نگاهی به مهمترین طرح‌های دولت تدبیر و امید راه آهن خواف – هرات مزیت اقتصادی در ابعاد بین‌المللی

بهره‌برداری از راه آهن خواف – هرات و گشایش مرز جدید گمرکی شمتیغ یک رویداد کم نظیر برای اقتصاد خراسان رضوی بود که فعالان اقتصادی سالها انتظار آن را برای گشایش راه جدید در گسترش روابط اقتصادی با کشورهای آسیای میانه داشتند.

تعداد بسیار کامیونها در مرز دوغارون به عنوان تنها مرز رسمی بین ایران و افغانستان در خراسان رضوی و مشکلات و خطرات بسیار که بارها حضور طولانی مدت کامیونها را در مرز تهدید می‌کرد، چاره ای جز ایجاد مرز جدید گمرکی در استان و گشودن راه جدید برای ترانزیت و صادرات کالا باقی نگذاشته بود.

راه آهن خواف – هرات در حالی به بهره برداری رسید که شیوع کرونا در کنار تحریم‌ها، تبادلات اقتصادی ایران با کشورهای همسایه را دشوار کرده بود، در این شرایط هرچند افغانستان در طول ایام شیوع کرونا مرزهای خود را به روی تجار ایرانی باز نگهداشته بود اما فشارهای ناشی از محدودیتهای سایر کشورها از قبیل ترکمنستان، دشواری‌ها برای کشور ما را دوچندان می‌کرد.

بهره برداری از راه آهن خواف – هرات علاوه بر کاهش حجم فعالیت در مرز دوغارون، در کاهش هزینه‌های صادرات و ترانزیت نقش مهمی ایفا می‌کند و حمل و نقل ریلی در این مرز سرعت ترانزیت و صادرات را افزایش و هزینه‌های مترتب بر آن را کاهش می‌دهد.

بهره برداری از این راه آهن با حضور روسای جمهوری ایران و افغانستان در پاییز امسال انجام گرفت که نشان از اهمیت این طرح برای دو کشور داشته به طوری که در شرایط سخت تحریم و جنگ اقتصادی، مسیر امن برای تجارت و یک پل ارتباطی جدید بویژه در شرایط دشوار شیوع کرونا بوجود آورده است.

منافع بهره برداری از خط ریلی خواف – هرات فقط مختص ایران و افغانستان نیست بلکه چندین کشور از آن منتفع می‌شوند لذا تفاهمنامه‌هایی در این زمینه بین کشورهای ایران، افغانستان، قرقیزستان و تاجیکستان امضا شده است.

ابعاد و مشخصات طرح راه آهن خواف – هرات

ساخت راه آهن خواف – هرات به صورت مشارکتی بین دو کشور ایران و افغانستان انجام می‌گیرد که تاکنون ایران به تعهدات خود در زمینه بخشی از قطعات این راه آهن عمل کرده و در انتظار اتمام ساخت آن توسط کشور افغانستان است.

معاون شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور در باره اهداف و مشخصات این طرح گفت: وزارت راه و شهرسازی برنامه‌های متعدد برای توسعه شبکه ریلی کشور دارد که در قالب سه رویکرد اصلی شامل اتصال ریلی مراکز استانها، تکمیل کریدورهای ترانزیتی در داخل کشور و اتصال شبکه ریلی کشور به کشورهای همسایه اجرا می‌شود و افتتاح راه آهن خواف – هرات منطبق بر رویکرد سوم این وزارتخانه است.

عباس خطیبی افزود: طول راه آهن خواف – هرات ۲۲۵ کیلومتر است که متولی ساخت قطعات یک و  ۲ آن به طول ۷۸ کیلومتر، ایران بوده و متولی ساخت قطعات سه و چهار آن کشور افغانستان است که قطعات یک، ۲ و سه آن به طول ۱۴۰ کیلومتر تا ایستگاه روزنک آماده بهره برداری است.

وی هزینه ساخت خط ریلی خواف – هرات را چهار هزار و ۳۰۴ میلیارد ریال ذکر و بیان کرد: مبدا و مقصد این راه آهن دو قطب اقتصادی در ایران و افغانستان است و از طریق این خط ریلی امکان ارتباط بین کشور افغانستان با بنادر جنوبی ایران برقرار می‌شود و با بهره برداری از خط ریلی چابهار – زاهدان – مشهد، کریدور ریلی شمال – جنوب شکل می‌گیرد که از سرخس به غرب نیز متصل می‌شود.

معاون شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور ادامه داد: تاکنون کشور افغانستان راه آهنی مانند خط ریلی خواف – هرات با این استاندارد و کیفیت نداشته است و افغانستان به طور جدی به دنبال ساخت قطعه چهارم این خط ریلی است تا فاصله مزار شریف تا مرز ازبکستان و افغانستان را پوشش دهد.

وی گفت: قطعه چهارم از ۲ بخش تشکیل شده که شامل ۸۵ کیلومتر مسیر و حدود دو قطعه ۴۲ یا ۴۳ کیلومتری است که ساخت آن بر عهده کشور افغانستان است.

خطیبی افزود: یک ایستگاه ۲ طبقه با زیربنای هزار و ۶۰۰ مترمربع در روزنک ساخته شده است که در انتهای قطعه سوم این ایستگاه، یک ایستگاه مسافری با امکان سرویس دهی به مسافران، محوطه و راه دسترسی ساخته شده است، ایستگاه روزنک در فاصله کمتر از ۵۰۰ متری جاده دوغارون به هرات قرار دارد و اتصال آن به جاده برقرار است و امکان سرویس دهی بار در آن وجود دارد و سکوی بار در این ایستگاه نیز سوله‌ای برای ترخیص کالاهای تجاری است.

وی ادامه داد: در مرز شمتیغ نیز ساختمان بزرگی ساخته شده که تمام امور مربوط به گذرنامه، گمرک و مرزبانی می‌تواند در آن انجام شود، برای بخش مسافری باید هماهنگی‌هایی بین دو کشور ایران و افغانستان در بخش فروش بلیت و جابه‌جایی مسافر انجام شود.

اهمیت و دستاوردهای حاصل از راه آهن خواف – هرات

راه آهن خواف – هرات از دو مزیت عمده کاهش هزینه‌های ترانزیت و همچنین حمل و نقل سنگ آهن به عنوان یکی از مزیت‌های صادراتی خراسان رضوی برخوردار است.

رییس اداره بازرگانی خارجی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی در این باره گفت: با توجه به معادن متعدد سنگ آهن در خواف، احداث گمرک در سنگان می‌تواند زمینه ساز صادرات سنگ آهن از این استان به جای صادرات آن از گمرکات جنوب کشور شود.

محمدعلی امیرفخریان افزود: براساس بررسی‌های انجام گرفته، نزدیک بودن راه ‌آهن به واحدهای تولیدی و فرآوری سنگ آهن، فاصله کمتر از ۵۰ کیلومتری سنگان خواف تا مرز، توافق با افغانستان برای انجام مراودات کالایی از مزیتهای این راه آهن به شمار می‌رود.

وی ادامه داد: ذخیره معادن سنگ آهن در هرات ۱.۲ میلیارد تن برآورد شده است که می‎توان با استخراج سنگ آهن از این معادن در هرات و انتقال آن از طریق ریل، نسبت به فرآوری آن در سنگان و صادرات آن اقدام کرد.

معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری خراسان رضوی نیز در این باره گفت: بسیاری حمل و نقل ریلی را به عنوان امن ترین مـدل حمل و نقل به شمار می‌آورند، توسعه ریلی نقش مهمی در قیمت تمام شده کالا دارد، به بیان دیگر یکی از مولفه‌های مهم در عرصه رقابت کالاها، قیمت تمام شده آن است که هزینه حمل کالا در قیمت تمام شده آن مؤثر است.

سیدکمال الدین میرجعفریان افزود: در حمل و نقل ریلی هزینه حمل به مراتب کمتر از حمل و نقل جاده ای است، ایمنی بیشتر، تناژ سنگین کالا، حمل کالاهای خطرناک و صرفه جویی در مصرف سوخت از مزایای منحصر به فرد این نوع حمل و نقل می‌باشد.

وی ادامه داد: خراسان رضوی از نظر موقعیت راهبردی و قرار داشتن در کریدور شمال و جنوب، شرق و غرب استعداد بسیار برای شکوفایی اقتصادی دارد و می‌تواند در سطح ملی و بین‌المللی نقش آفرین باشد، زمانی که بتوان از طریق این استان جنوب کشور را به شمال و شمال غرب وصل کرد، مراودات ترانزیتی رونق می‌گیرد و بخش اقتصاد استان را منتفع می‌سازد.

معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری خراسان رضوی گفت: این استان در خصوص زیرساختهای ریلی و جاده‌ای جایگاه ویژه‌ای دارد و امید است با توسعه زیرساختهای ریلی و تداوم رویکرد دولت و بهره برداری از طرحهای ریلی بتوان شکوفایی اقتصادی را در استان و کشور شاهد بود.

وی افزود: طرح راه آهن خواف – هرات در تکمیل طرح راه‌آهن بافق – مشهد – تربت‌حیدریه – سنگان و هرات است که یک کریدور بین المللی بین ایران و افغانستان به وجود می‌آورد و عایدات اقتصادی و سیاسی برای این استان در پی خواهد داشت.

میرجعفریان گفت: ادامه مسیر ریلی خواف – هرات به کشورهای هند و چین ختم می‌شود و یک کریدور بسیار با اهمیت از نظر اقتصادی و گردشگری به شمار می‌رود.