پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی» ثبت جهانی شد
«پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی» ثبت جهانی شد/ پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی به عنوان بیست و یکمین عنصر میراث فرهنگی ناملموس کشورمان در هفدهمین نشست کمیته بین الدولی پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت جهانی شد
«پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی» هنری به قدمت ۴ هزار سال
به گزارش میراث آریا، پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی به‌عنوان بیست و یکمین عنصر میراث‌فرهنگی ناملموس کشورمان در هفدهمین نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت جهانی شد.
پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی شامل مجموعه‌ای از شیوه‌های دانش سنتی، مهارت‌ها و صنایع‌دستی مربوط به کاشت و پرورش درختان توت، پرورش کرم ابریشم، تولید نخهای ابریشم برای بافندگی و اهداف دیگر است.
داشت یا نگهداری درختان توت در وضعیت مطلوب (تأمین نور کافی، عناصر غذایی خاک، تهویه، رطوبت و …) بر حسب شرایط اقلیمی، پایه و اساس تولید کمی و کیفی برگ و به تبع آن تولید پیله مرغوب است. کرمها از برگهای درختان توت تغذیه میکنند، سپس تخم کرم ابریشم تولید شده و در مرحله بعد کرمهای ابریشم نیاز به مراقبت دارند تا اتمام پیله (تبدیل کرم های ابریشم بالغ به پیله) انجام می‌شود. در مرحله بعد، مجریان از ریسیدن رشته های پیله ابریشم، ابریشم تولید میکنند، پارچه های ابریشمی می بافند و از پارچه ها در صنایع دستی استفاده می کنند. صنعتگران اکثراً روستایی بوده و از نخ های ابریشم برای تولید انواع محصولات صنایع دستی مانند پارچه و فرش استفاده میکنند.
آنچه اهمیت این عنصر را مضاعف میکند آن است که اکثر نوغانداران و تولیدکنندگان نخ ابریشم، این حرفه را به صورت خانوادگی و گروهی همراه با مراسم ویژهای انجام میدهند و علاوه بر این، همکاری بین خانواده ها، همسایگان و همکاران نقش اجتماعی آنها را به خصوص در تداوم همیاری محلی تقویت میکند.
کرم ابریشم بیش از چهار هزار سال توسط مردم پرورش داده می شد این کار نخستین بار در چین در حدود ۲۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح آغازشد چینی ها راز تهیه ابریشم را سالها مخفی نگه داشتند و در اروپا و خاورمیانه تجارت می کردند. اماسرانجام به دست آوردن ابریشم از طریق کرم ابریشم توسط مردم دیگرکشورها یاد گرفته شداخیرا یاد گرفته ایم ازمواد مصنوعی موادی شبیه به ابریشم بسازیم اما تقاضا برای ابریشم طبیعی هنوزبالاست وکرم های ابریشم به خاطر تولید نخهای ابریشمی به کاربرده می شوند.عمل پروراندن کرم ابریشم نوغانداری نامیده می شود یک کرم بالغ طول قدش به پنج تا هفت سانتی مترمی رسد او یک کارگرشگفت انگیز است فقط در طی چند روز یک کرم ابریشم تنها پیله ای می تند که می تواند ششصد متر نخ ابریشم ازآن برداشت کرد اما بازبه بیست و پنج هزارپیله نیاز است تا نیم کیلونخ ابریشم خام تولیدشود.
امروزه بیشترنخ ابریشم به وسیله چین وهندوستان تولید می شود هرسال۶۰۰۰۰ تن ابریشم خام تولید می شود و تبدیل به پیراهن – لباس – روتختی – پرده و دیگر فراورده ها می شود .این یک صنعت بزرگ است مخصوصا در چین ده میلیون کشاورزچینی کرم ابریشم پرورش می دهند دردنیاانواع مختلفی ازکرم ابریشم برای تولید ابریشم مورداستفاده قرارمی گیردحتی نوعی از کرم ابریشم پیله را با همکاری کرم دیگری می تند و نخ دولایه تولید می کنند. اگر چه نخهای مصنوعی مانند نایلون و پولیستر وجود دارند که محکمتر وارزان تر از ابریشم هستند و قیمت آنها پایین تر است اماابریشم به یک کالای تجملی تبدیل شده است و هنوز مورد تقاضا است زیرا در نگاه و احساس عالی است مراحل پرورش کرم ابریشم تفریخ : خروج کرم از تخم را تفریخ گویند که در شرایط مساعد سیزده روز طول می کشد پس ازاینکه اولین آثار تفریخ مشاهده شد لازم است جهت تفریخ یکنواخت به مدت چهل وهشت ساعت دراتاقی کاملا تاریک که دارای دمای ۲۵ درجه سانتیگراد و هشتاد درصد رطوبت داشته باشد قرار گیرد.
رنگ تخم ها در ابتدا آبی روشن است که درست قبل از خارج شدن کرم ها ازتخم تیره رنگ می شوند کرم جوان کرم ابریشم معمولا دارای پنج مرحله تغذیه و چهارمرحله پوست اندازی است که به هر مرحله از تغذیه (سن) و به هر مرحله از پوست اندازی (خواب ) گفته می شود . می توان گفت که کرم ابریشم دارای ۵ سن و ۴ خواب است سنین ۱و۲و۳ را( کرم جوان) گویند.سنین کرم جوان حدود یازده روزطول می کشد. کرم بالغ سنین ۴و۵ به نام کرم ابریشم بالغ نامیده می شود که ۱۵-۱۶ روز به طول می انجامد در پایان سن پنجم کرمها از اشتها افتاده واز تغذیه باز می مانند جثه آنها کوچک شده و به رنگ زرد و شفاف درمی آیند که دراین زمان با گذاشتن وسایل پیله تنی بر روی کرمها موجبات تنیدن پیله فراهم می آید. عادت غذایی کرم ابریشم کرم ابریشم از برگ درخت توت برای تغذیه استفاده می کند و هیچ غذای دیگری را نخواهد خورد برگ های توت باید بلا فاصله بعد از بیرون آمدن کرم از تخم دراختیارش قرار گیرد برگهای تازه و لطیفی که مورد نیاز کرم جوان است دراوایل بهار در دسترس است .برگهای کهنه در سه مرحله اول زندگی کرم ابریشم (کرمهای جوان) بسیارخشن است در دوره چهارم و پنجم زندگی (کرم های بالغ) می تواند از برگهای سخت و خشن استفاده کنند.
برگها باید عاری از مواد آفت کش باشند.یعد از جمع آوری مقدار زیادی از شاخه های درخت توت با برگ های تازه به عنوان ذخیره غذایی باید آنها را به مدت سه دقیقه در محلول گند زدا قرار داد. سپس برگها باید در زیر شیر آب خوب شسته شود تا تمام برگها خوب پاک و شسته شود زیرا می تواند باعث کشته شدن کرم های ابریشم شودبعد با تکان دادن آب اضافی برگها گرفته شده و در کیسه های پلاستیکی و جای خنک نگه داری شود. تشکیل پیله ابتدای هرتابستان پروانه کرم ابریشم ازپیله خارج می شود پروانه ماده پس ازجفت گیری ۴۰۰ تخم کوچک می گذارد طی تقریبا دوهفته یک کرم ابریشم ۳میلی متری ازتخم خارج می شود به آنها برگ درخت توت سفید داده می شودکه حریصانه آنها را می بلعند سپس طی چهار مرحله پوست اندازی می کنندتا کاملا بالغ شوند .بعد ازحدود یک ماه هرکرم ابریشم شروع به ریسیدن پیله اطراف خودش می کند این کار به وسیله غده ترشح کننده کرم ابریشم انجام می شود. کرم ابریشم یک تارابریشمی نازک ترشح می کند و بعد با چسبی که تهیه می کند پیله را به صورت سطح صافی به هم می چسباند این کار سه روز و سه شب طول می کشد که بسته به خصوصیات نوع وروش پرورش کرم ابریشم ،یک پیله می تواند وزنی در حدود ۵/۱ تا ۵/۲ گرم داسته باشد.
اگر چه پیله به عنوان محصول اصلی استفاده نمی شود در عوض برای تهیه ابریشم خام به کار می رود دو تا سه روز بعد از تشکیل پیله کرم درون آن به شفیره تبدیل می شودو تقریبا بعد از دو هفته به صورت پروانه از پیله خارج می شود . ازشفیره کرم ابریشم برای تهیه غذای ماهی – لوازم دارویی و آرایشی می شود. باید توجه کنید که طول رشته نخ ابریشمی یک پیله ممکن است ۳۰۰تا ۹۰۰ متر باشد خروج پروانه از پیله می تواند این رشته نخ را تکه تکه کند در حالی که ابریشم از پیله کامل که شفیره داخل آن است به دست می آید. در یک مزرعه پرورش کرم ابریشم پروانه های بالغ فقط به اندازه مورد نیازاجازه دارند از پیله خارج شوند باقیمانده به وسیله گرما در درون پیله کشته می شوند برای اینکه ابریشم بتواند ریسیده و به پارچه تبدیل شود. پروانه کرم ابریشم رنگ متمایل به زرد با بدنی کلفت و پرموى دارد. عمر پروانه بالغ مد ت بسیار کوتا هی است به اندازه کافی طولانی برای این که پروانه بتواند تخمگذاری کند. منشاء اولیه پرورش کرم ابریشم کشور چین بوده و بیش از ۵۰۰۰ سال قدمت دارد. کشورهای اصلی تولیدکننده ابریشم شامل چین(۵/۵۷% از تولید جهانی)، ژاپن(۲/۱۳%)، هند(۳/۱۰)، کره جنوبی(۴/۵%) و تایلند(۱/۲%) باشد.
معمولترین گونه برای تولید تجاری ابریشم، کرم ابریشم درخت توت یا Bmbyx mori از زیر شاخه جانوران بند پا یا Tracheata است. کرم پروانه ابریشم عمدتاً از برگهای درخت توت تغذیه میکند. توت سفید یا Morus alba از خانواده Moraceae متداولترین نوع درخت توت در کشور ژاپن است. این خانواده شامل بیش از هزار گونه می باشد دوره پرورش کرم ابریشم با مدرک معتبر کرم ابریشم (Silkworm) در واقع لارو نوعی پروانه (Bombyx mori) بومی آسیاست که پیله ای از فیبر بسیار قوی و لطیف می تند که منبع ابریشم تجاری است. گونه های مختلفی از کرم های ابریشم امروزه تکثیر و پرورش داده می شوند که از روی کیفیت ابریشم تولیدی به وسیله آنها شناسایی می شوند. این کرم ها از برگ درخت توت سفید (mulberries) و گاهی نیز Maclura pomifera تغذیه می کنند این کرم ها هرگز گاز نمی گیرند و گزینه های مناسبی به عنوان غذا برای خزندگان، دوزیستان و سایر حیوانات هستند و ارزش غذایی بالایی دارند. کرم هایی که تازه از تخم خارج شده اند با توجه به اندازه کوچک، می توانند غذای مناسبی برای بچه های خزندگان باشند.
کرم های ابریشم بدن نرم و سرعت حرکت پایینی دارند و می توانند تا ۵/۷ سانتی متر رشد کنند. سرعت رشد آنها تقریبا بالاست و می توانند در ۲۵ الی ۲۸ روز به اندازه ای معادل ۷ سانتی متر برسند. پراکندگی : اینگونه تنهاعضوی از خانواده بومبی سیده می باشد این حشره به عنوان تولید کننده ابریشم در تمامی کشورها می باشد که یکی از این کشورها ایالات متحده آمریکا می باشد . اهمیت: فرایند تولید ابریشم توسط کرم ابریشم را سری کالچر می گویند که بیش از ۳۰ قرن می باشد که روی آن کار می شود. اولین بار چینی ها دانستند که چگونه ابریشم را تولید کنند. ابریشم زمانی فرم می گیرد که لاروکامل، به دور خود پیله ای برای تبدیل به شفیرگی می تنند در این فرایند حداکثر ۹۱۴ متراز ابریشم توسط یک لارو تولید می شود. برای فرایند های تجاری شفیرها از بین می روند چون اگر شفیرگی کامل شود باعث شکستن ارزش فیبری ابریشم می گردد . حداکثر سه هزار پیله برای تولید یک پوند ابریشم تجاری مورد نیاز است. ظاهر حشره : شب پره سفید مایل به کرم دارای خطهای قهوهای کم رنگ در طول بال جلو می باشد. در بال آنها یک قوس حدود mm۵۰ می باشد. بدن پرمویی دارد. لارو لخت است، دارای یک شاخک مقعدی است. شفیره بزرگ، تخمها سفید مایل به زرد و نیمه کروی. چرخه زندگی:شفیره ها اگراجازه داده شوند که به شب پره تبدیل شوند تغذیه نمی کنند، در طی ۲ – ۳ روز تبدیل به حشره کامل می شوند. در طی این دوره شب پره ۳۰۰- ۵۰۰ تخم می گذارد. کلونی ها در دمای ۲۵ درجه باشند، لاروها در سن ۶ ، ۱۲ ، ۱۸ روزگی جلداندازی کرده در طول دوره لاروی برگ های درخت توت به عنوان تغذیه برای آنها در نظر گرفته می شود، که هر لارو حدود gr ۹۰ از برگ مصرف می کنند.
کرم ابریشم کرم ابریشم بیش ازچهار هزارسال توسط مردم پرورش داده می شد این کارنخستین بار در چین در حدود ۲۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح آغازشد چینی ها راز تهیه ابریشم را سالها مخفی نگه داشتند ودر اروپا و خاورمیانه تجارت می کردند. اما سرانجام به دست آوردن ابریشم از طریق کرم ابریشم توسط مردم دیگر کشورها یاد گرفته شد.
اخیرا یاد گرفته ایم ازمواد مصنوعی موادی شبیه به ابریشم بسازیم اما تقاضا برای ابریشم طبیعی هنوزبالاست وکرم های ابریشم به خاطر تولید نخهای ابریشمی به کاربرده می شوند.عمل پروراندن کرم ابریشم نوغانداری نامیده می شود یک کرم بالغ طول قدش به پنج تا هفت سانتی مترمی رسد او یک کارگرشگفت انگیز است فقط در طی چند روز یک کرم ابریشم تنها پیله ای می تند که می تواند ششصد متر نخ ابریشم ازآن برداشت کرد اما بازبه بیست و پنج هزارپیله نیاز است تا نیم کیلونخ ابریشم خام تولید شود .امروزه بیشترنخ ابریشم به وسیله چین وهندوستان تولید می شود هرسال۶۰۰۰۰ تن ابریشم خام تولید می شود و تبدیل به پیراهن – لباس – روتختی – پرده و دیگر فراورده ها می شود .این یک صنعت بزرگ است مخصوصا در چین ده میلیون کشاورز چینی کرم ابریشم پرورش می دهند.
در دنیا انواع مختلفی از کرم ابریشم برای تولید ابریشم مورداستفاده قرارمی گیرد حتی نوعی از کرم ابریشم پیله را با همکاری کرم دیگری می تند و نخ دولایه تولید می کنند.اگر چه نخهای مصنوعی مانند نایلون و پلی استر وجود دارند که حکمتر وارزان تر از ابریشم هستند و قیمت آنها پایین تر است اماابریشم به یک کالای تجملی تبد یل شده است و هنوز مورد تقاضا است زیرا در نگاه و احساس عالی است. کرم های ابریشم در طول زندگی خود، ۴ مرحله از تکامل را طی می کنند که در بیشتر حشرات قابل مشاهده است : تخم، لارو، شفیره، حشره بالغ چرخه زندگی کرم ابریشم حالت بالغ این حشره، پروانه است. در حالی که لارو آن، کرم ابریشم بوده و شفیره آن، در داخل پیله ای که می تند قرار می گیرد تا در نهایت به صورت پروانه از پیله خارج شود. به تدریج با رشد کرم، ۴ بار پوست اندازی توسط این حیوان انجام می شود. امروزه کرم های ابریشم فقط در محیط اسارت زندگی می کنند. آنها قرن ها پیش، به خانه های انسان ها منتقل شدند و پس از مدتی، دیگر توان زندگی در طبیعت را از دست دادند. این مورد بخصوص از زمانی که آنها توانایی پرواز را از دست دادند شدت بیشتری یافت. تمامی کرم های ابریشم در طبیعت منقرض شده اند. یکی دیگر از دلایل اصلی منقرض شدن این حیوانات در طبیعت این است که آنها فقط توانایی خوردن برگ درخت توت سفید را دارند. کرم ابریشم این کرم ها توسط دانشمندان برای بررسی فرومون ها مورد استفاده قرار گرفته اند. حشرات ماده از خود فرومون ترشح کرده و حشرات نر، به وسیله آنتن های روی سر خود، این فرومون ها را دریافت می کنند. این پروسه به پروانه نر اجازه می دهد که بتواند حشره ماده ای را برای جفتگیری پیدا کند. آنتن روی سر پروانه (بید) ماده از تعداد بسیار زیادی از موهای ریز تشکیل شده که احتمال دریافت فرومون های بسیار ناچیز را نیز برای این حیوان حتی در فواصل زیاد، افزایش می دهد.
