ازمیغان نگینی در دل کویر:از جاذبه‌های روستایی و باغات تا شالیزارها، نخل‌های به بار نشسته از دامنه‌های ییلاقی تا چشمه‌های گوارا و زلال، از بافت قدیمی با معماری بومی با یادمان‌های تاریخی و فرهنگی و غیره همه و همه از مجموعه‌های جذاب برای گردشگران محسوب می‌شود

روستای ازمیغان یکی از زیباترین مناطق گردشگری طبس است. این روستا در ۴۰ کیلومتری شرق بخش مرکزی شهرستان طبس قرار گرفته است و ساکنان آن به کشاورزی و دام‌پروری اشتغال دارند.

ازمیغان از معدود روستاهایی است که رودخانه‌های دائمی دارد و آب آن بیشتر به مصرف کشاورزی و باغداری می‌رسد. این روستا از لحاظ تنوع گیاهی نیز در سطح استان و کشور نمونه است، به نحوی که در این روستا علاوه بر محصولات جالیزی، نخل و مرکبات و سایر میوه‌های هر فصل، برنج نیز تولید می‌شود، در واقع شرایط آب و هوایی و بهره‌مندی این روستا از رودخانه‌های دائمی است که شرایط کشت برنج و خرما را در اراضی آن در کنار یکدیگر فراهم آورده است. شما می‌توانید در روستای ازمیغان طبس کشت برنج و درختان خرما را در کنار یکدیگر مشاهده کنید که تقریباً موضوعی منحصربه‌فرد در کشاورزی است و در کمتر منطقه‌ای اتفاق می‌افتد.

این روستا به یمن وجود رودخانه همیشه پرآبش چهره‌ای دگرگون از دیگر روستاهای کویری دارد. اینجا باران و ابر و آب دست دوستی با خاک داده‌اند و باغ‌هایش را این‌گونه پر میوه‌ و زمین‌هایش را این‌گونه پر محصول کرده‌اند.

بافت گیاهی این روستا دو منطقه گرم و مرطوب و گرم و خشک را به‌طور همزمان شامل می‌شود. این روستا در یک دره کم عمق قرار گرفته و از ابتدا تا انتهای این دره آب جاریه و وفور آب در این قسمت از جغرافیای گرم و خشک ایران به حدی بوده که امکان کشت برنج در آن فراهم شده است. اکثر درختان نخل این روستا خودرو هست و به‌صورت گروهی رشد کرده‌اند. به‌واقع بافت درختان خرمای این روستا به‌صورت ردیفی و باغ‌های منظم نیست، بلکه به‌صورت گروه‌های ۴-۵ تایی با هم رشد کرده‌اند.

در حد فاصل این درختان نخل اراضی به‌صورت پلکانی درآمده تا شیب منطقه گرفته شود و در درون این پلیت‌ها شالیکاری صورت می‌گیرد.

خانه‌های روستا شبیه دیگر معماری‌های کویری است. خشت و گل و خاک با چوب به هم گره خورده‌اند و ازمیغان را روستایی پر نعمت و سرزنده کرده‌اند. تمام خانه‌ها، درهایی باز رو به مهمان دارند و حکایت میهمان‌نوازی کویری را سر گوش مسافران خسته نجوا می‌کنند.

گردشگری روستای ازمیغان

از جمله جاذبه‌های گردشگری ازمیغان اعم از طبیعی و تاریخی و مفاخر روستا، مزار سید محمد بن جعفر طیار، تخت عروس و آبشار قدمگاه و دو خط نوشته شبیه عربی احتمالاً از دوره محمد بن جعفر طیار و گونه‌های گیاهی وحشی چون درخت انجیر کوهی با ارتفاع ۲۰ متر و قدمت ۳۰۰ ساله است.

همچنین جاری بودن آب در میان این مزارع و باغات بافت طبیعی و سرسبز و مرطوبی را ایجاد کرده است.

بافت تاریخی ازمیغان با آمیزه‌ای از شکوه معماری بومی در قسمت جنوبی روستا، در دامنه کوهستان و در جوار مزارع، کشتزارها و باغات شکل گرفته است. در فاصله ۵ – ۶ کیلومتر بالا دست و پایین دست روستا دو قلعه قدیمی وجود دارد که اهالی آن‌ها را قلعه دختر می‌نامند.

شالیزارهای ازمیغان

از جاذبه‌های روستایی و باغات تا شالیزارها، نخل‌های به بار نشسته از دامنه‌های ییلاقی تا چشمه‌های گوارا و زلال، از بافت قدیمی با معماری بومی با یادمان‌های تاریخی و فرهنگی و غیره همه و همه از مجموعه‌های جذاب برای گردشگران محسوب می‌شود

علی‌رغم اینکه شهرستان طبس در مجموع دارای آب‌وهوای گرم و خشک است، ولی اگر تفحصی در سطح این شهرستان صورت گیرد می‌توان از انواع مختلف محصول اثری در آن یافت. طبس به دلیل وسعت و پراکندگی، دارای تنوع اقلیم است که در اثر آن، ۵۷ نوع محصول زراعی و باغی گرمسیری، نیمه گرمسیری و سردسیری، از جمله محصولات پرآب خواه مانند برنج هم در این شهرستان کویری به عمل می‌آید.

در شهرستان طبس کشت برنج در خزانه از اردیبهشت آغاز، از اواخر خرداد نشاء به زمین اصلی کشاورزی منتقل و نشاء شده و محصول برنج هم از مهر برداشت می‌شود که به علت خشک‌سالی‌های پی‌درپی در سال‌های اخیر، اکنون برنج تنها در روستای ازمیغان طبس کشت می‌شود. در ازمیغان حدود ۳۰ خانوار به کشت برنج اشتغال دارند. البته پیش از این برنج در روستاهای سرند، ماودر، ملوند، امیرآباد و ده‌محمد طبس نیز کشت می‌شد که به علت افت و کمی آب دیگر خبری از کشت این محصول در این مناطق نیست. در روستای ازمیغان طبس هم در مجموع تنها ۱۵ هکتار زیر کشت برنج می‌رود که پیش‌بینی می‌شود از این سطح حدود ۹۰ تن شلتوک و حدود ۶۰ تن برنج برداشت شود. محصول برنج روستای ازمیغان بیشتر مصرف داخلی دارد و مقداری هم به شهر طبس ارسال می‌شود.

تأمین آب کافی در پی احداث بند سنگی – ملاتی در بالادست روستای ازمیغان و احداث کانال‌های انتقال آب کشاورزی در پایین‌دست این بند از مهم‌ترین دلایل تداوم کشت محصول برنج در روستای ازمیغان طبس است. علاوه بر این ازمیغان روستایی خاص است که محدودیت زمین کشاورزی دارد و در واقع آب موجود در این روستا بیش از زمین کشاورزی است و به همین دلیل است که کشاورزان این روستا به کشت برنج روی می‌آورند.

برنج چمپا نام برنج خوش‌طعم و خوش عطر این روستای کویری است. شرایط آب و هوایی و بهره‌مندی این روستا از رودخانه‌های دائمی، شرایط کشت برنج و خرما در اراضی در کنار یکدیگر را فراهم آورده است. درو کردن و شالی‌کوبی نیز به شکل کاملاً سنتی انجام می‌گیرد.

مزار سید محمد بن جعفر طیار

در سمت چپ جاده اصلی به ازمیغان راه خاکی وجود دارد، در ابتدای آن به تابلوی مزار برمی‌خورید، این راه ما را به بقعه متبرک سید محمد ابن جعفر طیار می‌رساند. این مکان یکی از محل‌های زیارتی طبس و روستای ازمیغان است کسانی که به ازمیغان می‌آیند حتماً سری به این مکان می‌زنند.

امازاده در بلندای کوهستانی است که از آنجا روستای ازمیغان در دامنه آن سوی دره دیده می‌شود. بنای مزار بسیار نزدیک به کوه ساخته شده است.

قدمت مزار اصلی و اولیه در اول ورود اسلام به ایران بوده است. سال ۳۰ هجری قمری اما این بنا در طول تاریخ بارها از بین رفته و بازسازی شده است. از جمله زلزله سال ۱۳۵۷ طبس که آن را به کلی خراب کرد و اکنون  بنای تازه‌ای بر روی مزار ساخته شده است.

طبق تحقیق آقای دکتر دانش‌دوست در جلد دوم کتاب طبس شهری که بود در یک نسخه خطی به نام مزارات قهستان که مؤلف آن یکی از اولاد و یا پیروان ابن حسام است (ابن حسام خود در سال ۸۷۵ ه.ق در گذشته است) شرحی بر مزار ازمیغان نوشته و آورده است که در اینجا محمدجعفر طیار آرام گرفته و تاریخ درگذشت وی را سال فتح خراسان به دست مسلمانان می‌داند. پس می‌توان استنتاج نمود که محمدجعفر طیار در سال‌های ۳۰-۲۹ ه.ق درگذشته است. این بنا در چند مقطع تاریخی بازسازی کلی شده است و در مواقعی مورد بازپیرایی قرار می‌گرفته است. ظاهراً آخرین آن‌ها قبل از زلزله در سال ۱۳۴۲ ه.ق بوده و این بنا در زلزله سال ۵۷ به‌کلی ویران شده و پس از زلزله مجدداً بنایی بر روی مزار ساخته شد.

مردم اعتقاد قلبی خاصی به این مزار دارند و برای زیارت و ادای نذر به این مکان می‌آیند. از صحن این مزار چشم‌انداز زیبایی از روستای ازمیغان را شاهدیم.

در مجموعه این مزار شهدای ازمیغان که ۴ شهید هستند دفن شده‌اند.

مسیر گردشگران در شالیزارها و از کنار رودخانه دائمی زیبا و با آب زلالی است که به سنگ‌های سفیدی به تخت عروس ختم می‌شود.