آیین بزرگداشت دکتر یوسف ثبوتی، فیزیکدان، منجم و عضو پیوسته فرهنگستان علوم، از سلسله نشست‌های «تماشای خورشید»، دیروز توسط کمیسیون ملی یونسکو ـ ایران در مجمع فرهنگستان هنر برگزار شد.
به گزارش خبرنگار اطلاعات، در این مراسم حجت‌الله ایوبی دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو ـ ایران طی سخنانی گفت: برای ما جای افتخار دارد که امروز چهارمین تماشای خورشید، فراخوانی است برای تماشای استاد ثبوتی عزیز٫ ما از هر که خواستیم، با جان و دل به این مجلس آمد. از همه کسانی که به ما کمک کردند این محفل زیبا امروز آراسته شود تشکر می‌کنم. از دکتر نامور مطلق رئیس فرهنگستان هنر، سپاسگزارم.
وی افزود: این دو ساعت برای اینکه از شخصیت گرانقدر استاد ثبوتی پرده برداریم، کافی نیست. همه استاد را به مقالات و مدال‌های علمی می‌شناسند اما آنچه شناخته شده، تلاش او برای همگانی کردن علم است. او یک عمر کوشید و نهادهای بزرگی را تأسیس کرد. نظام آموزش فعلی مرهون تلاش اوست. نظام قبلی، نظام فرانسوی بود که آنها هم بعداً به این نظام فعلی برگشتند. استاد ثبوتی نگارش مقالات پژوهشی و علمی را تبدیل به یک رسم کرد. همچنین بنیانگذار و مؤسس انجمن نجوم شیراز است.
ایوبی تصریح کرد: تأسیس نهادهای ماندگار کار سختی است و متأسفانه نظام مدیریتی ما کارآمد نیست، اما استاد ثبوتی طوری این نهادها را تأسیس کرد که مدیران بعدی نتوانستند آنها را خراب کنند.
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو ـ ایران گفت: استاد ثبوتی از زنجان برخاست، به اقصی نقاط دنیا رفت و به ایران برگشت، اما زادگاهش را هرگز فراموش نکرد و علم را به آنجا برد. از استاد ثبوتی سپاسگزاریم که به ما اجازه داد این محفل را به نامش بیاراییم.
در ادامه دکتر غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی بیان کرد: علت اینکه من را به صحبت دعوت کردند شاید این باشد که من قدیمی‌ترین دانشجوی استاد ثبوتی هستم. اجازه می‌خواهم قدری خاطرات بگویم. من مهر ۱۳۳۶ وارد دبیرستان علوی شدم. استاد و مدیر مدرسه ما مرحوم رضا روزبه زنجانی بود و ما ۶ سال خدمت او انواع درس‌ها را می‌خواندیم. او دانش‌آموخته فیزیک بود ولی در حد اجتهاد، سواد دینی داشت. مرحوم روزبه، مکرر از مدرسه توفیق زنجان یاد می‌کرد و گاهی هم از آقای دکتر محمد ثبوتی (برادر درگذشته دکتر یوسف ثبوتی). عشق ما به آقای روزبه و زنجان و مدرسه توفیق و آشنایی ما با فامیل ثبوتی از همان زمان شروع شد. من شهریور ۱۳۴۵ لیسانس فیزیک گرفتم و برای تحصیل در مقطع فوق‌لیسانس فیزیک، به دانشگاه شیراز رفتم. آنجا دکتر ثبوتی استاد ۵ تا از درس‌های من بود. من به نجوم علاقه‌مند شدم و بعداً در دانشگاه شهید بهشتی درس «فیزیک آسمان» تدریس کردم.وی درباره اوصاف معلمی دکتر ثبوتی توضیح داد: سنت آموزش دانشگاه تهران با دانشگاه شیراز متفاوت بود. دکتر ثبوتی تازه به ایران برگشته بود و وقتی وارد کلاس می‌شد، خیلی منظم و جدی بود و یک دقیقه هم استراحت نمی‌کرد و یکسره دانشجو را در فضای علمی قرار می‌داد. ما شیرینی علم را در کلاس دکتر ثبوتی چشیدیم و روش علمی را لمس کردیم. استاد به جز بحث علمی، هیچ بحث دیگری نمی‌کرد و البته خیلی هم مهربان بود.
وی گفت: دکتر اهتمام داشت که تحصیلات تکمیلی در ایران، جایی خارج از دانشگاه تهران شکوفا شود و توسعه پیدا کند. وقتی دانشگاه امام صادق تأسیس شد دکتر ثبوتی فکر کرد شاید بتوان علوم پایه را آنجا تأسیس کرد. من در آن زمان رابط بین آقای دکتر و مرحوم مهدوی کنی بودم ولی معلوم شد مبانی تأسیس آن دانشگاه تناسبی با فکر دکتر ثبوتی ندارد.
حداد عادل ادامه داد: دکتر ثبوتی بعداً علوم پایه را در زنجان تأسیس کرد و بعد از انقلاب دکترای فیزیک را در ایران نهادینه کرد.
دکتر علیرضا منادی سفیدان، نماینده تبریز در مجلس شورای اسلامی نیز در این مراسم اظهار کرد: من سال ۱۳۸۰ در زنجان رئیس دانشگاه شدم و از دکتر ثبوتی بسیار آموختم. ما مقاله علمی نداشتیم ولی با الهام از پروفسور، تولید مقالات علمی را آغاز کردیم.
وی افزود: زنجان منطقه زرخیری است و شخصیت‌هایی مثل سهروردی را در خود پرورش داده است. ما افتخار می‌کنیم که رصدخانه ملی ایران را دکتر ثبوتی برپا کرده است که در منطقه بی‌همتا است. ما استاد ثبوتی را به عنوان خواجه نصیر زمان خود می‌شناسیم. وطن‌پرستی وی مثال زدنی است و رشد علمی کشور مدیون حضور و تلاش اوست. همچنین فیزیک نوین در ایران و پرورش شخصیت‌های برجسته، نمادی از اندیشه مرد بزرگی مثل پروفسور یوسف ثبوتی است.
در ادامه دکتر علی اکبر صالحی، معاون پژوهشی و قائم مقام رئیس فرهنگستان علوم ایران بیان کرد: من دوبار معاونت آموزشی وزارت علوم را عهده‌دار بودم و با دکتر ثبوتی آشنا شدم. ما در حد بضاعت سعی کردیم به تحقق نیت خیرخواهانه دکتر ثبوتی در تأسیس مرکز تحصیلات تکمیلی علوم پایه کمک کنیم. دکتر ثبوتی، انسانی پیگیر، خیراندیش، دوراندیش و دلسوز است. او قلبی سلیم دارد و انسانی است مستغنی و متکی به خود. او تمامی زندگی‌اش در خدمت علم
بوده است.
همچنین دکتر سعدالله نصیری قیداری، رئیس دانشگاه شهید بهشتی و شاگرد دکتر ثبوتی طی سخنانی گفت: من به ۴۴ سال شاگردی استاد ثبوتی افتخار می‌کنم و تأسیس مرکز تحصیلات تکمیلی زنجان را بهانه قرار می‌دهم تا به ویژگی‌های مدیریتی دکتر ثبوتی بپردازم. استاد برای همه کارهای نوآورانه خود یک هدف مطلوب ترسیم می‌کند و با عزم راسخ بر موانع پیروز می‌شود. راه‌اندازی انجمن نجوم ایران، تأسیس رصدخانه ابوریحان، تأسیس مرکز تحصیلات تکمیلی و راه‌اندازی دکترای فیزیک و غیره توسط ایشان براساس نیازسنجی صورت گرفته‌است.
وی افزود: در مسیر اجرای طرح‌ها، موانعی از قبیل توجه به کمیت، حفظ کیفیت، مدیریت علمی، تواضع در کنار تخصص و غیره همواره مدنظر استاد بوده است. استاد در جایی گفت ما باید ببینیم چند نفر داریم و چند مقاله علمی منتشر می‌کنیم و دانشگاه پرینستون چند نفر دارد و چند مقاله منتشر می‌کند. اندازه ظرفیتمان از جوانان انتظار داشته باشیم. نصیری تصریح کرد: استاد معتقد است فیزیکدان اگر روزی دو نکته جدید در فیزیک نخواند، نباید آن روز خود را فیزیکدان بداند. ویژگی استاد، کار علمی مداوم است و هیچ وقت کار علمی را تعطیل نکرد. او شهریور امسال ۹۰ ساله شد و در همین سن، یک مقاله پیچیده علمی را برای من توضیح داد. کار علمی از نظر او نباید فرع بر کار مدیریتی قرار گیرد. استاد ثبوتی با ۶۰ سال فعالیت علمی، در زمره افراد نادری است که میان حوزه‌های علمی و پژوهشی تعادل معنادار به وجود آورده است. گفتنی درباره او بسیار است. وجودش به سلامت و سایه‌اش بر جامعه علمی، مستدام باد.
سید محمود دعایی، مدیر مسؤول روزنامه اطلاعات نیز در این مراسم بیان کرد: من خاطرم هست که یک روحانی شریف که در مدرسه علوی تدریس داشت و اهل زنجان بود، به من زنگ زد و سفارش دکتر ثبوتی را کرد. من با استاد تماس گرفتم و با وجود اینکه کسانی به دلایل نفسانی استاد را در انزوا قرار داده بودند، تلاش کردیم ثمرات و نتایج کارهای او را انعکاس دهیم.
وی افزود: دکتر روزبه نیز حق بزرگی به گردن این کشور دارد. من هر بار به قم مشرف می‌شوم، برای سه تا قبر فاتحه می‌خوانم؛ مرحوم روزبه، مرحوم علامه کرباسچیان و مرحوم مهندس بازرگان. من این توفیق را داشتم که حق و حرمت خیلی از بزرگان را نگه دارم و وقتی متوجه شدم مرحوم دکتر ریاحی در وضعیت بدی است، سعی کردم حقش را ادا کنم و در مجلس تجلیل او از جفایی که به او شده‌بود گفتم. حق امثال مرحوم روزبه را روزنامه اطلاعات خوب ادا کرد.
دعایی تصریح کرد: بعد از آشنایی با دکتر ثبوتی از طریق آقای عابدی، گاهی توفیق دارم در جلسات فرهنگستان علوم شرکت کنم و دست‌پروردگان دکتر ثبوتی را می‌بینیم و امیدوارم که قدردان دستاوردهای همه شما، به ویژه دکتر ثبوتی باشیم.
در ادامه پیام خانم شمیلا نیر، معاون علوم طبیعی مدیر کل یونسکو درباره پروفسور ثبوتی پخش شد.
در پایان دکتر یوسف ثبوتی ضمن تشکر از مهمانان و دست‌اندرکاران این برنامه بیان کرد: آقای زلفی‌گل، وزیر علوم را از سال‌ها پیش می‌شناسم و دو مطلب را می‌خواهم به او یادآوری کنم. من براین باورم که دانشگاهیان ما وظایف خود را باتوجه به امکاناتی که دارند خوب انجام می‌دهند. گواهم این است که تاکنون فسادهای مالی و اخلاقی کلان از آنها گزارش نشده است. دانشگاه به ناهنجاری‌ها مجال عرضه اندام نمی‌دهد ولی ایراد اساسی دانشگاه‌ها آن است که خودزنی می‌کنند و نقاط قوت خود را نمی‌بینند. من به خودم و دیگران توصیه می‌کنم زبان خود را به گفتن بدی‌‌ها و شنیدن آنها نیازاریم. کلمه متأسفانه را تکرار نکنیم. ما از همه چیز به شکل جدی عیبجویی می‌کنیم. عیبجویی، انتقاد کردن نیست.
وی ادامه داد: به عنوان یک دانشگاهی با سابقه، دانشجو را با خون دل تعلیم می‌دهیم ولی تحویل دیگران می‌دهیم و توانایی نگه داشتن جوانان را نداریم. استاد جوان ما حقوق ماهانه‌اش اندازه تأمین هزینه مسکن نیست و با حواس‌جمعی نمی‌تواند دل به آموزش و پژوهش بدهد. پس یا از کشور می‌رود یا از کیفیت کارش می‌زند. آیا دانشگاه نمی‌تواند مسکن استادان را تأمین کند و آیا وزارتخانه دکتر زلفی‌گل می‌تواند قدمی در این مسیر بردارد یا نه؟ دکتر نصیری به من گفت استادان جوانشان در جاهای دور خانه اجاره می‌کنند و روزی چندین ساعت در مسیر هستند. آیا ما آنقدر ناتوان هستیم که نتوانیم مسکن استادان را تأمین کنیم؟
در ادامه بهجت قاسمی همسر دکتر شهید مجید شهریاری، از شهدای هسته‌ای که شاگرد استاد ثبوتی بود، طی سخنانی گفت: دکتر ثبوتی در مصاحبه‌ای گفته بود فداکاری و از خود گذشتگی ارزش است ولی جایی به ارزش بازدارنده تبدیل می‌شود. ما از جوانان می‌توانیم انتظار داشته باشیم در شرایط عادی فداکاری کنند و از آنها بخواهیم درس بخوانند و بعد مسکن نداشته باشند؟
وی افزود: خطاب به همسر دکتر ثبوتی می‌گویم که پشت هر مرد موفقی یک زن فداکار ایستاده است. به دکتر شهریاری هم به خاطر داشتن چنین همسری تبریک می‌گویم؛ شاید بالغ بر ۹۹درصد کارهای او برعهده من بود. ما زندگی امنیتی داشتیم و من به تنهایی زندگی را پیش می‌بردم تا دکتر شهریاری را کسی نشناسد.
در پایان، نشان «تماشای خورشید» توسط همسر دکتر شهریاری به پروفسور ثبوتی اهدا شد.
