مقامات روسیه به من اعلام کردند که ۳۰۰ میلیون تن کالا را از طریق سن پترزبورگ به اروپا عبور می دهیم اما امروز نمی توانیم. روس ها گفتند که ۲۰۰ میلیون تن از این کالا را می خواهیم از ترکیه عبور دهیم و ۱۰۰ میلیون آن را می خواهیم از ایران عبور دهیم. با بررسی وضعیت مشخص شد که توان عبور ۳۰ میلیون تن هم نداریم!
جلالی افزود: برگزاری چنین نشست‌هایی می‌تواند تأثیر روشنگرانه‌ای در سیاست خارجی و فعالان این عرصه داشته باشد. در این جلسه، چهره‌های برجسته‌ای حضور داشته و برخی از شخصیت‌های مهم سخنرانی کرده‌اند. آقای دکتر کرمی و خانم کولایی از افراد صاحب‌نظر در حوزه روسیه محسوب می‌شوند. در مدتی که در روسیه مشغول فعالیت بوده‌ام، روند امور و مقالات را بررسی کرده‌ایم و به‌وضوح مشخص است که ایرانیان مسائل زیادی درباره روسیه در ذهن دارند که جامعه نخبگانی کشور باید به رفع آن‌ها کمک کند. به گفته خانم کولایی، دلیل عدم پیشرفت پروژه‌ها این است که جریان نخبگی کشور در بسیج کار نقش ایفا نمی‌کند و بخش اجرایی نیز همراهی لازم را ندارد. این مسئله به دولت‌ها مربوط نمی‌شود، چرا که در سه دولت مختلف سفیر بوده‌ام و با وجود تغییر دولت‌ها، روند امور همچنان دچار توقف شده است. بنابراین لازم است که جریان رسانه‌ای و نخبگان کشور در کنار این موضوع قرار گیرند و حمایت کنند.
یکی از مواردی که باید بررسی شود، قرارداد کریدور شمال ـ جنوب است. این توافق در سال ۲۰۰۰ امضا شد و هدف آن تسهیل انتقال کالا از شرق و جنوب شرق آسیا به اروپا بود، بدون اینکه مسیر طولانی ۱۷ هزار کیلومتری طی شود. این کریدور، مسیر جایگزینی با طول تقریبی ۷ هزار کیلومتر ارائه می‌دهد که از سه شاخه ایران، ترکمنستان، قزاقستان، روسیه و همچنین مسیرهای دریای خزر و گذرگاه غربی ایران، روسیه و آذربایجان عبور می‌کند. بنابراین این یک کریدور بین‌المللی محسوب می‌شود و مختص روسیه نیست. اما پرسش اصلی این است که طی این ۲۰ سال چه پیشرفتی در توسعه این مسیر حاصل شده است؟ و چرا مسیر ۱۶۲ کیلومتری رشت ـ آستارا همچنان متوقف مانده است؟
در سال ۲۰۲۴ از مسیر شرقی این کریدور، یعنی ایران، ترکمنستان و قزاقستان، حدود یک میلیون و هشتصد هزار تن کالا عبور کرد. مسیر دریای خزر میزبان ۹ میلیون تن کالا بود و مسیر ایران و آذربایجان نیز انتقال ۳ میلیون تن کالا را به ثبت رساند.
جلالی با اشاره به وضعیت ژئوپلیتیکی روسیه اظهار کرد: این کشور با محدودیت‌هایی مواجه است، زیرا برای انتقال کالا به دریای سیاه، همواره با تهدیدهای غرب مواجه خواهد بود. در واقع روسیه با خفگی ژئوپلیتیکی مواجه شده است.
وی گفت: غرب متوجه شده که امکان محدودسازی روسیه از طریق دریای سیاه وجود دارد، به‌ویژه با توجه به اینکه ترکیه عضو ناتو است و کالاهای عبوری باید از بسفر و داردانل منتقل شوند. بنابراین، روسیه در موقعیتی دشوار میان غرب و ناتو گرفتار شده است.
سوال مهم این است که چرا روسیه، با وجود روابط مهم خود با ایران، همکاری گسترده‌تری با ترکیه دارد؟ دلیل آن این است که ترکیه تاکنون راه روسیه را مسدود نکرده است. بنابراین، نمی‌توان انتظار داشت که روسیه هر زمان که ایران بخواهد، منتظر توسعه کریدور شمال ـ جنوب بماند بلکه این کشور ممکن است مسیرهای جایگزین در نظر داشته باشد.
یکی دیگر از پرسش‌ها این است که چرا روسیه طالبان را از فهرست گروه‌های تروریستی حذف کرد و دبیر شورای امنیت ملی روسیه چندین بار به افغانستان سفر نمود؟ دلیل آن این است که یک مسیر کریدوری میان افغانستان و پاکستان تعریف شده که چین نیز به آن علاقه‌مند است.
همچنین چرا روند توسعه عراق نسبت به ایران سریع‌تر پیش رفت؟ روسیه عنوان کرده که اگر توافقنامه‌ای امضا کند، با طرف دیگر به سرعت توافق کرده و کار را تمام خواهد کرد. بنابراین، نخست باید نقدی به عملکرد خود داشته باشیم. روشن است که روسیه ابتدا به منافع خود می‌اندیشد و هیچ کشوری منافع خود را فدای کشور دیگری نمی‌کند.
ایران باید از نیازهای متقابل برای پیشبرد اهداف خود بهره بگیرد. توسعه کریدور شمال ـ جنوب یک ضرورت است که امنیت کشور را افزایش می‌دهد، زیرا در دنیای امروز، توسعه و امنیت به یکدیگر گره خورده‌اند. هرچه میزان توسعه افزایش یابد، ضریب امنیت نیز ارتقا خواهد یافت. نخبگان کشور باید به جای قرار گرفتن در برابر این پروژه، از آن حمایت کنند.
به عنوان مثال، لازم است بررسی شود که چرا این پروژه با چالش‌های جناحی و زیست‌محیطی مواجه شده است. مذاکرات گسترده‌ای برای این کریدور انجام شده و تلاش‌های زیادی در جهت تبیین آن صورت گرفته است.
