رصد اندیشکده‌های غربی؛ نگرانی آمریکا از نفوذ گسترده چین در آمریکای لاتین (علیرضا قاسمی)
تهران- ایرنا- میزان نفوذ چین در آمریکای لاتین به‌اندازه‌ای است که نگرانی مقام‌ها و کارشناسان مختلفی در ایالات متحده را برانگیخته؛ در حال حاضر کشور چین، نخستین شریک راهبردی آمریکای لاتین بوده و چند سالی است از آمریکا و اروپا در این امر پیشی گرفته است.
شورای راهبردی روابط خارجی آمریکا در گزارشی تحلیلی به بررسی فعالیت‌های چین در آمریکای لاتین پرداخته و ابعاد مختلف این فعالیت را مورد بررسی قرار داده است. اهمیت این گزارش از آنجایی است که در حال حاضر میزان شراکت و فعالیت چین در منطقه آمریکای لاتین از آمریکا و اروپا پیشی گرفته است.
این شورا در گزارش خود بیان کرده است که از سال ۲۰۰۰، نقش چین در آمریکای لاتین با رشد قابل توجهی مواجه بوده که این امر نوید بخش فرصت‌های اقتصادی برای این کشور است.
شرکت‌های دولتی در زمره سرمایه‌گذاران اصلی چین در آمریکای لاتین بود که در حوزه‌های انرژی، زیرساخت‌ها و فضای منطقه‌ای مشغول به فعالیت هستند. این در شرایطی است که چین به عنوان بزرگترین شریک تجاری آمریکای جنوبی از ایالات متحده پیشی گرفته است.
با شیوع گسترده بیماری کرونا، چین از حمایت خود در مبارزه با کووید-۱۹ استفاده کرده و تجهیزات پزشکی، وام‌ها و مقدار زیادی واکسن کرونا به این منطقه فرستاده است.
تاریخ روابط چین با آمریکای لاتین
پیوندهای چین با این منطقه به قرن ۱۶ میلادی باز میگردد. در دهه ۱۸۴۰ میلادی بود که بخشی از مهاجران چینی به عنوان خدمتکار در کشورهای پرو و کوبا مشغول به کار شدند. در بازه‌ای از زمان روابط این کشور با آمریکای لاتین حول محور تجارت بوده است.
پس از ورود چین به سازمان تجارت جهانی در سال ۲۰۰۱ میلادی بود که فصل جدیدی از روابط قوی اقتصادی، فرهنگی و سیاسی آغاز شد. این در حالی است که جمعیت قابل توجهی از چینی‌ها در کشورهای آمریکای لاتین مشغول زندگی هستند.
سهم بازار چین از آمریکای لاتین
در سال ۲۰۰۰ سهم بازار چین از آمریکای لاتین کمتر از ۲ درصد بود. رشد سریع چین و تقاضای ناشی از از آن موجب افزایش رونق کالاهای منطقه‌ای شد. در ۸ سال بعدی، تجارت با این منطقه با نرخ متوسط سالانه ۳۱ درصد رشد کرده و در سال ۲۰۱۰ به ارزش ۱۸۰ میلیارد دلار و تا پایان سال ۲۰۲۱ میزان تجارت به ۴۵۰ میلیون دلار رسید. براساس پیش‌بینی کارشناسان، تا سال ۲۰۳۵ میزان تجارت چین با این منطقه از ۷۰۰ میلیارد دلار فراتر خواهد رفت.
از جمله کالاهای صادراتی آمریکای لاتین به چین «سویا، مس، نفت و سایر مواد خام» بوده که برای توسعه این کشور مورد نیاز است. واردات آمریکای لاتین از چین نیز شامل محصولات تولیدی با ارزش افزوده بالاتر بوده است. در حال حاضر کشورهایی همچون شیلی، کاستاریکا و پرو از جمله کشورهایی هستند که با چین قرارداد تجارت آزاد امضا کرده‌اند. اکنون ۲۰ کشور عضو آمریکای لاتین به طرح موسوم به یک کمربند – یک جاده پیوسته‌اند.
تجارت چین با آمریکای لاتین از ۱۸۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۰ به ۴۵۰ میلیارد دلار تا پایان سال ۲۰۲۱ رسیده است و پیش‌بینی شده تا سال ۲۰۳۵ میزان تجارت چین با این منطقه از ۷۰۰ میلیارد دلار فراتر خواهد رفت.اهداف ژئوپلیتیک
۱. افزایش قدرت نرم
تمرکز چین بر افزایش قدرت نرم خود از جمله اهداف ژئوپلیتیکی چین در فعالیت در منطقه آمریکای لاتین بوده است. این کشور توانسته با تقویت روابط آموزشی و فرهنگی با دولت‌های محلی ارتباط مطلوبی پیدا کرده و شریک جایگزین مناسبی برای آمریکا و اروپا شود.
از سال ۲۰۰۱ میلادی تا کنون ده‌ها تبادل سیاسی در سطوح بالا رخ داده؛ «شی‌جین پینگ» رئیس‌جمهوری چین ۱۱ بار از آمریکای لاتین بازدید کرده است.
۲. منزوی کردن تایوان
تلاش چین برای منزوی کردن تایوان از جمله عوامل مهم فعالیت چین در این منطقه بوده است. از جمله پیامدهای این دسته از اقدامات این کشور، کاهش حمایت کشورهای عضو آمریکای لاتین از تایوان است. تقویت دولت‌هایی مانند کوبا، نیکاراگوئه و ونزوئلا از جمله نتایج مهم ژئوپلیتیکی بوده که منافع ایالات متحده را در این منطقه به خطر انداخته است.
۳. همکاری‌های دفاعی – امنیتی
اهمیت همکاری‌های دفاعی – امنیتی برای چین در آمریکای لاتین به‌اندازه‌ای بوده است که تا کنون فروش بسیار زیادی از تسلیحات و مبادلات نظامی چین با این منطقه بوده است.
ونزوئلا از جمله کشورهایی است که پس از تحریم‌های تسلیحاتی آمریکا در سال ۲۰۰۶، بزرگترین خریدار سخت‌افزار نظامی چین در منطقه شد. بولیوی و اکوادور نیز از جمله کشورهایی هستند که میلیون‌ها دلار صرف خرید هواپیماهای نظامی چینی، وسایل نقلیه زمینی و رادارهای دفاعی کرده‌اند.
دیپلماسی کرونا
دیپلماسی کرونا، محور چین در آمریکا از جمله فعالیت‌هایی بوده که موجب جلب رضایت دولت‌های منطقه و ترمیم چهره چین شده است. این امر با توزیع تجهیزات پزشکی، اعطای وام‌های بهداشتی و تحویل ۳۰۰ میلیون دُز واکسن به آمریکای لاتین همراه بوده است.
سایر زمینه‌های همکاری
بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۸ میلادی چین نزدیک به ۷۳ میلیارد دلار در حوزه انرژی سرمایه‌گذاری کرده است. همچنین از سال‌های گذشته، پکن به دنبال تقویت همکاری‌های فضایی با کشورهای عضو آمریکای لاتین بوده که برای نمونه می‌توان به تحقیق و تولید مشترک ماهواره چین و برزیل اشاره کرد.
ونزوئلا از جمله کشورهایی است که پس از تحریم‌های تسلیحاتی آمریکا در سال ۲۰۰۶، بزرگترین خریدار سخت‌افزار نظامی چین در منطقه شد. بولیوی و اکوادور نیز میلیون‌ها دلار صرف خرید هواپیماهای نظامی چینی، وسایل نقلیه زمینی و رادارهای دفاعی کرده‌اند.واکنش‌های ایالات متحده آمریکا
میزان نفوذ و مداخله این کشور در آمریکای لاتین سبب ابراز نگرانی مقام‌ها و کارشناسان مختلف آمریکایی شده است. در سال‌های گذشته تمرکز واشنگتن به سمت آسیا، اقیانوسیه و منطقه خاورمیانه بوده است. همین امر موجب شده تا «جو بایدن» رئیس‌جمهوری کنونی آمریکا به این نکته اذعان کند که آمریکا باید رهبری خود را در منطقه برای مقابله با چین تشدید کند.
با این وجود برخی کارشناسان معتقدند بایدن هنوز به اندازه کافی بر آمریکای لاتین به ویژه در حوزه تجارت تمرکز نکرده است. در حال حاضر کنگره آمریکا در حال بررسی چند لایحه است که مفاد آن بر رقابت آمریکا با چین در آمریکای لاتین دلالت دارد. برای نمونه می‌توان به قانون نوآوری و رقابت آمریکا و قانون رقابت آمریکا در سال ۲۰۲۲ میلادی اشاره کرد که با هدف به چالش‌کشیدن سلطه چین در آمریکای لاتین از طریق افزایش سرمایه‌گذاری‌های ایالات متحده در تحقیق و توسعه بوده است.
