اسفندیار قره‌باغی پیش از اینکه خود را خواننده یا هنرمند بداند، خود را یک معلم معرفی می‌کرد. او سال‌ها در عرصه موسیقایی فعالیت کرد و حتی در هنرستان موسیقی تبریز تحصیل کرده بود. بعدها دکترای موسیقی‌اش را در ایتالیا اخذ کرد. قره‌باغی را بیشتر به عنوان خواننده «امریکا ننگ به نیرنگ تو» می‌شناسند با این همه در سال‌های اخیر هم فعالیت صداوسیما را نقد می‌کرد و هم از بی‌مهری‌ها گله‌مند بود.
به گزارش ایسنا، اسفندیار قره‌باغی ۱۷ آذر در سن ۷۹ سالگی به دلیل بیماری در تبریز دار فانی را وداع گفت.
او طی دوران فعالیت هنری خود سمت‌های مختلفی از جمله رهبری گروه کر تالار وحدت، گروه کر صداوسیما، ریاست مرکز آهنگ و سروهای انقلابی، ریاست کمیته آواز کلاسیک خانه موسیقی، مسئولیت موسیقی رادیو و نایب رییسی کانون هنرمندان ایران را برعهده داشت.
همان‌طور که پیشتر اشاره شد، قره‌باغی می‌گفت: «من قبل از اینکه خودم را یک هنرمند یا خواننده معرفی کنم به عنوان یک معلم افتخار دارم در این جامعه بوده‌ام و خدمت کرده‌ام. از اینکه مورد عنایت هموطنانم هستم به خودم می‌بالم.»
این هنرمند که در بهمن سال ۱۳۲۲ در تبریز متولد شد، پیشتر در گفت‌وگویی رادیویی درباره تاثیر آثار موسیقی که در کودکی از رادیو پخش می‌شده، گفته است: «در آن زمان رادیو را به تازگی در تبریز افتتاح کرده بودند. یک رادیوی ۵ کیلوواتی بود که اگر بالای پشت بام تیرکی قرار می‌دادند و دو تا سیم از آن پایین می‌آوردند، می‌شد آنتن رادیو را در همان محدوده استفاده کرد. در آن زمان آهنگ‌ها، ترانه و تصنیف‌هایی پخش می‌شد و ما که می‌شنیدیم سعی در تقلید از آنها می‌کردیم. در آن زمان اطرافیان با شنیدن صدای ما می‌گفتند که فلانی صدای خوبی دارد و درست می‌خواند. گرچه که معنی کلماتی که تلفظ می‌کردیم را نمی دانستیم؛ چون مدرسه نرفته بودیم و سوادی نداشتیم برای همین آنچه می‌شنیدیم را بیان می‌کردیم.»
«این موضوع ادامه پیدا کرد تا رسیدیم به سیکل دوم تحصیلی. در آن موقعیت من از کلاس چهارم ریاضی از دبیرستان معمولی بریدم و رفتم در هنرستان موسیقی ثبت نام کردم. هنرستان موسیقی در تبریز که جزو اولین‌ها در ایران بود، ثمره آن در کل موسیقی ایران مشهود است؛ یعنی هنرجوهایی تربیت کرد که در ارکستر سمفونیک تهران، ارکستر رادیو و ارکسترهای کلاسیک، ایرانی و آذربایجانی حضور داشتند. خوشبختانه من در آن هنرستان فارغ‌التحصیل شدم بعد سراغ رشته آواز کلاسیک رفتم و تحصیلاتم را ارائه دادم تا خواننده اپرای تهران شدم و سال‌ها آنجا به عنوان خواننده باس فعالیت کردم. در آن زمان حدود ۳۰ اپرا در تهران اجرا شد که در هر کدام نقش خاص خود را داشتم.»
قره‌باغی که سال‌ها در غرب بوده اما بر حفظ ارزش‌ها و باورهای سرزمینی‌اش تاکید داشت، هرچند که مانند بسیاری از هنرمندان صاحب‌نام، از برخی بی‌مهری‌ها نیز گله‌مند بود.
ولی با این حال او که در ۳۰ اپرای تهران فعالیت کرده و مدتی را در خارج از ایران زیسته بود، سرانجام به زادگاهش برگشت و در سال ۸۹ طی گفت‌وگویی با ایسنا درباره این امر گفته بود: ««تهران» که سهل است ما به موقع‌اش اروپا را رها کردیم و به مملکتمان آمدیم. بعدها جنگ شد احساس کردیم باید به نوعی در صحنه حضور داشته باشیم. حالا سن و سال شماها قد نمی‌دهد، اما در آن زمان حدود ۸۴۰ سرود و ترانه برای رزمندگان و جبهه‌ها کار کردیم که در آن مقطع به طور مرتب از رادیو تلویزیون پخش می‌شد. همین حس دِین را در سال‌های بعد نسبت به شهر خودم داشتم. احساس کردم باید به شهر خودم برگردم و هنرم را در اختیار جوانان شهرم بگذارم. دریغ که در تبریز کسی قدر این جور کارها را نمی‌داند.»
او طی فعالیت هنری‌اش چندان به انتشار آلبوم علاقه‌ای نشان نداده بود، می‌گفت، هیچ‌وقت به موسیقی به عنوان محل درآمد نگاه نکردم.
فقط یک بار آلبومی به نام «حرف‌های تازه» عرضه کرد که با هزینه شخصی خودش منتشر شد و همه عواید چند میلیونی‌اش ـ که در آن زمان مبلغ کمی هم نبود ـ صرف بیمارستان سرطانی شهدای تجریش شد.
این هنرمند همچنین درباره ارتباط سیاست و موسیقی گفته بود که نمی‌توان به صرف اینکه دو مقوله در برخی اوقات در کنار هم بوده باشند، سازگاری آنها را نتیجه گرفت. تجربه نشان داده است، هر جا که از هنر به نفع یک تشکیلات و سازمان خاص استفاده شده است، ارزش و اعتبار آن مرده است.
با این حال این هنرمند که کم هم در صداوسیما فعالیت نکرده، می‌گفت که صداوسیما هیچگاه از موسیقی دفاع نکرده است؛ به طوری که برخی‌ها برای حفظ میز و مسئولیت‌شان هم که شده، از زدن هیچ لطمه‌ای به موسیقی دریغ نکرده‌اند. موسیقی پخش می‌کنند ولی ساز را نشان نمی‌دهند. آواز پخش می‌کنند ولی چهره خواننده را نشان نمی‌دهند. البته بجز عده انگشت شماری از خوانندگان که در یک شرایط خاص به این نهاد راه پیدا می‌کنند و البته پس از مدتی آنها هم از چشم می‌افتند و حذف می‌شوند.
گویا قره‌باغی هم در دوران حیاتش از بی‌مهری‌ها مصون نمانده بود چراکه می‌گفت: «وقتی برای کار آدم ارزش قائل نباشند، دیگر انگیزه‌ای برای فعالیت باقی نمی‌ماند. ما کنار می‌کشیم» و اینگونه بود که همان زمان‌ها با صداوسیما خداحافظی کرد.
«اسفندیار قره‌باغی» متولد اول بهمن ماه ۱۳۲۰ در محله قره‌باغی‌های تبریز بود. قره‌باغی دکترای موسیقی کلاسیک خود را از ایتالیا اخذ کرده بود. ترومپت، ساز تخصصی این هنرمند بود. ولی با پیانو و ویلن نیز آشنایی کامل دارد. به طوریکه در کنار آموزش آواز، سال‌ها به تدریس این سازها نیز پرداخته بود. قره باغی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در سازمان صدا و سیما به همکاری با واحد موسیقی سازمان درآمد و در زمینه سرودهای دفاع مقدّس فعال شد. در مدت هشت سال جنگ تحمیلی بیش از هشتصد سرود ساخته و در ایفای سلو و گروه کُر آنها نقش مهمی داشته است.
