آرمان ملی- رها معیری: حذف تصویر دو دختر از کتاب ریاضیات سوم دبستان، بهانه‌ای شد که مردم در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی به شکل گسترده‌ای به این موضوع واکنش نشان دهند. البته حدف محتوایی و چهره‌ای از کتب درسی در سال‌های اخیر اتفاق تازه‌ای نیست و در سال گذشته نیز مردم و کارشناسان به حذف اشعار و قصه‌های برخی از چهره‌های فرهنگی و ادبی اعتراض داشتند. با این حال در چند روز گذشته اکثر کاربران در شبکه‌های اجتماعی به حذف چهره دو دختر از روی جلد کتاب ریاضی سال سوم ۱۳۹۹-۱۴۰۰ اعتراض داشتند و آن را تبعیض در حق دختران می‌دانستند. در این رابطه هیچ‌کسی دلیل منطقی برای حذف نقاشی دو دختر به زبان نیاورد. حتی در این بین نام مریم میرزاخانی، ریاضیدان برجسته و چهره‌ای جهانی نیز به میان آمد و مردم بر این باور بودند که این تبعیض‌ها باعث شده نام یا عکسی از او در کتب درسی منتشر نشود. وزارت آموزش و پرورش و معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده نیز دلیل منطقی برای این اتفاق عنوان کردند و توضیحات آنها عذر بدتر از گناه بود. معصومه ابتکار در صفحه شخصی خود در توئیتر در واکنش به حذف دختران از روی طرح جلد کتاب ریاضی سوم دبستان، نوشت: «اگر چه دو جلد کتاب ریاضی و علوم سال تحصیلی جدید را باید کنار هم دید، وزیر آموزش و پرورش بررسی و اصلاح کتاب‌های درسی از زوایای مختلف از جمله عدالت-جنسیتی را در دستور کار دارند. در هر صورت حساسیت مردم بجاست. دختران را نمی‌توان نادیده گرفت.» وزارت آموزش و پرورش در واکنش به انتقادهای گسترده‌ای که در فضای مجازی نسبت به حذف تصویر دختران از روی جلد کتاب سوم دبستان رخ داده، گفته است «تصویر قبلی بسیار شلوغ بود و در روی جلد جدید تصویر خلوت‌تر شده است». اما اینکه چرا با حفظ نقاشی دختران، می‌خواستند، تصویر را خلوت کنند جای سوال دارد. سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش در دفاع از عملکرد خود در اطلاعیه‌ای گفته است: «در ارتباط با تصویر روی جلد کتاب ریاضی سال سوم ابتدایی و ویرایشی که در این تصویر انجام شده است، تصویر قبلی بسیار شلوغ بود و تعداد مفاهیم ریاضی مطرح شده در آن تصویر بسیار زیاد بود». این سازمان تغییر جلد کتاب ریاضی سوم دبستان را پیشنهاد دوستانی که از منظرهای هنری، زیباشناسی و روانشناسی کتاب را بررسی کرده‌اند، اعلام کرده و گفته نظر آنان بر این بوده که تصویر خلوت‌تر گردد.
چه کسی مقصر است؟
نظر وزیر آموزش و پرورش نیز برای میلیون‌ها نفر که به این موضوع اعتراض داشتند، نیز قانع‌کننده نبود، هرچند که محسن حاجی میرزایی در توئیتش اعلام کرده که «به‌دغدغه‌‌های‌مردم اهمیت می‌دهم و دختران میهن شایسته احترام‌اند» و در ادامه بیان کرد: «تغییرات در کتاب‌های درسی همه‌ساله براساس ارزیابی و از سوی مولفین انجام می‌شود و به رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ماموریت دادم تغییرات در شکل و محتوای کتاب‌های‌درسی را باحساسیت کامل رصد، اصلاح و گزارش نماید». اما خواست مردم در این رابطه اصلاح کتاب درسی و برخورد با افرادی است که این اتفاق را رقم زده‌اند. به باور بسیاری از مردم، اگر عوامل ضبط و انتشار کلیپی که غش کردن یک دانش‌آموز مبتلا به کرونا را به تصویر کشیدند، دستگیر شده‌اند و این موضوع باعث تشویش اذهان عمومی بوده است، باید با کسانی که عکس دختران را از روی جلد کتاب ریاضی حذف کرده‌اند، نیز برخورد شود. نسیم بهاری، طراح روی جلد این کتاب گفته است: «اتود اولیه کتاب هم ممیزی‌های زیادی داشته و یکی از آنها این بوده که اجازه ندادند یکی از دخترها بالای درخت باشد. خانم بهاری در اینستاگرامش گفته است که تغییر جدید در روی جلد کتاب بدون اجازه وی بوده و وی در جریان قرار نگرفته و دست بردن در طرحی که تایید شده هیچ‌توجیهی ندارد.
حذفی که توجیح منطقی ندارد
برای بررسی بیشتر این موضوع به سراغ یک کارشناس آموزشی رفتیم تا نظر او را در رابطه با این اقدام آموزش و پرورش جویا شویم، تا شاید در لابه‌لای گفته‌های محمدرضا نیک‌نژاد دلیل حذف دختران از روی جلد کتاب ریاضی پیدا کنیم، اما او نیز دلیل منطقی برای این اتفاق متصور نبود و با اشاره به اینکه هیچ‌کسی علت حذف یک نقاشی دختران را از کتب درسی را نمی‌داند، به «آرمان ملی» می‌گوید: به‌نظر من این موضوع فراتر از وزارت آموزش و پرورش است و به‌نظر می‌آید برخی افراد در درون سیستم دولت به این نتیجه رسیده‌اند که هرچه بمباران رسانه‌ای در شبکه‌های اجتماعی بیشتر صورت بگیرد، مشکلات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی که در جامعه وجود دارد، به مدت چند روز فراموش خواهد شد و به همین دلیل است که هر روز از آستین شان یک اتفاق جدید بیرون می‌آورند که هیچ‌دلیل منطقی ندارد. آنها به‌خوبی می‌دانند که جامعه به‌دلیل حساسیت نسبت به زنان و دختران، به شکل وسیعی از آن اتفاق استقبال می‌کنند. نیک نژاد همچنین نظرات وزارت آموزش و پرورش در این رابطه را قانع‌کننده نمی‌داند و می‌افزاید: آنها گفته‌اند که به‌دلیل شلوغی تصویر عکس دختران حذف شده است، اما چرا برای خلوت کردن تصویر جلد کتاب باید دختران حذف شوند؟ خیلی از آمارها بازگو‌کننده این واقعیت است که در ۴۰ سال گذشته رشد جمعیت تحصیلکرده دختران، افزایش چشمگیری داشته و آمار ورود دختران و زنان به دانشگاه‌ها خیلی بیشتر شده است. شاید نسبت به روند و میانگین جهانی این آمار کمتر باشد، اما مشاغلی که خانم‌ها در جامعه دارند و حضور آنها در مجلس و شوراهای شهر نشان می‌دهد که باورهای تبعیض جنسیتی در کشور به دست فراموشی سپرده شده است. واقعا نمی‌دانیم این طرز تفکر برای حذف دختران از کجا آمده و در قرن بیست و یکم این طرز تفکر جای سوال دارد. تنها توجیح ما این است که جامعه‌ای که با تنگناهای اقتصادی و مشکلات سیاسی دست و پنجه نرم میکند، نیاز به این اتفاقات تبلیغاتی و رسانه‌ای دارد و چه‌بسا این اتفاق نیز جز همان بمباران خبری در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ای باشد. نیک‌نژاد درباره پیامدهای این اتفاق در سطوح جامعه می‌گوید: یکی از پرشتاب‌ترین و افتخارآمیزترین آمارهای مربوط به رشد تحصیلات و کاهش جمعیت بازماندگان از تحصیل به‌ویژه در میان دختران و حضور آنها در شغل‌های مختلف، مربوط به جمهوری اسلامی ایران است. این موضوع یکی از بالندگی‌های مسئولان ما در عرصه‌های جهانی است. زمانی‌که چنین اتفاقی (حذف عکس دختران) با اهداف آموزشی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی رخ می‌دهد، شاید در کوتاه‌مدت باعث تغییر ذهنیت مردم شود، اما در میان‌مدت و بلندمدت به سیاست‌های آموزشی و چهره جمهوری اسلامی ایران و دولت در مجامع جهانی ضربه وارد خواهد کرد. در مذهبی‌ترین لایه‌های جامعه ایرانی نیز این موضوع وجود ندارد و آنها نیز به‌دنبال رشد تحصیلی فرزندانشان هستند و به تحصیلات عالیه دختران گرایش پیدا کرده‌اند. با این حال جامعه کار خودش را دنبال میکند و به هیچ‌دولتی اجازه نخواهد داد که برای دختران چنین محدودیت‌هایی را در عمل اجرا کند. متاسفانه این اتفاق در شبکه‌های خبری جهان بازتاب داشته و این در شأن کشور و دولتی نیست که سال‌ها برای رشد تحصیلی دختران زحمت کشیده است. کشور و فرهنگی که مریم میرزاخانی را به جهان معرفی کرده است نباید با چنین اتفاقات مضحکی، حضور دختران در جامعه و نظام آموزشی را کتمان نماید. نیک‌نژاد در پایان صحبت‌هایش خاطر نشان میکند: یکی از وظایف بنیادی آموزش و پرورش، برداشتن تبعیض نژادی، اجتماعی، مذهبی و اقتصادی در سطح جامعه است و زمانی که شما تصویر نقاشی دو دختر را بر روی جلد کتاب‌ها حذف می‌کنید، با بلندگو این تبیعض را در جهان فریاد می‌زنید و پیامدهای ناگوار آموزشی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی برای تمام ساختار دولت و آموزش و پرورش خواهد داشت
