همزمان با تشدید گرمای هوا و کاهش بی سابقه بارندگی های جوی در تمامی استان ها، سوت خطر بی آبی در ۳۰۴ شهر پرجمعیت کشور به صدا درآمده و ۱۰۱ شهر بزرگ در وضعیت قرمز و بحران خشکسالی حاد قرار گرفته اند.
مسئولان وزارت نیرو با هشدار جدی نسبت به پیامدهای رشد مصرف آب و برق به ویژه در دو هفته آتی از عموم مردم درخواست کرده اند که با صرفه جویی مانع از اختلال در برنامه اضطراری تأمین آب و برق شوند.
به گفته مسئولان،همزمان با افت شدید ذخایر آب سدها و کاهش توان تولید برقابی، میزان مصرف آب و برق مردم از هفته سوم خرداد تاکنون در تاریخ بی‌سابقه بوده است به گونه ای که مجموعه امکانات و تجهیزات کشور بیش از این توان پاسخگویی به تقاضای مصرف را ندارند. با این وجود روند مصرف آب و برق در سطح کشورهمچنان صعودی است و شمار زیادی از شهرهای جنوبی و شرقی ایران در معرض خاموشی و خشکی کامل قرار دارند.
از سوی دیگر، پیش بینی های سازمان هواشناسی نشان می دهد که دمای هوای اغلب استان ها ظرف دو هفته آینده به بالاترین سطح سال خواهد رسید و میزان تبخیر آبهای سطحی به اوج می رسد؛ بنابر این با تشدید گرمای هوا مصرف آب و برق در استان ها افزایش خواهد یافت و تأمین آب و برق با مشکلات سنگین روبرو خواهد شد.
مهندس حمیدرضا جانباز معاون وزیر نیرو و مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور دیروز در یک نشست رسانه ای با اعلام هشدار نسبت به ادامه شتاب مصرف آب در کشورگفت:امسال به لحاظ بارش و درجه حرارت، سال خاص و بی سابقه‌ای را طی می‌کنیم و همین مسأله دشواری‌های بسیاری را برای ما به وجود آورده است.
وی در تشریح آمار کاهش بارش‌ها نسبت به سال گذشته گفت: ما در ۶ حوضه آبریز کشور شاهد کاهش ۵۲ درصدی بارش نسبت به سال گذشته و همچنین کاهش ۳۷ درصدی نسبت به متوسط بلند مدت(۵۲ سال گذشته) هستیم.
مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور ادامه داد: بیشترین کاهش بارش در مرزهای شرقی کشور اتفاق افتاده است، به گونه ای که با کاهش ۷۰ درصدی بارندگی نسبت به سال گذشته رو برو هستیم. در حوضه آبریز قره قوم (استان های خراسان جنوبی و رضوی) هم میزان بارش های جوی نسبت به پارسال ۶۴ درصد و نسبت به میانگین دوره بلند مدت (۵۲ سال گذشته) بیش از ۵۳ درصد کاهش یافته است.
وی افزود: همچنین در حوضه آبریز دریای عمان و خلیج فارس (استان های واقع در سواحل جنوبی کشور) کمتر از نصف پارسال بارندگی داشته ایم و خشکسالی شدید موجب فشار به منابع آبهای زیرزمینی شده است. در فلات مرکزی ایران(شامل استان های فارس، کرمان، یزد، اصفهان و سمنان) هم بارش های صورت گرفته از ابتدای مهر ۱۳۹۹ تاکنون ۵۸ درصد کمتر از مدت مشابه پارسال بوده است.
جانباز با اشاره به افزایش قابل ملاحظه دما در انتهای بهار و ابتدای تابستان امسال گفت: این مساله موجب افزایش بیشترین و و کمترین (شاخص حداکثر و حداقل) درجه حرارت در اغلب استان ها شده و میزان مصرف آب را هم در بخش کشاورزی و هم در بخش خانگی افزایش داده است.
وی با اشاره به اینکه هرگاه میزان تولید و مصرف آب در یک منطقه برابر باشد، به آین شرایط وضعیت تنش آبی اطلاق می‌شود،گفت: در حال حاضر از میان ۳۰۴شهر در معرض تنش آبی، ۱۰۱شهر در وضعیت قرمز تأمین آب قرار گرفته اند.
معاون وزیر نبرو با هشدار نسبت به میزان ذخایر آب سدها و شرایط تأمین آب شرب شهرهای پرجمعیت گفت: تامین آب شرب ۴۶۷ شهر پرجمعیت ایران وابسته به منابع آب سدها است. ولی متأسفانه میزان ورودی آب سدها در سال آبی جاری (ابتدای مهر ۱۳۹۹ تا کنون) نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۶۰درصد و میزان حجم آب ذخیره شده پشت سدها هم ۳۴درصد کاهش یافته است.
گزارش خبرنگار ما حاکیست: هم اینک در برخی سدهای کشور سطح ذخیره آب به حدی کاهش یافته که امکان انتقال آب به دریچه توربین های تولید برق وجود ندارد و آب باقیمانده در پشت دیوار سد هم به علت گل و لای موجود از کیفیت مناسبی برای مصارف شرب برخوردار نیست.
وی تأکید کرد: تابستان امسال برای تأمین آب اغلب استان ها وضعیت سختی داریم، البته طرح‌هایی را برای مقابله با شرایط سخت تابستان و پایداری و ارتقای کیفی آب در نقاط مختلف اتخاذ کرده ایم که عمده آنها شامل بازسازی شبکه ها، افزایش حجم مخازن ذخیره، ارتقای کیفی، نمک‌زدایی آب شرب و تکمیل طرح‌های اولویت‌دار است.
جانباز اضافه کرد: بدیهی است در شهرها و روستاهایی که امکانات موجود نیست، مجبور به آبرسانی سیار هستیم. به عبارتی تابستان امسال ۸۴۰۵شهر کوچک و روستا توسط ناوگان سیار آبرسانی می‌شوند.
وی همچنین در تشریح شدت خشکسالی اخیر و کاهش آب ورودی به سدها افزود: با وجود آنکه ۱۰ ماه از شروع سال آبی جاری سپری شده است ولی در استان هرمزگان هنوز هیچکدام از سدها آبگیری نشده و شرایط بحرانی است. در شرق استان سیستان و بلوچستان هم به لحاظ وابستگی مراکز جمعیتی به منابع آب های زیر زمینی و کاهش شدید بارش ها با مشکل روبرو هستیم.
مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در پاسخ به سئوال خبرنگار ما در مورد احتمال تشکیل جلسه ستاد ملی بحران برای اعمال سهمیه بندی آب در برخی استان ها گفت: یقینا هیچ برنامه ای برای جیره بندی آب در کشور نداریم و تلاش خواهیم کرد با مدیریت فشار آب در شبکه، شدت مصرف را کنترل کنیم و آب را به مناطقی که با افت شدید فشار روبرو هستند، منتقل کنیم.
وی گفت: برآوردها نشان می دهد که ۱۱ درصد آب شرب کشور توسط کولرهای آبی در فصل تابستان مصرف می شود. چنانچه سقف کولرها را عایق بندی کرده و از معرض تابش نور مستقیم خورشید محفوظ نگهداریم، میزان تبخیر آب در کولرهای آبی کاهش خواهد یافت.
جانباز ادامه داد: البته برنامه کاهش مصرف آب از سال ۱۳۸۷در دستور کار دولت قرار گرفت و ما تلاش کردیم بر اساس مستندات و استانداردهای بین المللی کار راپیش ببریم.
وی افزود: در سال های آغازین مصرف سرانه آب شرب در کشور به ازای هر نفر ۳۰۰لیتر بود ولی اینک به ۱۷۹لیتر رسبده و بنظر می رسد هنوز می توان آن را کمتر کرد.
مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور با بیان این که به دوحالت باید به این موضوع پرداخت، گفت: در بخش مصرف براساس قانون، تولید کنندگان را موظف کردیم نصب مصرف آب در تولید دستگاه های سرمایشی الزامی شود و با هماهنگی با انجمن صنفی تولیدکنندگان شیرآلات بهترین انواع اینگونه محصولات در کشور تولید شود تا میزان هدررفت آب کاهش یابد .
وی اضافه کرد: در بخش تولید هم از ۱۰سال پیش شبکه های هوشمند به کار گرفته شد تا فشار شبکه در نیمه شب ها با مصرف مشترکین تطبیق یابد.
مهندس حمیدرضا کشفی معاون راهبری و نظارت بر بهره‌برداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب و سخنگوی آب کشور هم در این نشست با تاکید بر اینکه خط قرمز ما در آبرسانی سیار، حفظ کیفیت برای مصرف کنندگان است، گفت: در تمامی مراحل حمل و آبرسانی، تولید و بارگیری و مصرف نمونه‌برداری از آب انجام می‌گیرد.
وی گفت: همانطور که قبلا اعلام شد، امسال قرار است آب حدود ۸۴۰۰روستا را از طریق تانکرهای سیار تامین کنیم که این رقم در سال گذشته حدود ۵۵۰۰روستا بود.یکی از آثار خشکسالی، افزایش تعداد روستاهایی است که با تانکر سیار آبرسانی می‌شوند، این امر بیانگر این است که منابع تامین آب محلی را در این روستاها از دست داده‌ایم و باید از طریق منابع با فاصله، آب را به منطقه حمل کنیم.
معاون راهبری و نظارت بر بهره‌برداری شرکت آب و فاضلاب کشور با اشاره به نمونه گیری‌ها در آبرسانی سیار افزود: طی سال‌های گذشته در مناطقی که بیشترین تعداد آبرسانی سیار داشتیم از جمله استان سیستان و بلوچستان، موارد ناشی از آلودگی آب در مراکز بهداشتی گزارش نشده است.
وی گفت: آزمایشگاه‌های شرکت آب و فاضلاب که وظیفه این کار را دارند جزو آزمایشگاه‌های با مدارک بین‌المللی هستند. بسیاری از آزمایشگاه‌ها هم با دارابودن مدارک ملی به عنوان آزمایشگاه‌های امین فعالیت می‌کنند و حتی در کنار اغلب مراکز تصفیه نقاط مختلف کشور هم آزمایشگاه‌های محلی استقرار یافته‌اند.
در این نشست همچنین مهندس محمدحسن متولی زاده معاون وزیر نیرو مدیرعامل شرکت سهامی مادر تخصصی تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران (توانیر) گفت: حدود یک ماه آینده برای مجموعه دستگاه‌های تأمین کننده برق کشور شرایط اضطراری است که امید می‌رود با کمک مردم از این شرایط عبور کنیم.
وی ادامه داد: امسال از جهت شرایط دمایی و میزان بارش های جوی، سالی استثنایی است و گرمای بی‌سابقه در ایران و اغلب کشورهای جهان عامل اصلی رشد مصرف برق شده است.
متولی زاده اضافه کرد: آمارها نشان می دهد که میانگین دمایی کشور در بهار امسال حدود ۵ر۲ درجه نسبت به پارسال و حدود ۵ درجه نسبت به میانگین دوره بلند مدت افزایش یافته است.این در حالی است که به ازای هر یک درجه افزایش دما حدود ۱۵۰۰مگاوات به مصرف برق کشور اضافه می‌شود.
وی با اشاره به اینکه این شرایط در ایران که ۴۰درصد برق صرف وسایل سرمایشی می‌شود؛ از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است،گفت: در اغلب کشورهای دنیا گرما مسأله‌ای جدی است، حتی در برخی کشورهای پیشرفته جهان هم منجر به آسیب و تلفات انسانی شده است.
مدیرعامل توانیر اضافه کرد: مشکل اصلی ما برای روزهای آتی است که گرمای شدیدتری در تمام نقاط کشور اتفاق خواهد افتاد؛ بنابراین حساسیت این هفته و هفته آتی بیشتر است و باید توجه دقیق‌تری صورت گیرد.
وی ادامه داد: مسئله دیگر بحث خشکسالی است که در ۵۰سال گذشته بی‌سابقه بوده و عملا هم منجر به افزایش مصرف در بخش کشاورزی و هم منجر به کاهش ذخیره آب نیروگاه‌های برق‌آبی و کاهش تولید این نیروگاه‌ها شده است.
متولی زاده با بیان اینکه ما از یک طرف با افزایش مصرف و از طرف دیگر با کاهش تولید نیروگاه‌ها مواجه هستیم،گفت: در اینجا نیاز به همکاری مردم و مشترکان اهمیت بسیار زیادی دارد؛ خوشبختانه در ۴۰تا ۴۵روز گذشته با وجود شرایط سختی که پشت سر گذاشته شد، با همکاری مشترکان بزرگ اعم از صنایع، کشاورزان، مصوبات هیأت وزیران و دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی، بدون اعمال خاموشی عبور کردیم، اما در روزهای اخیر به دلیل موج گرما این مسأله اهمیت بیشتری پیدا کرده و همکاری مردم بیش از گذشته مورد درخواست است و کمک رسانه‌ها می‌تواند مشارکت مردم را جلب کند.
وی با تاکید بر اینکه حتی در خود آمریکا هم هشدارهایی برای قطعی برق و کاهش مصرف به مردم داده شده است، در موردمسئله رمزارزها گفت: این مسأله بویژه در ماه‌های اخیر به عنوان یک عامل رشد مصرف شناخته شده است؛ متاسفانه در انتهای سال گذشته و اوایل امسال حجم قابل ملاحظه‌ای از دستگاه‌های استخراج ارزهای دیجیتال وارد مدار شد و این به عنوان یک مصرف‌کننده‌ای که در برنامه‌ها لحاظ نشده بود، موجب افزایش مصرف برق شد.
مدیرعامل توانیر افزود: در شناسایی و برخورد با این افراد، کار به‌صورت جدی در حال انجام است، به گونه ای که تاکنون ۳۶۴۶ مرکز استخراج غیر مجاز رمزارز شامل ۱۹۶ هزار و ۲۳۶ دستگاه ماینر کشف شده است که این تعداد دستگاه استخراج رمز ارز در محل استقرار معادل ۵۷۰ مگاوات برق مصرف می‌کردند. اهمیت این کشفیات هنگامی است که بدانیم برای تأمین این میزان انرژی الکتریکی به ۷۵۰ مگاوات نیروگاه نیاز داریم.
بر اساس برآوردها میزان انرژی الکتریکی لازم برای استخراج هر واحد بیت کوین ۳۰۰ مگاوات یا به عبارتی معادل برق مصرفی ۱۰ سال یک خانه معمولی است.
وی گفت: شرایط کم آبی امسال باعث شده تا چاه‌های الکتریکی در بخش کشاورزی زودتر از سال‌های قبل وارد مدار شوند و همین مساله شدت مصرف انرژی الکتریکی در کشور را افزایش داده است.به طوری که حدود ۶هزار مگاوات افزایش مصرف برق در هفته های اخیر مربوط به عملکرد این چاه‌هاست. همچنین وسایل سرمایشی هم زودتر و با حجم بیشتر وارد مدار شدند که ۴۰درصد مصارف ما مربوط به این وسایل است.
متولی زاده در عین حال با اشاره به افزایش حجم مراکز استخراج رمز ارز گفت: طبق آمار، دو هزار مگاوات مصرف برق به این موضوع اختصاص دارد.
وی یک دلیل رشد ۲۰درصدی مصرف نسبت به مدت مشابه سال گذشته را هم زودرس بودن گرمای امسال دانست و افزود: امید است گرما پس از یکی دو هفته روند نزولی داشته باشد و تا حدودی از مصرف برق کاسته شود.
مدیرعامل توانیر گفت: در تمام دنیا مسئله عرضه و تقاضا بویژه در برق را با قیمت حل کرده‌اند، اما در ایران به‌دلیل سیاست‌هایی که از گذشته وجود دارد، ارزان‌ترین برق دنیا را داریم و در طول تاریخ صنعت برق ارزان‌ترین زمانی است که برق عرضه می‌شود. هم اینک در ایران هر کیلو وات برق را که تولید آن ۱۴۰۰ تومان هزینه دارد، به نرخ ۸۰ تومان به مصرف کنندگان می فروشیم.این موضوع باعث می‌شود که انگیزه لازم برای مصرف بهینه وجود نداشته باشد و حساسیت مردم کمترشده و دستگاه‌های غیره بهره‌ور مورد استفاده قرار گیرد و امکان سرمایه‌گذاری کافی وجود نداشته باشد.
وی اضافه کرد: در تمام کشورهای پیشرفته حتی همسایه که نیروگاه‌های تجدیدپذیر رشد داشتند با این هدف بوده که توانسته برق مشترکان را تامین کند و هزینه تولید با هزینه مصرف آن برابری کند.اگر این زمینه فراهم شود که مشترکان برق خود را از انرژی تجدیدپذیر تامین کنند راه توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر در کشور وجود دارد و نتیجه خواهد داد.
معاون وزیر نیرو ادامه داد: امسال میزان مصرف برق بارها از رکورد سال های قبلی عبور کرده و تاکنون حدود ۸ هزار مگاوات بیشتر از دوره پیک پارسال مصرف کرده ایم. این در حالیست که هنوز به دوره اوج مصرف سالانه برق نرسیده ایم. از طرف دیگر نباید انتظار داشت تلاشی برای صرفه جویی مصرف برق در ایران صورت نگیرد و دولت به ازای افزایش سالانه میزان مصرف برق، توان تولید انرژی الکتریکی را بالاببرد. این رویکرد امکان پذیر نیست. زیرا برای احداث ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه به ۲۰۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم که این رقم از مجموع ۱۰ سال منابع حاصل از فروش برق در ایران بیشتر است.
وی گفت: استفاده از هوش مصنوعی برای پایش شبکه توزیع برق در ایران شروع شده و هم اینک ۵۰درصد از انرژی مصرفی کشور در صنایع بزرگ هر ۱۵ دقیقه یکبار توسط کنتورهای هوشمند رویت‌پذیر می شود.
متولی زاده بار دیگر تأکید کرد: در شرایط فعلی
۱۰ هزار مگاوات کمبود برق داریم. از طرف دیگر حداقل ۲۴ هزار مگاوات از مجموع ۶۰ هزار مگاوات مصرف فعلی کشور توسط دستگاه های سرمایشی مصرف می‌شود که با ۲۰ درصد صرفه جویی عمومی به راحتی می‌توانیم شرایط بحرانی فعلی را عبور کنیم.
وی افزود: دستورات لازم برای مدیریت مصرف برق در هفته های آتی به تمامی استان ها ابلاغ شده و استانداران با صلاحدید خویش مختارند راه های مدیریت برق استان را اعمال کنند.در این رویکرد تغییر ساعت کار ادارات و مراکز خدماتی دیده شده و هم اینک در برخی استان ها ساعت کار ادارات تغییر کرده است و حتی برخی استان ها مجازند در روزهای گرم ادارات خود را تعطیل کنند.
دکتر مصطفی رجبی مشهدی معاون شرکت توانیر و سخنگوی صنعت برق ایران هم در این نشست خبری با اشاره به برخی گلایه های مردم از افزایش ساعات خاموشی ها گفت: در صورتی که میزان محدودیت در تولید و میزان مصرف از قبل مشخص باشد، می‌توان برای آن جداول خاموشی را برنامه ریزی و منتشر کرد، اما وقتی خاموشی به دلیل نقص یا مشکل فنی در شبکه که بیشتر با حوادث ناخواسته و عملکرد رله‌های حفاظتی و به منظور حفظ پایداری شبکه برق رخ می‌دهد، امکان اطلاع رسانی ندارد.
وی گفت: مبنای خاموشی ها در جداول استانی اعلام می شود ولی گاهی سوانح و خرابی ها باعث می شود که ساعات خرابی ها افزایش یابد. این قبیل حوادث قابل پیش بینی نیست.
سخنگوی صنعت برق ایران در خصوص طرح تعویض یک میلیون دستگاه کولرهای گازی فرسوده گفت: این طرح در سال گذشته به تصویب شورای اقتصاد رسید، اما چون الزام استفاده از تولیدکنندگان داخلی در این مصوبه وجود دارد، با مشخصات فنی و استانداردهای تعیین شده، تولید کنندگان داخلی امکان تولید نداشتند، به همین دلیل مشخصات فنی اصلاح و دوباره به تصویب شورای اقتصاد رسید.
وی ادامه داد: براساس برنامه ریزی‌ها این طرح امسال کلید می‌خورد و فراخوان شناسایی و حضور تولیدکنندگان داخلی بزودی منتشر می‌شود.
رجبی مشهدی ادامه داد: ۶۴۰ میلیون دلار اعتبار لازم برای اجرای این طرح توسط شرکت توانیر و سازمان برنامه و بودجه تأمین می شود و مردم هزینه تعویض کولر های گازی قدیمی با محصولات جدید را به صورت اقساط ۲۴ ماهه می پردازند.با اجرای این طرح حداقل ۱۶۰۰ مگاوات در مصرف برق کشور صرفه جویی خواهد شد.در همین حال برنامه دیگری برای تعویض ۱۰ هزار لامپ روشنایی معابر از مجموع ۹۰ هزار لامپ معابر تهران داریم که فراخوان این کار داده شده و با اجرای آن حدود ۴میلیون کیلووات ساعت در مصرف صرفه جویی خواهد شد.
وی ادامه داد: تلاش برای احداث نیروگاه‌های جدید در کنار اعمال روش های مدیریت مصرف ادامه دارد به گونه‌ای که از پیک پارسال تا پیک امسال بیش از ۲هزار و ۵۰۰مگاوات یا نیروگاه جدید احداث یا ارتقای توان نیروگاه‌های موجود صورت گرفته است.
سخنگوی صنعت برق ایران همچنین در خصوص ضرورت استفاده مراکز حساس مانند بیمارستان‌ها از مولد‌های اضطراری گفت: بیمارستان‌ها یا هر مرکز حساس دیگری که نیاز حیاتی به برق دارد، موظف به احداث مولد‌های اضطراری است؛ ضمن آنکه بیمارستان‌ها و مراکز درمانی هیچگاه در اولویت قطع برق قرار نمی‌گیرند.
وی با اشاره به مطالبات نیروگاه ها از دولت بابت تولید برق گفت: حجم مطالبات مذکور تا این لحظه بابت مابه التفاوت قیمت تولید و فروش برق به ۵۱ هزار میلیارد تومان رسیده که مقرر شده بخشی از آن به صورت تسویه بدهی به سایر دستگاه ها پرداخت شود.اگر این مطالبات پرداخت شود، انگیزه بخش خصوصی برای فعالیت بیشتر در زمینه احداث نیروگاه افزایش خواهد یافت.
رجبی مشهدی گفت: ظرف سه روز گذشته متاسفانه دو نیروگاه تولید برق در کشور به دلیل مصرف بالا از مدار خارج و به اورهال نیاز پیدا کردند و ناچار شدیم خاموشی برق را افزایش دهیم.
رجبی مشهدی تصریح کرد: با توجه به اینکه شرایط تولید برق در کشور ثبات ندارد، نمی‌توانیم به مردم قول بدهیم که دیگر خاموشی خارج از برنامه نخواهیم داشت.
گزارش خبرنگار ما می افزاید دیروز همزمان با افزایش کم سابقه مصرف برق، برق ۴۵ اداره پرمصرف دیگر در تهران قطع شد.
بر اساس این گزارش، ساختمان‌های متعلق به بانک‌های سپه، تجارت، شهر، رفاه، پاسارگاد، شرکت‌های نفت و بیمه پاسارگاد، هواپیمایی ماهان، شرکت ملی گاز، سازمان حفاطت از محیط زیست و سازمان خدمات اجتماعی از جمله سازمان‌هایی بودند که به دلیل بی‌توجهی به دستورالعمل‌های داده شده مبنی بر لزوم کاهش حداقل ۵۰ درصدی مصرف برق نسبت به مدت مشابه سال گذشته مشمول قطع برق شدند.
شایان ذکر است، در طول امسال، برق بیش از ۵۰۰ دستگاه اداری پرمصرف با اخطار قبلی قطع شده است.
