میدان خان یزد؛ میدانی تاریخی و به جامانده از دوران قاجار

گروه ایرنا زندگی – میدان خان یزد یکی از میادین تاریخی یزد است که در بافت تاریخی یزد و محله گودال مصلی قرار گرفته است و زمان ساخت آن به دوره قاجار باز می‌گردد.  این میدان در وسعتی زیاد با طرح و سبکی زیبا ساخته شده است و یکی از آثار محمد تقی خان (وفات ۱۲۱۳ ) است. در چهار طرف میدان دکان‌هایی قرار گرفته است که در مقابلشان سایبانی راهرو گونه قرار دارد و سر در دکان ها هلالی شکل است.

در زمان قاجاز توسعه شهر یزد از مسیر شمالی جنوبی به عنوان محوری تجاری ادامه داشت و با ساخت مجموعه خان، میدان خان، مدرسه خان و لرد لاجوردی در امتداد بازار خان ادامه پیدا کرد.  میدان خان نقش دو میدان اصلی شهر در زمان قاجار (میدان شاه طهماسب و میان امیر چخماق را به هم وصل می‌کرده است.

میدان خا وسعتی زیادی دارد و بخشی از مجموعه‌ای بزرگتر به نام مجموعه خان محسوب می‌شود.

میدان خان خوش طرح و زیبا ساخته شده است و اطرافش پر از مغازه است و به بازار قیصریه، بازار مسجد ملا اسماعیل، بازار مسگری و مسجد ملا اسماعیل راه دارد.

در قسمت شمال شرق میدان، مدرسه شفیعیه و در قسمت جنوب غربی آن بانک شاهنشاهی که اولین بانک شهر یزد بوده است، دیده می‌شود.

تاریخچه میدان خان

میدان خان در اوایل قرن ۱۲ به فرمان محمد تقی خان، حاکم شهر در دوره قاجار در وسط محور شرقی غربی بین تکیه امیر چخماق و شاه طهماسب ساخته شد.

عناصر معماری در میدان خان

در عناصر معماری میدان خان پیوستگی خاصی وجود دارد. مصالح استفاده شده در آن هماهنگ با اقلیم شهر یزد است که تصویر ذهنی و به یاد ماندنی از فضای شهری یزد در قدیم در ذهن بیننده ایجاد می‌کند.

جداره‌های موجود در میدان خان از اصالت و ارزشی تاریخی زیادی برخوردارند که از تکرار قوس های ساده ایجاد شده‌اند و ریتمی ملایم به فضای میدان می‌دهند. مشخص بودن این جداره‌ها در میان بافت‌های مجاور تداعی کننده هویت میدان خان هستند.

ورودی های میدان خان

مسیر اصلی دسترسی به میدان خان از بازار قیصریه و مقابل ورودی مدرسه خان است با این حال میدان خان دارای ۶ ورودی از جهان مختلف است.

ورودی های میدان خان امکان استفاده همزمان از میدان را برای پیاده‌ها و سواره‌ها فراهم می‌کند. برخی از قسمت‌های میدان فقط به افراد پیاده ا ختصاص دارد.

سبک طراحی میدان خان

علاوه بر ویژگی‌های خاص طراحی میدان خان، نحوه سازماندهی و ارتباط عناصر مختلف میدان تاثیر زیادی در هماهنگی و ارتباط بین فرم عملکرد اجزا را در ذهن بیننده تداعی می‌کند.

نسبت ارتفاع جداره به کف یا محصوریت میدان خان ۱ به ۳ است که باعث می‌شود ناظر علوه بر جداره ها بتواند قسمتی از آسمان را هم مشاهده کند. پیوستگی جداره‌های میدان هم در میزان محصوریت میدان نقش اساسی دارند. محصوریت میدان به افرادی که وارد آن می‌شوند، حس حضور در یک موقعیت خاص را می‌دهد.

عامل هویتی دیگر میدان هندسه فضایی ساده و قابل درک آن و سازماندهی مناسب اجزا متناسب با الگوی شهرسازی و معماری زمان خود است که مانند شناسنامه‌ای زمان و تاریخ تولد این میدان را نشان می‌دهد.

از آنجا که میدان خان دسترسی به امکانات بسیار متنوع شهری و مورد نیاز افراد را فراهم می‌کند همچنان مورد استفاده شهروندن و محل عبور و مرور است. در فضاهای اطراف میدان انواع کاربری‌های تجاری، آموزشی، مذهبی، خدماتی و غیره همچنان مشغول فعالیت هستند که باعث حضور مکرر افراد در این فضا می‌شود. با وجود تعدد کاربری‌های اطراف میدان ولی چینش آنها به شکلی انجام شده که هیچ مزاحمتی برای هم ندارند.

در این میدان فضاهای باریک و عریض، سرپوشیده و سرباز به زیبایی کنار هم قرار گرفته اند.

به گزارش وب گاه بیتوته، وجود پوشش گیاهی و سایه درختان در فضای میدان با توجه به هوای گرم و خشک یزد، باعث شده که میدان خان فضایی مناسب برای استراحت و تعاملات اجتماعی باشد.