه سنتی است و با وجود فشارهایی که به شهردار منطقه وارد می‌شد، ایشان این جسارت را به خرج دادند و برای نخستین بار یکی از شهرداران نواحی‌شان را از میان خانم‌ها انتخاب کردند. امیدوارم به خوبی بتوانم پاسخگوی اعتماد ایشان باشم و عملکردم به گونه‌ای باشد که فضا را برای حضور بانوان دیگر هم در عرصه مدیریت شهری منطقه فراهم کند و من هم بتوانم حمایت‌کننده دیگر بانوان باشم.
