یک کارشناس ارشد مسائل بین الملل گفت: سه کشور اروپایی عضو برجام ( انگلیس، فرانسه و آلمان) طی ماههای اخیر آن قدر به آمریکا نزدیک شده و مواضعشان مشابه مواضع آمریکا است که دیگر مشکل می توانند در مقام میانجی ظاهر شوند و کمکی به نزدیک کردن مواضع دو کشور ایران و آمریکا به یکدیگر بکنند.
کوروش احمدی در گفت‌وگو با ایسنا در پاسخ به این سوال که در اوایل هفته جاری روسای جمهور ایران و فرانسه حدود ۱۲۰ دقیقه به صورت تلفنی با یکدیگر در مورد توافق و احیای برجام گفت‌وگو کردند، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران هم در نشست خبری خود اعلام کرد هدف از این گفت‌وگوی تلفنی کمک فرانسه برای نزدیک کردن دیدگاه های ایران و آمریکا جهت حصول توافق است،تحلیل شما از این گفت‌وگوی تلفنی که بعد از مدت ها انجام شده است چیست؟ گفت: اطلاعات چندانی نه از جانب ایرانی و نه از جانب فرانسوی در مورد محتوای این تماس نسبتا طولانی تلفنی منتشر نشده است. در بیانه‌هایی که توسط الیزه و نیز نهاد ریاست جمهوری ایران منتشر شده، هر یک بر نظراتی که خود ابراز کرده اند متمرکز بوده و به اموری که مورد اختلاف یا اتفاق نظر بوده، نپرداخته اند.
وی ادامه داد: در بیانیه طرف ایرانی به طرح برخی از شرایط ایران برای احیای برجام مانند ارائه تضمین در مورد انتفاع کامل اقتصادی ایران از برجام و حل کامل موضوعات مربوط به پادمان در آژانس و انتقاد ایران از قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس و مسائلی مانند اینها اشاره شده است. مطابق بیانیه طرف فرانسوی، مکرون از سرخوردگی فرانسه به خاطر عدم پیشرفت در کار احیای برجام و لزوم “انتخاب روشن” توسط ایران در این مورد و اینکه برجام هنوز قابل احیا است و این کار باید هر چه زودتر انجام شود، گفته و خواستار آزادی اتباع فرانسوی زندانی در ایران شده است.
این کارشناس ارشد مسائل بین الملل با بیان این که ظاهرا هدف ماکرون از این تماس تلفنی رسیدن به برآوردی از این که آیا تحولی در مواضع ایران ایجاد شده و می تواند امیدی به آینده برجام داشته باشد یا خیر و اینکه آیا شرایط به گونه ای هست که فرانسه بتواند دست به ابتکاری برای نزدیک کردن مواضع ایران وآمریکا به هم بزند یا خیر؟ بوده است، خاطرنشان کرد: اگر این بیانه ها را کم و بیش حاوی کل تمام آن چیزی بدانیم که در این مکالمه مطرح شده، باید نتیجه بگیریم که عملا کار به تکرار مواضع ختم شده و تحولی در نتیجه این مکالمه حاصل نشده است.
احمدی همچنین افزود: اما این بیانیه ها ممکن است حاوی تمام گفت‌وگوها نباشد. ممکن است هدف اصلی ماکرون از اشاره به ضرورت “انتخاب روشن” در واقع تاکید بر فوریت کار و لزوم تصمیم گیری فوری بوده باشد. همزمانی تقریبی این تماس تلفنی با مقاله جوزپ بورل در فایننانشال تایمز مبنی بر اینکه هر کاری که باید می شد، شده است و اکنون زمان تصمیم گیری است، این احتمال را تقویت می کند.
این کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که فرانسه چه کمکی می تواند به نزدیک کردن دیدگاه‌های ایران و آمریکا کند؟ اظهار کرد: واقعیت این است که سه کشور اروپایی به شمول فرانسه طی ماههای اخیر آنقدر به آمریکا نزدیک شده و مواضعشان مشابه مواضع آمریکا بیانیه‌های مشترک متعددی که این چهار کشور منتشر کرده اند (از جمله بیانیه ۳۰ اکتبر ۲۰۲۱) و بیانیه های سفرای آنها در شورای امنیت و مهمتر از همه پیش نویس قطعنامه اخیر در شورای حکام حکایت از درجه نزدیکی مواضع آنها است. این در حالی است که در زمان ترامپ تفاوت مواضع فرانسه با دولت ترامپ واضح بود و فرانسه به عنوان یکی از متحدان آمریکا تلاش های دامنه داری را برای نزدیک کردن ایران و آمریکا به هم و از جمله تعدیل مواضع ترامپ انجام داد؛ ضمن اینکه خواسته های زیاده خواهانه نیز از ایران مطرح می کرد به امید اینکه بتواند نظر ترامپ را برای نوعی تعامل جلب کند. مشکل دیگر در راه ایفای نقشی توسط فرانسه این است که در شرایط کنونی عمدتا دایره سیاست خارجی اتحادیه اروپا عهده دار ایفای نقش برای نزدیک کردن دیدگاه های ایران و آمریکا به هم است. این هم دلیلی است مزید بر دلیل نخست که ممکن است به فرانسه برای ایفای نقشی موازی کمک نکند.
وی در پاسخ به این سوال که منافع حاصل از احیای برجام در عرصه سیاسی برای فرانسه چیست؟ اظهار کرد : به طور کلی فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی به خاطر اینکه به منطقه خاورمیانه نزدیک تر هستند، نگرانی بیشتری از بابت خارج شدن تنش بین ایران و آمریکا و ایران و اسرائیل از کنترل دارند. از نظر آنها تشدید تنش و شکلی گیری نوعی تقابل می تواند مشکلات و مخاطرات بزرگی برای اروپا، از جمله مسئله مهاجرت و مسائل زیست محیطی و مسائل ناشی از وقفه در انتقال انرژی و افزایش قیمت آن ایجاد کند. این در حالی است که سرزمین اصلی آمریکا از منطقه بسیار دور است و وابستگی نفتی نیز به این منطقه ندارد. همچنین، طی ۵ ماه گذشته یعنی بعد از شروع جنگ اوکراین به شدت بر حساسیت اوضاع به ویژه از نظر انرژی برای اروپا افزوده شده و اروپا مایل است که با تثبیت اوضاع در منطقه خلیج فارس و احیای برجام موجبات افزایش موجودی نفت و گاز در بازار را فراهم کند یا حداقل مانع تشدید تنش در منطقه و افزایش بهای انرژی شود. لذا اروپا منافعی عمده در احیای برجام در این مقطع زمانی دارد.
احمدی در پاسخ به این سوال که با توجه به این که فرانسه در مراحلی از مذاکرات نقش پلیس منفی را بازی کرده است و یا در این زمینه مانع تراشی هایی داشته است به چه میزان به می توان به نقش این کشور در این زمینه اعتماد کرد؟ گفت: فرانسه در مقطعی در اواخر مذاکرات برجام در ۹۴ سیاستی منفی داشت. اما طبعا سیاست کشورها و تاکتیک های آنها همیشه ثابت نیست. در آن دوره فرانسه ظاهرا تحت تاثیر برخی از کشورهای منطقه و بر مبنای قرار و مدارهایی با آنها نقشی منفی بازی کرد. اما این نقش منفی سریعا تعدیل شد و فرانسه به یکی از کشورهای طرف مشارکت با ایران بعد از اجرای برجام تبدیل شد. ماکرون نیز خود از تابستان ۲۰۱۸ مواضعی داشت که برای ایران ناخوشایند بود، از جمله اینکه او خواستار تعمیم مذاکرات به برنامه موشکی و سیاست منطقه‌ای ایران می‌شد.
این دیپلمات پیشین کشورمان در ادامه گفت: در پاسخ به سوال شما باید بگویم که به طور کلی به هیچ میزان نمی توان به نقش هیچ کشوری اعتماد کرد. اعتماد اساسا جایی در روابط بین الملل ندارد. اعتماد شاید تنها نام دیگری است برای اشتراک منافع بین دو یا چند کشور در یک دوره زمانی بخصوص. تنها در این صورت است که کشورها می توانند بر مبنای اشتراک منافع با هم کار کنند و مترصد باشند که در صورت تغییر شرایط هر کشوری در پی تامین منافع خود راه خویش را در پیش خواهد گرفت. این یک امری بدیهی و پذیرفته شده در روابط بین الملل است. همین آمریکا و اروپا که همیشه متحد و دوست هم بودند در زمان ترامپ با هم سرشاخ شدند و مثالهای متعدد دیگری در این رابطه می توان زد.
