سعدی شیرازی درباره ویژگی قلم و نوشتن فرموده است:
قلم خاصیتی دارد که سر تا سینه بشکافی
دگر بارش بفرمایی، به فرق سر دوان آید
اما حافظ است که خصوصیات قلم را به تصریح و تلویح بارها بیان کرده و هرکدام را شرحی جداگانه می‌باید نوشت. از جمله:
چه لطف بود که ناگاه رشحه قلمت
حقوق خدمت ما عرضه کرد بر کرمت
نگویم از من بی‌دل به سهو کردی یاد
که در حساب خرد نیست سهو بر قلمت
اما از میان اشعار او، سه بیت جداگانه هست که ذکر قلم در آن رفته و آنها را بسیار شنیده‌ایم:
ز دلبرم که رساند نوازش قلمی
کجاست پیک صبا گر همی کند کرمی
و:
کس چو حافظ نگشاد از سراندیشه نقاب
تا سرِ زلف سخن را به قلم شانه زدند
و بالاخره:
پیر ما گفت خطا بر قلم صنع نرفت
آفرین بر نظر پاک خطا پوشش باد
حافظ به برکت قلم، در دفتر تاریخ، همچون خورشیدی برجان نسل‌ها تابیده است و او خود بهتر از هرکس، این دقیقه را می‌دانست:
حافظ سخن بگوی که بر صفحه جهان
این نقش ماند از قلمت یادگار عمر!
اما برای این نوشته یا یادداشت، شاید بیتی از شیخ اجل سعدی شیرازی مناسب‌تر باشد:
سعدیا دیگر قلم پولاد دار
کاین سخن آتش به نی در می‌زند
فردا چهاردهم تیرماه، در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران، به عنوان «روز قلم» به ثبت رسیده است. این روز به پیشنهاد انجمن قلم ایران و تصویب شورای فرهنگ عمومی در تقویم رسمی درج شد. اما بد نیست گفته شود که در ایران باستان، روز سیزدهم تیرماه روز قلم و جشن تیرگان بوده است. ماجرای آن در تاریخ اسطوره‌ای و ادبی ما، به ماجرایی در عهد پیشدادیان، از سلسله‌های اساطیری باز می‌گردد. آورده‌اند که در روز سیزدهم تیرگان، هوشنگ پادشاه نامدار پیشدادی، نویسندگان را گرد آورد و آنان را بزرگ و گرامی داشت.
به جز سابقه این امر، مسابقه روزها و مناسبت‌ها هم در تقویم کشورمان جالب توجه است، همه اقشار و طبقات و صنوف و مشاغل و جنسیت‌ها و رویدادها و سوگواری‌ها و جشن‌ها برای خود روز و روزهایی دارند و اهل قلم هم بخت این را یافته‌اند که در روز خجسته‌ای در اوان تابستان مورد توجه و تکریم و بزرگداشت قرار گیرند. اما در شرایط کنونی، این تمایزها اگر لازم و ضروری هم باشد، در مقابل مشکلات معیشتی و حرفه‌ای و روحی و روانی قلمداران و قلم‌یاران چندان کارآمد نیست و اگر بخواهم به صدق و انصاف، تقاضایی برای اهل قلم از نویسندگان و مترجمان و روزنامه‌نگاران و پژوهشگران و نویسندگان فعال داشته باشم، همانا آزادی و حریّت است که از عهد باستان و دوران کهن، از زمان استاد بزرگ و معلم یگانه نویسندگی؛ ابوالفضل بیهقی و خواجه رشید‌الدین فضل‌الله و بعدها حزین لاهیجی و سپس قائم مقام فراهانی و مستشارالدوله صاحب رساله «یک کلمه» تا مشروطیت و رستاخیز بیداری و از آن عهد تا امروز، مطالبه اهل قلم است.
رسم جهان بر پیش رفتن و تکامل است و انصاف باید داد، اگر جهان درگیر مشکلات و رنج‌های پرشمار شده و زمین از آلایش و آسیب‌های زیست محیطی انباشته است، اما فقر فرهنگی کاسته شده و برخلاف نیاکان و ادوار دیرینه، که قلم و سواد و دانایی و آموزش و علم و ابداعات فکری، اموری متعلق به طبقاتی ویژه و اشراف و گروه‌های خاصی بود، یا در لباس و آیین و پندارهای ویژه‌ای می‌باید آموخته و آموزانده می‌شد، اینک علم و سواد به صورت فراگیر در اختیار ماست و به مدد شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها و ابزارهای نوآورانه، اطلاعات آزاد در کنار اسرار و اخبار کوچک و بزرگ به گوش همگان می‌رسند و اندیشه‌های فرزندان ما برای جویش و پویش و فرارفتن در زندگی و پیوستن به آرزوها و افق‌های بزرگ، هیچ محدودیتی نخواهند داشت.
این مژده را به اهل قلم می‌توان داد که هیچ جشن و جشنواره‌ای بزرگ تر از اجتماع قلم به دستان نیست، زیرا امروزه رسانه‌ها، به صورتی تکثیر شدهاند که هر عضو خانواده و محله و شهر و کشور و جهان انسانی، یک نویسنده، یک رسانه و یک عنصر ممتاز در بیان خبر، تحلیل رویدادها و سبک ویژه برای بیان مطالب و ارائه تصاویر است.
عناصر و ابزارهای نوین در شبکه‌های اجتماعی و ارتباطی، امروزه ماهیتی جهانی یافته‌اند و به همه فرزندان انسان و شهروندان جهان تعلق دارند.
روز اهل قلم را به نویسندگان، مترجمان، خبرنگاران، نویسندگان خلاق در شبکه‌های اجتماعی، و به تمامی دانش آموزان و دانشجویان و آموزگاران و استادان تبریک می‌گویم. شاد باشید و دیر و دور بیندیشید و زندگی کنید که قلم همچون آب و خاک و هوا، همه جا هست و از آنِ همگان است، اگر چه آب و خاک و هوا را حرص و آز سرمایه سالاران و آزمندان و زورگویان، آلوده و رنگ زیبایش را تیره ساخته، اما قلم همان نسیم پاک پگاهان است که به چشم انسان جلا و به دل‌ها تجلی تازه‌ای می‌بخشد. خوشا قلم و هزاران درود بر اهل قلم.
