معرفی اجمالی شهرستان تربت حیدریه
معرفی اجمالی شهرستان تربت حیدریه
پیشینه تاریخی
براساس شواهد وکشفیات باستان شناسی در اطرافشهرستان تربت (بویژه غار ماپری، سنگ نگاره های
معرفی اجمالی شهرستان تربت حیدریه
پیشینه تاریخی
براساس شواهد وکشفیات باستان شناسی در اطرافشهرستان تربت (بویژه غار ماپری، سنگ نگاره های کدکن و سفالهای مکشوفه از چندین محوطه تاریخی) حکایت از وجود زیستگاههایی در هزاره های چهارم و پنجم قبل از میلاد در این منطقه دارد.
نام تربت حیدریه به اعتبار نام قطب الدین حیدر ( عارف نامی متوفی به سال ۶۱۸ ه.ق ) تقریبا از قرن نهم هجری به بعد بر این منطقه نهاده شد. این منطقه از جمله مناطق آباد و پررونق بوده، روزگاری نیز جزء قلمرو اشکانیان به شمار می آمده است. در عصر صفوی به دلیل موقعیت ویژه اش (استقرار در مسیر جاده هرات) از اهمیت به سزایی برخوردار بوده است.در طول دهه اول قرن دهم این ولایت به تبع بقه خاک خراسان در معرض فتنه ازبکیه قرار گرفت. و در کشمکهای بیش از دویست ساله قزلباشان صفوی، بارها و بارها بوسیله سواران ازبک غارت شد.
قلعه تربت چون در کنار شاهراه بزرگ غرب به شرق ـ پایتخت به هرات ـ قرار گرفته بود در فتنه های خراسان نیز مورد تاراج بوده. در دوره قاجار نیز هرچند اسحاق خان قرایی برج و باروی محکمی برای شهر ساخت و اوضاع شهر را سامان داد، اما از حملات ازبکها و ترکمنها صدمات فراوانی را متحمل شد.
معرفی جاذبه های تاریخی و گردشگری
- درشهرستان تربت حیدریه بالغ بر ۳۰۰ اثر تاریخی و جاذبه گردشگری وجود دارد که تاکنون حدود ۵۰ اثر در فهرست آثار ملی ثبت گردیده است که شاخص آنها شامل:
۱ ـ ابنیه تاریخی: شامل مجموعه تاریخی و فرهنگی قطب الدین حیدر، کاروانسرای طبسی، کاروانسرای لاری، حمام حاجی رئیس، مقبره و مسجد شیخ حیدر کدکنی، رباط کامه، رباط کسکک، مزار بوری آباد، مزار شیخ ابوالقاسم گورکانی، چندین آب انبار، سرا، بازار سنتی و بیش از ۴۰ خانه تاریخی در داخل بافت تاریخی شهر و…
۲ ـ تفرجگاهها و مناطق گردشگری: در محدوده شهرستان سه رشته کوه به هم پیوسته که عموماً جهت شرقی غربی دارند به همراه ارتفاعات پراکنده در جنوب و جنوب شرقی عمده ارتفاعات این شهرستان را تشکیل می دهند و وجود این کوههای متعدد که جلگه های وسیعی را در برگرفته از عوامل مهم تنوع آب و هوایی در این ناحیه می باشد.که از مهمترین مناطق می توان به آبشار رودمعجن، رودخانه حصار، ارتفاعات ملکوه، مناطق ییلاقی صنوبر، بکاول، کامه و سریشا، منطقه شکار ممنوع سریشا، موزه حیات وحش، باغملی و پیشکوه ا اشاره کرد. که این مناطق قابلیت بازدید برای گردشگران اکوتوریسم، توریسم روستایی و عشایری و گردشگران ورزشی را دارد.
۳ ـ معادن: تربت حیدریه دارای معادن غنی و متنوع با بیش از ۲۳ نوع ماده معدنی می باشد که مهمترین آنها معادن طلا، سیمان، فولاد، کائولین، سنگ، گچ، سیلیس و … می باشد.معادن طلای زرمهر که در حوزه شهر بایگ می باشد و معادن غنی سیلیس از معادن مهم کشور می باشند به طوری که تربت را در زمره یکی از قطبهای معدنی کشور قرار داده است. که این موارد نیز میتواند گردشگران زئوتوریسم را به سوی خود جلب کند.
۴ ـ جاذبه های کشاورزی: همانطوریکه ذکر شد شهرستان تربت حیدریه قطب تولید زعفران و ابریشم کشور می باشد همچنین سایر محصولات کشاورزی از قبیل بادام، چغندرقند، پسته و …دارای ظرفیت های ویژه ای است که این ظرفیت های باعث جذب گردشگران اگروتوریسم (گردشگران کشاورزی) می شود.
- ۵ ـ وجود میراث‌های معنوی: در سطح شهرستان از قبیل وجود مشاهیر، آداب و رسوم سنتی، موسیقی مقامی، هنرهای سنتی، غذاهای محلی و پوشش‌های سنتی در روستاها، بازی های بومی ومحلی و… نیز قابلیت جذب انواع گردشگر بویژه توریسم روستایی و تفریحی و پژوهشی را دارد.
۶ ـ صنایع دستی و سوغات:در سطح شهرستان مشاغل و هنرهای سنتی هنوز تا حدی رواج دارد. از میان این مشاغل می توان به آهنگری، مسگری، نجاری، نمد مالی، حصیر بافی و فرش بافی اشاره نمود. که این صنایع دستی در کنار زعفران و دست بافته های ابریشمی شهر بایگ می تواند سوغات مناسبی برای گردشگران باشد. همچنین نوعی حلوا با نام حلواجوزی (حلوا گردویی) که بیشتر در بخش بایگ شهرستان تولید می شود از دیگر سوغات شهرستان است.
۷ ـ گیاهان دارویی: وجود جلگه های وسیع و کوههای پراکنده باعث تنوع آب و هوایی و در نتیجه گوناگونی محصولات کشاورزی در این شهرستان است. مهمترین پوشش گیاهی منطقه می توان به کنگر، انواع گون، انواع درمنه، لاله و ریواس اشاره کرد. از گیاهان دارویی می توان به گل گاوزبان، کلپوره، آویشن، گل ختمی، و کما اشاره کرد، که این موارد نیز می تواند در بسته سوغات شهرستان لحاظ شود.
برخی از مشاهیر و مفاخر تربت
قطب الدین حیدر و ابوالقاسم گورکانی ار عرفای قرن پنجم و ششم
کریم الشرق کدکنی و تاج الدین کدکنی از سپهسالاران دوره سلجوقی
شیخ ابراهیم کدکنی (پدر عطار)
ملاعباس راشد تربتی از عرفای معاصر
محمدرضا شفیع کدکنی ـ ذبیح الله صاحبکار ـ محمد قهرمان و….
ویژگی های شاخص شهرستان:
- دروازه ورودی به مشهدالرضا از جنوب کشور و عبور میلیونها زائر و مسافر از این شهرستان
- رتبه اول تولید زعفران دنیا
- رتبه اول تولید ابریشم کشور
- وجودمعادن متعدد بویژه معدن طلای زرمهر
- وجود بیش از ۱۳ کاروانسرای تاریخی که نشان از موقعیت استرانژیکی شهرستان در گذشته داشته و…
ویزگی های شاخص شهرستان:
رتبه اول تولید زعفران دنیا
رتبه اول تولید ابریشم کشور
جاذبه های تاریخی:
مجموعه قطب الدین حیدر :
(قدمت:تیموری – قاجاریه)
- کاروانسرای طبسی :(قدمت: قاجا
- موزه مردم شناسی ( داخل رباط طبسی)
- حمام حاجی رئیس :(قدمت قاجاریه)
- بافت تاریخی و خانه های قدیمی داخل بافت شهر (بالغ بر ۴۰ خانه مربوط به دوران قاجاریه)
- کاروانسرای شورحصار، میاندشت، کامه و لاری (صفویه – تیموری)
پل کسکک(قاجاریه)
مسجد سنگی کدکن (صفویه)
بنای مقبره و مسجد شیخ حیدر کدکنی – کدکن- (تیموری)
سنگ نگاره های کدکن (پیش از تاریخی تا دوران اسلامی)
مزار تاریخی بوری ابادمزار شیخ ابوالقاسم گورکانی
سرای تاریخی قیصریه
سرای تاریخی امین
جاذبه های گردشگری و طبیعت گردی شهرستان :
آبشار رودمعجن :
(فاصله تا تربت حیدریه ۴۸ کیلو متر)
منطقه گردشگری حصار : (فاصله تا تربت حیدریه ۵۰ کیلومتر)
ارتفاعات ملکوه : (فاصله تا تربت حیدریه ۸۰ کیلومتر)
مناطق ییلاقی :
وجود کوههای متعدد در اطراف تربت حیدریه ، باغات و مناطق ییلاقی زیبایی به وجود آورده که در فصل های بها ر و تابستان پذیرای گردشگران زیادی جهت گذران اوقات فراغت است.که از ان جمله می توان به منطق ییلاقی صنوبر ، بکاول ، کامه و سریشا ، رودخانه ، حاج بیگی و…اشاره کرد.
روستای رزگ
جاذبه های محیط زیستی
منطقه شکار ممنوع سریشا
موزه حیات وحش : (فاصله تا مرکز شهر ۷ کیلو متر)
درختان کهنسال
باغ ملی: (مرکز شهر )
پارک کوهستانی پیشکوه :
بازار های قدیمی و سنتی
مشاغل سنتی و هنرهای دستی :
ابریشم کشی بایگ
آهنگری سنتی
فرت بافی نمدمالی
ساخت سازهای سنتی گلیم بافی
حلوا جوزی (سوغات شهرستان در کنار صنایع دستی و زعفران)
بازی های بومی و محلی
کف زنی بایگ- ثبت شده در فهرست آثار ملی
نان محلی بایگ
و سفالهای مکشوفه از چندین محوطه تاریخی) حکایت از وجود زیستگاههایی در هزاره های چهارم و پنجم قبل از میلاد در این منطقه دارد.
نام تربت حیدریه به اعتبار نام قطب الدین حیدر ( عارف نامی متوفی به سال ۶۱۸ ه.ق ) تقریبا از قرن نهم هجری به بعد بر این منطقه نهاده شد. این منطقه از جمله مناطق آباد و پررونق بوده، روزگاری نیز جزء قلمرو اشکانیان به شمار می آمده است. در عصر صفوی به دلیل موقعیت ویژه اش (استقرار در مسیر جاده هرات) از اهمیت به سزایی برخوردار بوده است.در طول دهه اول قرن دهم این ولایت به تبع بقه خاک خراسان در معرض فتنه ازبکیه قرار گرفت. و در کشمکهای بیش از دویست ساله قزلباشان صفوی، بارها و بارها بوسیله سواران ازبک غارت شد.
قلعه تربت چون در کنار شاهراه بزرگ غرب به شرق ـ پایتخت به هرات ـ قرار گرفته بود در فتنه های خراسان نیز مورد تاراج بوده. در دوره قاجار نیز هرچند اسحاق خان قرایی برج و باروی محکمی برای شهر ساخت و اوضاع شهر را سامان داد، اما از حملات ازبکها و ترکمنها صدمات فراوانی را متحمل شد.
معرفی جاذبه های تاریخی و گردشگری
- درشهرستان تربت حیدریه بالغ بر ۳۰۰ اثر تاریخی و جاذبه گردشگری وجود دارد که تاکنون حدود ۵۰ اثر در فهرست آثار ملی ثبت گردیده است که شاخص آنها شامل:
۱ ـ ابنیه تاریخی: شامل مجموعه تاریخی و فرهنگی قطب الدین حیدر، کاروانسرای طبسی، کاروانسرای لاری، حمام حاجی رئیس، مقبره و مسجد شیخ حیدر کدکنی، رباط کامه، رباط کسکک، مزار بوری آباد، مزار شیخ ابوالقاسم گورکانی، چندین آب انبار، سرا، بازار سنتی و بیش از ۴۰ خانه تاریخی در داخل بافت تاریخی شهر و…
۲ ـ تفرجگاهها و مناطق گردشگری: در محدوده شهرستان سه رشته کوه به هم پیوسته که عموماً جهت شرقی غربی دارند به همراه ارتفاعات پراکنده در جنوب و جنوب شرقی عمده ارتفاعات این شهرستان را تشکیل می دهند و وجود این کوههای متعدد که جلگه های وسیعی را در برگرفته از عوامل مهم تنوع آب و هوایی در این ناحیه می باشد.که از مهمترین مناطق می توان به آبشار رودمعجن، رودخانه حصار، ارتفاعات ملکوه، مناطق ییلاقی صنوبر، بکاول، کامه و سریشا، منطقه شکار ممنوع سریشا، موزه حیات وحش، باغملی و پیشکوه ا اشاره کرد. که این مناطق قابلیت بازدید برای گردشگران اکوتوریسم، توریسم روستایی و عشایری و گردشگران ورزشی را دارد.
۳ ـ معادن: تربت حیدریه دارای معادن غنی و متنوع با بیش از ۲۳ نوع ماده معدنی می باشد که مهمترین آنها معادن طلا، سیمان، فولاد، کائولین، سنگ، گچ، سیلیس و … می باشد.معادن طلای زرمهر که در حوزه شهر بایگ می باشد و معادن غنی سیلیس از معادن مهم کشور می باشند به طوری که تربت را در زمره یکی از قطبهای معدنی کشور قرار داده است. که این موارد نیز میتواند گردشگران زئوتوریسم را به سوی خود جلب کند.
۴ ـ جاذبه های کشاورزی: همانطوریکه ذکر شد شهرستان تربت حیدریه قطب تولید زعفران و ابریشم کشور می باشد همچنین سایر محصولات کشاورزی از قبیل بادام، چغندرقند، پسته و …دارای ظرفیت های ویژه ای است که این ظرفیت های باعث جذب گردشگران اگروتوریسم (گردشگران کشاورزی) می شود.
- ۵ ـ وجود میراث‌های معنوی: در سطح شهرستان از قبیل وجود مشاهیر، آداب و رسوم سنتی، موسیقی مقامی، هنرهای سنتی، غذاهای محلی و پوشش‌های سنتی در روستاها، بازی های بومی ومحلی و… نیز قابلیت جذب انواع گردشگر بویژه توریسم روستایی و تفریحی و پژوهشی را دارد.
۶ ـ صنایع دستی و سوغات:در سطح شهرستان مشاغل و هنرهای سنتی هنوز تا حدی رواج دارد. از میان این مشاغل می توان به آهنگری، مسگری، نجاری، نمد مالی، حصیر بافی و فرش بافی اشاره نمود. که این صنایع دستی در کنار زعفران و دست بافته های ابریشمی شهر بایگ می تواند سوغات مناسبی برای گردشگران باشد. همچنین نوعی حلوا با نام حلواجوزی (حلوا گردویی) که بیشتر در بخش بایگ شهرستان تولید می شود از دیگر سوغات شهرستان است.
۷ ـ گیاهان دارویی: وجود جلگه های وسیع و کوههای پراکنده باعث تنوع آب و هوایی و در نتیجه گوناگونی محصولات کشاورزی در این شهرستان است. مهمترین پوشش گیاهی منطقه می توان به کنگر، انواع گون، انواع درمنه، لاله و ریواس اشاره کرد. از گیاهان دارویی می توان به گل گاوزبان، کلپوره، آویشن، گل ختمی، و کما اشاره کرد، که این موارد نیز می تواند در بسته سوغات شهرستان لحاظ شود.
برخی از مشاهیر و مفاخر تربت
قطب الدین حیدر و ابوالقاسم گورکانی ار عرفای قرن پنجم و ششم
کریم الشرق کدکنی و تاج الدین کدکنی از سپهسالاران دوره سلجوقی
شیخ ابراهیم کدکنی (پدر عطار)
ملاعباس راشد تربتی از عرفای معاصر
محمدرضا شفیع کدکنی ـ ذبیح الله صاحبکار ـ محمد قهرمان و….
ویژگی های شاخص شهرستان:
- دروازه ورودی به مشهدالرضا از جنوب کشور و عبور میلیونها زائر و مسافر از این شهرستان
- رتبه اول تولید زعفران دنیا
- رتبه اول تولید ابریشم کشور
- وجودمعادن متعدد بویژه معدن طلای زرمهر
- وجود بیش از ۱۳ کاروانسرای تاریخی که نشان از موقعیت استرانژیکی شهرستان در گذشته داشته و…
ویزگی های شاخص شهرستان:
رتبه اول تولید زعفران دنیا
رتبه اول تولید ابریشم کشور
جاذبه های تاریخی:
مجموعه قطب الدین حیدر :
(قدمت:تیموری – قاجاریه)
- کاروانسرای طبسی :(قدمت: قاجا
- موزه مردم شناسی ( داخل رباط طبسی)
- حمام حاجی رئیس :(قدمت قاجاریه)
- بافت تاریخی و خانه های قدیمی داخل بافت شهر (بالغ بر ۴۰ خانه مربوط به دوران قاجاریه)
- کاروانسرای شورحصار، میاندشت، کامه و لاری (صفویه – تیموری)
پل کسکک(قاجاریه)
مسجد سنگی کدکن (صفویه)
بنای مقبره و مسجد شیخ حیدر کدکنی – کدکن- (تیموری)
سنگ نگاره های کدکن (پیش از تاریخی تا دوران اسلامی)
مزار تاریخی بوری ابادمزار شیخ ابوالقاسم گورکانی
سرای تاریخی قیصریه
سرای تاریخی امین
جاذبه های گردشگری و طبیعت گردی شهرستان :
آبشار رودمعجن :
(فاصله تا تربت حیدریه ۴۸ کیلو متر)
منطقه گردشگری حصار : (فاصله تا تربت حیدریه ۵۰ کیلومتر)
ارتفاعات ملکوه : (فاصله تا تربت حیدریه ۸۰ کیلومتر)
مناطق ییلاقی :
وجود کوههای متعدد در اطراف تربت حیدریه ، باغات و مناطق ییلاقی زیبایی به وجود آورده که در فصل های بها ر و تابستان پذیرای گردشگران زیادی جهت گذران اوقات فراغت است.که از ان جمله می توان به منطق ییلاقی صنوبر ، بکاول ، کامه و سریشا ، رودخانه ، حاج بیگی و…اشاره کرد.
روستای رزگ
جاذبه های محیط زیستی
منطقه شکار ممنوع سریشا
موزه حیات وحش : (فاصله تا مرکز شهر ۷ کیلو متر)
درختان کهنسال
باغ ملی: (مرکز شهر )
پارک کوهستانی پیشکوه :
بازار های قدیمی و سنتی
مشاغل سنتی و هنرهای دستی :
ابریشم کشی بایگ
آهنگری سنتی
فرت بافی نمدمالی
ساخت سازهای سنتی گلیم بافی
حلوا جوزی (سوغات شهرستان در کنار صنایع دستی و زعفران)
بازی های بومی و محلی
کف زنی بایگ- ثبت شده در فهرست آثار ملی
نان محلی بایگ
