پرفسور فضل‌الله رضا، دانشمند پرآوازۀ ایرانی، ریاضیدان، شاعر و استاد حوزه مهندسی برق بود که صبح روز گذشته ۲۹ ابانماه در ۱۰۵سالگی و در اُتاوای کانادا چشم از جهان فرو بست.

به گزارش خبرگزاری‌های ایرنا و ایسنا، مسؤولیت نمایندگی ایران در یونسکو و ریاست دانشگاه تهران از جمله مسؤولیت‌های پرفسور فضل‌الله رضا محسوب می‌شود.

فضل الله رضا متولد ۱۰دی ۱۲۹۳خورشیدی در رشت است. پدرش شیخ اسدالله رضا، روحانی و مالک بود. او نوه دختری شریعتمدار رشتی بود. وی تحصیلات خود را در رشت گذراند و همزمان صرف و نحو عربی و بخشی از علوم قدیمی را از استادان وقت آموخت و با آثار برجسته فرهنگ ایرانی مانند گلستان و بوستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی و…آشنا شد. وی لیسانس خود را در ۱۳۱۷خورشیدی در رشته مهندسی برق از دانشگاه تهران اخذ کرد و هنگامی که آتش جنگ جهانی دوم به اواخر خود نزدیک شده بود، برای تکمیل تحصیلاتش راهی آمریکا شد و در ۱۳۲۴خورشیدی مدرک فوق لیسانس را از دانشگاه کلمبیا در آمریکا و دکتری خود را در رشته مهندسی برق از دانشگاه مؤسسه تکنولوژی نیویورک دریافت کرد.

فضل الله رضا طی سال‌های ۱۳۲۹تا ۱۳۳۴خورشیدی عضو گروه مهندسی برق دانشکده مهندسی دانشگاه کاتولیک آمریکا و سپس دانشگاه‌ام آی تی در بوستون آمریکا بود و در سال‌های ۱۳۳۳تا ۱۳۴۷خورشیدی در گروه مهندسی دانشگاه سیراکیوز در ایالت نیویورک عضویت داشت. وی از ۱۳۴۶تا ۱۳۴۸خورشیدی به عنوان رئیس دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی شریف انجام وظیفه می‌کرد و طی سال‌های ۱۳۴۸تا ۱۳۵۳خورشیدی سفیر ایران در یونسکو بود و از ۱۳۵۳تا ۱۳۵۷خورشیدی سمت سفیر ایران در کانادا را داشت.پروفسور رضا در سال‌های ۱۳۴۰تا ۱۳۵۳خورشیدی استاد مهمان در دانشگاه‌های مرکزی سوییس، کپنهاک دانمارک و دانشگاه کلرادو در بولدر آمریکا و پاریس بود و از ۱۳۵۷خورشیدی تا پایان عمر سمت استادی دانشگاه‌های کنکوردیا در مونتریال در کبک کانادا و دانشگاه مک‌گیل مونتریال و سمت‌های استاد افتخاری دانشگاه تربیت مدرس، رئیس انجمن علمی ایرانیان در آمریکای شمالی، رئیس گسترش زبان و ادب فارسی را بر عهده داشت و به عنوان مشاور و همکار فعال مؤسسات علمی و ادبی فراوانی مشغول به فعالیت بود.پروفسور رضا یکی از پایه‌گذاران نظریه اطلاعات و مخابرات در جهان است و تحقیقات گسترده‌ای در زمینه ظرفیت شنون و ارسال حداکثر اطلاعات در کانال‌های مخابراتی نویزدار، نظریه اطلاعات و فرایندهای تصادفی، سیستم‌های خطی آنالیز عمومی، نظریه سیستم‌ها و مدارها، نظریه کنترل سیستم‌های پویا، فضاهای خطی، انتقال و تلفات انرژی در شبکه‌های n دهانه‌ای انجام داده‌است.

همچنین وی یکی از بنیانگذاران نظریه اطلاعات و ارتباطات در جهان است که تحقیقات گسترده‌ای در زمینه‌های نظریه حداکثر انتقال اطلاعات در کانال‌های ارتباطی، نظریه اطلاعات و فرایندهای تصادفی، سیستم‌های خطی، تجزیه و تحلیل شبکه، نظریه سیستم‌ها و مدارهای الکتریکی، نظریه کنترل سیستم‌های دینامیکی، فضاهای خطی در مهندسی، اپراتورهای خطی، انتقال و استهلاک انرژی در شبکه‌های دروازه را انجام داده است. از او تاکنون بیش از ۱۰۰مقاله علمی به زبان‌های انگلیسی و فرانسه در مجلات و کنفرانس‌های معتبر خارجی و بیش از ۵۰ مقاله ادبی و فرهنگی به زبان فارسی در نشریات خارجی و داخلی منتشر شده است. از آثار ایشان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

سخنرانی‌های پروفسور فضل‌الله رضا، آتوسا سعادتی، بردیا حسام، ناشر: فاطمی، ۱۳۸۳

پژوهشی در اندیشه‌های فردوسی: تفسیر و تحلیل شاهنامه، برگزیده اشعار، فضل‌الله رضا، ناشر: علمی و فرهنگی

برگ بی برگی، مجموعه مقالات فرهنگی، فضل‌الله رضا، علی ورهرام، ناشر: صدای معاصر و انتشارات موسسه اطلاعات، ۱۳۸۳

مهجوری و مشتاقی، مقالات فرهنگی و ادبی، فضل‌الله رضا، ناشر: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۸۳

نقدها را بُوَد آیا که عیاری گیرند، ناشر:انتشارات موسسه اطلاعات،۱۳۹۱

شاهنامه وهویت ملی، ناشر:انتشارات موسسه اطلاعات،۱۳۹۴

نگاهی به شعر سنتی معاصر، ناشر:انتشارات موسسه اطلاعات، ۱۳۹۳

گلچینی از مقالات فرهنگی، ناشر:انتشارات موسسه اطلاعات،۱۳۹۵

نگاهی به شاهنامه: تناور درخت خراسان، ناشر: علمی و فرهنگی

راز آفرینش، فضل‌الله رضا، ناشر: دانش نما

ادبیات و تحقیق ادبی (مجموعه مقالات)، گروه مؤلفان و مترجمان، ناشر: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات

تحلیل شبکه‌های برق، تئوری اطلاعات ، فضاهای خطی، حدیث آرزومندی، دیده‌ها و اندیشه‌ها، محمد اقبال و هندسه عملی و علمی.

* جملات به یادماندنی از آخرین حضور در ایران

رئیس اسبق دانشکده فنی دانشگاه تهران با تأکید بر این که پروفسور رضا علاوه بر چهره علمی یک چهره فرهنگی و تاریخی بود، گفت: علاوه بر این که ما شاهد تحولات جهانی در حوزه برق و مخابرات از سوی پروفسور رضا بودیم، در عرصه فرهنگ، ادب و تاریخ ایران نیز آثار به یادماندنی زیادی از وی به جا مانده‌اند، حتی در آخرین سفری که به تهران داشت چندین جمله گرانبها را در سخنرانی خود عنوان کرد که به هیچ عنوان فراموش شدنی نیستند.

دکتر محمود کمره‌ای در گفتگو با ایسنا ضمن بیان این مطلب به تشریح شخصیت علمی و اخلاقی پروفسور فضل الله رضا، چهره ماندگار کشور و رئیس اسبق دانشگاه تهران پرداخت و گفت:پروفسور رضا جزو اولین ورودی‌های دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳و یکی از ۷ نفر اولین دوره فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی برق دانشکده فنی دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۷به شمار می‌رود. به گونه‌ای که ایشان بعد از فارغ التحصیلی چند سالی در این دانشگاه تدریس کرد و سپس عازم کشور آمریکا شد.

دکتر کمره‌ای یادآوری کرد: پروفسور رضا علاوه بر فعالیت‌های علمی که تحولات عظیمی در علم مخابرات در دوره خود ایجاد کرد و فعالیت‌های گسترده‌ای که در این زمینه انجام داد، علاقه زیادی به ادبیات فارسی داشت و در این زمینه نیز آثاری را به جا گذاشت؛ ضمن این که ۴ کتاب علمی به زبان انگلیسی و ۱۲ کتاب نیز به زبان فارسی از ایشان منتشر شده است.

به گفته وی، پروفسور رضا علیرغم کهولت سن حدود ۵ر۴ سال پیش دعوت دانشگاه تهران را که به مناسبت تقدیر از ایشان برگزار شده بود پذیرفت و در این مراسم سخنرانی‌های زیادی انجام داد و علاوه بر مسائل علمی، در زمینه فرهنگ، ادبیات و تاریخ ایران صحبت کرد که بسیاری از این صحبت‌ها را در کتاب‌های «برگ بی برگی، حدیث آرزومندی، مهجور و مشتاقی، دیده‌ها واندیشه‌ها، نگاهی به شاهنامه و غیره» تألیف کرده است.

دکتر کمره‌ای همچنین تصریح کرد: پروفسور رضا فقط یک چهره علمی به شمار نمی‌رفت، بلکه یک چهره فرهنگی نیز بود و در جلسه‌ای که با ایشان در دانشگاه تهران برگزار کردیم چندین جمله از ایشان را یادداشت کردم از جمله اینکه: «استوارترین پیوند میان ایرانیان پراکنده در جهان، همدلی فرهنگی و همزبانی است»، «وارستگی و آراستگی فردی و ملی ما این است که در این عرصه در سطح اول علمی و فرهنگی قرار بگیریم و این امر نیز غیر ممکن نیست بلکه همت عالی می‌خواهد و باید همکاری وجود داشته باشد و من ایمان دارم که همه خصوصیت‌های خوب در بین مردم ایران وجود دارد، مردمان بزرگ گرانمایه‌ترین چشمه‌های فرهنگ و معرفت هستند»،«آدمی وقتی غرق در جزئیات زندگی عادی شود اصول حیات انسانی و درخشان آفتاب را دیگر نمی‌بیند؛ باید از خود رها شد تا آفتاب را دید».

* پیام تسلیت وزیر امور خارجه

وزیر امور خارجه درگذشت پرفسور «فضل‌الله رضا» سفیر اسبق ایران در یونسکو را تسلیت گفت.

در پیام تسلیت «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه آمده است: خبر درگذشت پرفسور فضل‌الله رضا از تبار پاکان روزگار و از سلسله مشاهیر ایران، موجب تألم و تأثر خاطر شد. حیات پربرکت این فرزند اصیل ایرانی سراسر افتخار، پویش و کاوش در سپهر خیال‌انگیز دانش و ادب بوده است .

وزیر امور خارجه در پیام خود با تأکید بر اینکه میراث پرفسور فضل‌الله رضا معرف کارنامه مفاخر ایرانی است، اظهار کرد: از حضور درخشان در یونسکو به عنوان سفیر ایران و استادی دانشگاه‌ها و مجامع علمی شناخته شده جهان گرفته تا نظریات علمی ماندگار در حوزه‌های دانش و ادب. این استاد وطن‌پرست و بی‌بدیل علاوه بر صعود به قله‌های دانش متخلق به اخلاق و صفات نیک بود و فقدان ایشان برای جامعه ایرانی و مراکز علمی خسران بزرگی است. در ادامه این پیام آمده است: درگذشت زنده یاد پرفسور رضا را به خانواده، دوستان، استادان، دانشجویان و عموم مردم ایران تسلیت عرض می‌کنم و برای آن استاد ارجمند شادی روح و علو درجات از خداوند متعال مسألت می‌نمایم.

همچنین سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه در حساب توئیتری خود در پی در گذشت پروفسور فضل الله رضا، سفیر اسبق ایران در یونسکو نوشت: «صد سال تکاپو، صد سال افتخار؛ پرفسور فضل‌الله رضا چهره در نقاب خاک کشید. این نادره علم و ادب از هر رشته‌ای خرمنی اندوخت و پس از کسب افتخارات و گسترش مرزهای دانش، با ایران ماند و ایرانی زیست تا جاودانه شد. درگذشت استاد رضا را به خانواده و دوستداران ایشان از صمیم قلب تسلیت می‌گویم.»امروز پنجشنبه مراسم تشییع زنده‌یاد پروفسور رضا در اُتاوای کانادا انجام می‌شود و پیکر وی در قبرستان مخصوص مسلمان به خاک سپرده می‌شود.

روزنامه اطلاعات نیز درگذشت این دانشمند ارجمند را به عموم هموطنان و اصحاب علم و فرهنگ تسلیت عرض می‌کن