اصولگرایانی که زمانی حامی جلیلی بودند هم بابت ادبیات و استعاره‌های موجود در گفتارش به او تاختند؛ واکنش‌های اصولگرایانه به جلیلی؛ تشبیه مردم ایران به بنی‌اسرائیل؟ / مسابقه سعید و وحید در برانگیختن خشم افکار عمومی علیه خود

کیاوش حافظی: سعید جلیلی با تشبیه طرفداران مذاکره به «گوساله‌پرستان بنی‌اسرائیل» واکنش‌های زیادی را برانگیخته است. جلیلی سال گذشته، در رقابت انتخاباتی با رقیبی که او هم شعارش دیپلماسی و تنش‌زدایی بود، باز هم شکست خورد. در مرحله اول آن انتخابات، ۴۰ درصد مردم شرکت کرده بودند و در مرحله دوم، وقتی پزشکیان و جلیلی رودررو شدند، مشارکت به ۵۰ درصد رسید. پیام روشن بود: رای دهندگان جلیلی را نمی‌خواستند. حالا، یک ماه پس از پشت سر گذاشتن جنگ ۱۲ روزه، علی لاریجانی به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی انتخاب شده و واکنش تند جلیلی در قبال طرفداران مذاکره، به شدت خبرساز شده است. اما مسئله صرفاً تغییر فرد نیست؛ سؤال اصلی این است که با چنین هتاکی به مردم چگونه می‌توان در انتخابات شرکت کرد و خود را در معرض رای آن‌ها قرار داد؟ آیا حکمرانی کردن بر مردمی که جلیلی چنین ذهنیتی درباره آن‌ها دارد افتخار است؟

از آغل‌پنداری وطن تا گوساله‌پرستی بنی‌اسرائیل

بی‌پرده‌تر و عریان‌تر از این، هیچ تصویری نمی‌توانست راوی نگاه برادران جلیلی به «ملیت» و «منافع ملی» باشد. دو چهره‌ای که سال‌ها در سطوح بالای سیاست‌گذاری دیپلماسی و رسانه نقش‌آفرین بوده‌اند، این‌بار بی‌هیچ تعارفی به مخالفان خود تاختند.

آغاز ماجرا با برادر کوچک‌تر، وحید جلیلی، قائم‌مقام صداوسیما رقم خورد. درست در روزهای پس از جنگ ۱۲روزه که احساسات میهن‌پرستانه در رگ‌های ایرانیان غلیان کرده بود، جلیلی از پشت صحنه به جلوی دوربین آمد و به مخالفان سیاسی‌اش تاخت و گفت منظورشان از همبستگی این است که وطن آغل شده باشد.

انتصاب علی لاریجانی به‌عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی، گمانه‌ها را به سمت خروج سعید جلیلی از این شورا برد. اما جلیلی پیش از آن‌که کرسی‌اش لرزان شود، تیر استعاره را رها کرد و در یک جلسه، طرفداران مذاکره را «گوساله‌پرست» خواند. او در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «خداوند برای بنی‌اسرائیل پیامبری فرستاد تا آنها را از ظلم فرعون برهاند، اما پس از پیروزی بر فرعون، وقتی ۴۰ روز پیامبرشان به کوه طور رفت، گوساله‌پرست شدند؛ عده‌ای هم امروز، بعد از آنکه دشمن وسط مذاکره به ما حمله کرد و ملت ایران پیروز شد، دوباره دم از مذاکره می‌زنند.»

ادامه هتاکی به مردم این بار با تشبیه به گوساله‌پرستی

در واقع، استفاده مکرر این دو برادر از تشبیهاتی این چنینی، برآمده از نگاهی سیاسی است که مخالف خود را به رسمیت نمی‌شناسد. سال‌هاست که برخورد با جریان‌های میانه‌رو، به‌نام «خالص‌سازی»، عملاً به سود یک اقلیت همسو با جلیلی تمام شده است؛ از ورود نمایندگان با درصد قلیلی از واجدین شرایط به مجلس، تا رد صلاحیت چهره‌هایی چون علی لاریجانی در انتخابات ریاست‌جمهوری.

جلیلی در حالی این جملات را مطرح کرده که سال گذشته در رقابت با پزشکیان شکست خورد؛ کسی که خواستار تنش‌زدایی در عرصه خارجی بود. اگر جلیلی خود را «موسی» می‌داند، این برداشت هم شکل می‌گیرد که رأی‌دهندگان به پزشکیان، همان «بنی‌اسرائیل» به شمار می‌روند.

در واکنش به جلیلی برخی از دولتمردان پیشین وارد  میدان شدند. محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت حسن روحانی، در کانال تلگرامی خود طعنه‌ای تاریخی زد: «اگر اعجاز موسایی دارید، عصایتان را بر زمین بزنید و اگر نه، در این شرایط حساس، به رفتار هارون تاسی کنید و در میان جامعه اختلاف ایجاد نکنید! تصمیمات مهمی چون مذاکره، در زنجیره‌ای اتخاذ می‌شود که جنابعالی نیز حلقه‌ای از آن هستید؛ مخالفت‌ها را همان‌جا مطرح کنید، به خیر نزدیک‌تر است.»

خود را موسی نپندارید تا دنبال سامری نگردید

حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهور در دوران روحانی، هم در ایکس کنایه‌ای کوتاه اما تیز نوشت: «خود را موسی نپندارید تا مجبور نشوید دنبال سامری بگردید.»

اما صدای اعتراض به سعید جلیلی این بار فقط از اردوگاه اصلاح‌طلبان و میانه‌روها برنخاست؛ بخشی از اصولگرایانی که روزگاری از او حمایت می‌کردند نیز این‌بار در صف منتقدان ایستادند.

تسنیم: هرچه بیشتر تامل می‌کنیم غلط بودن حرف‌های جلیلی آشکارتر می‌شود

خبرگزاری تسنیم از موضع جریان انقلابی به سخنان سعید جلیلی واکنش نشان داده و نوشته: «جناب جلیلی وقتی چنین تشبیهی را به کار می‌برد، قاعدتاً باید توضیح دهد که وجوه این تشبیه کدامند؟ مشبّه و مشبّه‌به چیست؟ وجه شبه آنها کجاست؟ موسی کیست؟ گوساله‌پرستی دقیقاً اینجا مصداق چیست؟ سامری کدام است؟ چه کسی به کوه طور رفته؟ هرچه بیشتر تامل می‌کنیم، غلط بودن این توییت آشکارتر می‌شود! انتقاد به روند و محتوای مذاکرات چیز بدی نیست؛ بلکه هر نظام حکمرانی از تضارب آرا بهره می‌برد، اما این نقدها زمانی مفید است که از رادیکالیسم و هیجان فاصله بگیرد. تضارب آرا ارزشمند است، به شرطی که کفش رادیکال‌گویی را از پای سیاست درآوریم.»

انتقادها به جلیلی حتی به رسانه‌های اصولگرا و همسو با جریان انقلاب هم کشیده شد. روزنامه «جوان» در یادداشتی صریح نوشت: «تمثیل گوساله سامری و آغل‌شدن ایران، نه لحن مناسبی دارد و نه کوچک‌ترین تناسبی با رفتار فرضاً طرفداران مذاکره. چنین تعابیری فقط فضای مجازی را به هم می‌ریزد و مقدمه‌ای می‌شود برای رفتارهای ضدانسجام بعدی.»

روزنامه خراسان: رهبری غایب نیست بلکه راهبردهای اساسی را شخصا هدایت می‌کنند

طیف محمدباقر قالیباف که تحرکاتشان بین دو سر طیف دولت پزشکیان و اکثریت جبهه پایداری در مجلس نوسان داشته هم در ارتباط با سخنان جلیلی موضع انتقادی گرفتند. روزنامه خراسان، رسانه نزدیک به قالیباف می‌نویسد: «در این مورد خاص، تمثیل مذکور بر فرض «غیبت رهبری» بنا شده، حال آن که رهبر حکیم انقلاب نه‌تنها در عرصه فرماندهی کلان کشور حضور فعال دارند، بلکه راهبردهای اساسی را شخصاً ترسیم و مجریان را هدایت می‌کنند.»

خراسان در ادامه یادداشت خود نوشت: «این نوع بیان و تمثیل از زبان آقای جلیلی، نه تنها بی‌انصافی است، بلکه ناسپاسی آشکاری نسبت به فداکاری جمعی یک ملت است که در بزنگاه‌های تاریخی، از عزت و استقلال خود دفاع کرده است.»

هم موسی هست و هم مردم گوساله‌پرست نشدند

در همین حال، سید محمود رضوی، مشاور رئیس مجلس با کنایه به توییت اخیر جلیلی نوشت    : «نمیدانم چرا می‌خواهند در اذهان تثبیت کنند موسی در دسترس نیست و به کوه طور رفته! اما موسی نه تنها به میان مردم آمد، بلکه هر روز در تصمیم گیری‌ها، جلسات و پشت بلندگو بود. مردم هم در روزهای جنگ نشون دادند که تمام قد پشت موسی هستند وقوم بنی اسرائیل نیستند که با بی خبری ‌گوساله پرست بشن!»

سعید آجورلو از دیگر چهره‌های حلقه محمدباقر قالیباف هم در واکنش به مثال جلیلی نوشت: «هم موسی هست و هم ملت گوساله‌پرست نشدند.»

باز هم مثل همیشه کیهان در کنار راست تندرو

در این میان فقط رسانه‌های خاصی پشت سعید جلیلی درآمدند. کیهان اژ جمله آنها بود که نه تنها فعالیت سعید جلیلی را در شورای عالی امنیت ملی اثرگذار خواند، بلکه نوشت: «برخی افراطیون ورشکسته وانمود می‌کردند که لازمه آمدن لاریجانی، حذف جلیلی از شورا است. اما این فضاسازی با خبر تشکیل معاونتی جدید با ماموریت‌های ویژه و انتقال آقای احمدیان از شورا به دولت، نقض شد. هدف از تحول اخیر در شورا، برخلاف انگاره‌سازی موهوم افراطیون مدعی اصلاحات، تقویت اقتدار ملی با تمرکز بر نقش دولت در شورا است و نه محروم کردن شورا از حضور فرد صاحب‌نظر و برجسته‌ای مانند آقای جلیلی. بنابراین نباید در تله مجادله‌انگیزان و اختلاف‌افکنان گرفتار شد.»

رجانیوز به مدیرمسئولی میثم نیلی برادر داماد ابراهیم رئیسی هم با ادعای اینکه جریان سعید جلیلی راه میانه «جنگ» و «تسلیم» است می‌نویسد: «حمله مستقیم رژیم صهیونیستی و سپس آمریکا به ایران و پاسخ قاطع و تاریخی جمهوری اسلامی در ۱۲ روز، تمامی معادلات را بر هم زد. این رویداد چند حقیقت بزرگ را روشن کرد: اولاً، «بت مذاکره» نتوانست مانع جنگ شود؛ دشمن در حالی که مشغول مذاکره بود، حمله نظامی مستقیم انجام داد. ثانیاً، ملت ایران نه تنها در جنگ نابود نشد، بلکه بر «فرعون زمانه» غلبه کرد و بازدارندگی بی‌سابقه و تاریخی ایجاد کرد. ثالثاً، مشخص شد راه سوم، یعنی «مقاومت قدرتمند»، نه تنها ممکن، بلکه تنها مسیر عزت و امنیت است.»

مسابقه سعید و وحید در برانگیختن افکار عمومی

برادران جلیلی در یک ماه گذشته دو بار زبان به هتاکی سیاسی گشودند؛ نخست پس از جنگ ۱۲ روزه که مردم عملکردی استثنایی از خود به نمایش گذاشتند، و بار دیگر در روزی که دبیر شورای عالی امنیت ملی تغییر کرد. واقعیت این است که مهم نیست چه کسی سکاندار این مسئولیت شده، بلکه سیگنال تغییر در سیاست‌گذاری‌های کلان کشور است که داخل و خارج را متوجه خود ساخته است. در این میان، سعید جلیلی ناخواسته با این جریان تغییر همراه شد، اما با اظهاراتی که بیشتر شبیه به خودزنی است، سرعت کنار رفتن خود از افکار عمومی حتی اصولگرایان را افزایش می‌دهد. در واقع او به بخشی از مردم که خواهان تغییر و پیشبرد امور با عقلانیت‌اند دشنام سیاسی داده است.پرسش آنجاست که او چگونه چندبار خود را در معرض رای چنین مردمی قرار داده که آنها را گوساله پرست می‌خواند؟